Katalog

Michaux'nun gezginci dünyasına yolculuk Hııırı Vlırham nı laııımuk AndrfeClde Andre Gide'in kaleminden HenriMichauxya da... Andre Gide'in, Belçika asıllı şair Henri Michaux'yu anlattığıkitabı,bir sohbet havasında gelişiyorveyazan bize sevdirmeyi amaçlıyor. Kitabın çevirmenlerinden CengizErtem ile yaptığımız bir söyleşiyi sunuyoruz. Henri Mlchaux METİN TURAN Sayın Ertem, geçtığımız ytl "AndreGideveTiyatro "adlıkıtabtnızın pıyasaya çıkışı nedenıyle • "Varlık" dergtsınde yaytmlanan bir söyleşinızde Andre Gide ıçın "çok değifken ve kolay tanımlanamayan bir kiştlığe sahtptır" demıştınız Bu kez Andre Gide'in bir yapıttnı Nedım Kula de birlıkte "HenriMichaux'yu "altşılmıştn, her türlu kalıplaşmamn dışında... anlaşdma sı güç..." bir şaır olarak nileliyor. Stzın Michaux üzertne bazı araştırmalarımz oldugunu biliyoruz Gide ve Michaux arasındakı ortuşmeye geçmeden önce bize ktsaca H. Mıchaux'dan soz eder tnıstniz? H Michaux ülkemizde pek tanınan bir şair değil. Bildiğim kadarıyla yıllar önce "Uçurum" dergisinde yer verildi Michaux'ya. Yanılmıyorsam bazı şiirleri de Can Yücel tarafından çevrildi SAYFA $ dilimize. Yüzyılımızın Belçika asıllı Fransız şairidir. Dizelerınde çarpıcı imgelere yer verir. Çoğunlukla sanrıya (hallucination) dayalı imgelerdir bunlar. Ancak bilincin varlığını da duyurur bu çarpıcı dizelerde. Biraz da edebiyatın dışına taşan şairler arasında değerlendirUebilir Michaux. Bunda sürrealizmin de etkisi var tabi. Acımasız, yeryeryırtıcı, ürkütücüveaynızamanda eziklık duygusunun kahredici soluğunu hissettiğimiz bir dünya çizer okura. lkircikli durumlara yer vermeden, nesnel, kimilerine göre donuk diyebileceğimiz bir anlatımla sunar bu dünyayı. Korkununsesinidinleyenbir şair Michaux. Adını veremediği bir bunalım içindeyaşarhep. m Ancak Henri Michaux'yu Tanımak'ın bu ıkıncı baskıstna yazdıg'ıntz onsozunde Kafka 'nın "donuk ve kuru " anlattm bıçımım okurun bu kıtapta bulamayacagını ilen surüyorsunuz. Bu birçe lışkı olmuyor mu sızce? • Hayır olmuyor. Çünkü ne denli nesnel, ne denlı katı olsa da, arandığında şiirsel bir akıcılık bulunabilir onun dizelerinde. Şiirselliğini tümüyle yitirmiyor Michaux. Zaten bu kitapta Gide'in parrnak basmak istediği nokta da budur. Michaux'yu tanıtırken bakınız ne diyor Gide: "Bir yazar ne olursa olsun, istediği kadar anlaşılması güç olsun, onun hep insancıl, en insancıl yönünu ele almakla işe başlamak gerekir." Yazarın insancıl yönünü duyumsatan dızeler belli bir titreşimi, belli bir şürselliği de içerecektir ister istemez. Bu kitapta Michaux'nun özellikle böylesi dizelcrini bir araya getirmeye özen göstermiştir Gide. Karanlık bir ortamda belli belirsiz bir ışığı oraya buraya berpiştirivermektedir şair. Işte Gide bu ışığı yakalamaya çalışıyor ve kendi deyişiyle "çırpınan, yaşayan, acı çeken bir insanın varlığını" duyumsatmak is tiyor bize. Bunda da başarıh oluyor kanımca. M Sizin Gtde uzerıne de yayımlantmş pek çok makaleniz var. Andre Gide ve Henri Mıchaux'nun, ruh ve düşünce yaptlart bakımından ortak yqnlerı nelerdtr stzce? •ıMichaux ile Gide'in düşünce yapılarının ve karakterlerinin örtüştüğü noktalar var elbet. Aslında Michaux'nun gezginci dünyasında kendini bulmaktadır Gide. Dış dünyanın katı gerçekleriyle gizli bir çatışma içindedir Michaux. Bu çatışmanın temelini onun çocukluk yıllarının aile ortamında aramak gerekir. Bu çatışmadan doğan bir boşluk, ezici bir eİcsiklık duygusu meydana gelmektedir. İşte Michaux'nun dizelerınde bu boşluğu dol durma çabası sezinleniyor Bu çabayı, duygularını içtenlikle ama bıraz da mazoşistçe diyebileceğimiz bir tavır içinde ortaya koyarak duyumsatıyor bize. Gide'in yapıtları için de aynı şeyi söyleyebiliriz. Anne ve babasının imgesi oldukça az yer etmiştir yazarın anılarında. Küçük yaşta kaybettiği babasını çok az tanır. Evlı bir çift olarak anne ve babasını birlikte gördüğü anlar da çok değildir. Annesinin görünümü ise yok olmaktan öte yadsınmış durumdadır belleğinde. Kimı zaman annesini düşlemek bile istememiştir. Çocukluk yıîlarında Gide'in ruhsal yapısında içe kapanma, çevresiyle ilişki kuramama gibi olumsuz belirtiler gözlenmiştir. Dediğim gibi onun yapıtlarında da kimliğindeki boşluğu giderme özlemi sezinlenir. Gide'in yolculuğa, bağlantısızlığa ne denli önem verdiğini debiliyoruz. Ayrıca kendini olduğu gibi ortaya koyabilmek yani içtenlik, başlı başına bir sorun olarak ortaya çıkmaktadır yazarın düşünce dünya sında. Michaux'nun daaynıkaygıyıtaşıdığını görmüştür Gide. MichaC U M H U R İ Y E T K İ T A P SAYI 189