Katalog

^:ak temizlik ile mümkün olabilecektir. Bu asalaklar, hemen daima kitaplara arkadan hücum ediyorlar. Çünkü cudin imalinde kullanılan zanık, nişasta, çiriş gibi maddeler onlar için yerleşmeye müsait bir saha teşkil ediyor. Bir de buna ilaveten tarihi yazma kitapların sayfalarının birleşiminde fazla miktarda bitki türünden maddelerin bulunuşu ve iyi bir birleşme yapdamamış olması, kitap sırtlarına yerleşmiş kurtlar için iyi bir gıda oluşturuyor. Yelpaze şeklinde kitabın içine uzanarak eseri kemirmeye başlıyorlar. Ycni yapdan ciltlerde, kolanın, unun veya çirişin içine bir miktar şap ilave ediliyorsa da bunun kurtlar üzerinde tesiri görülmüyor, ancak farelerin yemesini önlüyor. AsalakJarla başlıca mücadele, temizliktir. Bu meyanda raflar sık sık silinmclidir. Tozları silkme fenadır. Çünkü bu tozların yer değiştirmesinden başka bir işe yaramaz. Senede iki defa nisan ve eylülde raflardaki ciltleri elden geçirmek ve kitaplıktan ayrı bir yerde silmek icap eder. Kitabın bundan sonra yan ve üst kenarları yumuşak bir fırça ile fırçalanır ve hepsi kuru, yumuşak bir bezle silinir. Bu bez sık sık kitaplardan ayrı bir yerde silkelenir. Bu işlemden sonra kitap kapaklarının içi ve sahifeleri gözden geçirilir. Asalakların yerleştiklcrinden şüphe cdilen kabartılar küçük bir iğne ucu ile açılır. Kurt veya kurtçuk görülen kitaplar birkaç defa 1557yılında KanunlSultan Süleyman'ın Isteğlyle Mımar Slnan'ınlnşa ettlrdiğl Suleymaniye Külllvesi ndekl bırlncive ikinci medreselerde bulunan Suleymaniye Kütuphanesl, sahlpolduğu 117 koleksiyonlad unyadaen buyükislaml elyazmalan merkezi olarakhizmet vemektedlr. gözden geçirilir. Ve bir deftere not edilir. Bu türlü temizlikle hiçbir zaman kurtlanmanın önüne geçilmiş olmaz. Cilt arkasının açılıp bakılması mümkün olmadığı cihetle yumurtalann kalmış olması ihtimal dahilindedir. Bu itibarla kayıtlanmış olan bu kitabın daimi bir kontrol ve temizliğe ihtiyacı diğerlerinden fazladır. Mümkün olduğu takdirde bu kitabın karantinaya alınan bir hasta gibi ayrılması ve daima el altında bulundurulması şayanı tavsiyedir. Raflara gelince, onlar da tozları alındıktan sonra rutubetli bir bezle silinir ve iyice kurutulmadan kitaplar yerleştirilmez. Nihayet raflara hafif bir cila yapılır. Ayrıca bir formol veya çözülmüş asit de sürülür. Asalaklarla yapılacak mücadelede en son ve kesin usul, kitap depolarının "Potassium cyanur" gazı ile yapılan temizliğidir. Sonucu gayet kesin olan bu işlemin küçük kitaplıklarda yapüması tehlikeli ve çok güçtür. Bundan dolayı kitaplıklarda yapılacak asalaklarla mücadele için en iyi ve sağlam usul, C U M H U R İ Y E T K İ T A P SAYI 1 8 3 el ile yapılacak temizliktir." Kırk yılı aşkın süredir kütüphanecilikle uğraşmakta olan Suleymaniye Kütüphanesi Müdürü Muammer Ülker, yazma ve basma kitapların bakunı ve korunması ile ilgili §u bilgileri vermektedir: "Yazma ve eski basma eserlerin bunlunduğu depo, dolap, etejer ve benzeri yerlerin güneş almaması fakat bol ışıklı olması, sık sık havalandırılması lazımdır. Kitapların muhafaza edildikleri yerler, ister bir depo olsun , ister bir salonda bulunan dolap veya raf olsun kitapların bulundukları her yerde, 1820 derece; nem % 5065 derece arasında olmalıdır. Aşırı sıcak ve soğuk, fazla ısı farklılıkları zararlıdır. Şayet kitapların bulunduğu depo, dolap veya bölümlerde rutubet derecesi normalin üstünde ise fazla rutubet, rutubet alma cihazları ile giderilir. Normalin altında ise kitapların bulundukları her yerde fazla suya ihtiyacı olan ve o nisbette fazla su sarfeden bitki toplulukları, süs ve salon çiçekleri bulundurmak gerekir." Muammer Ülker, kitapların bakımı ve korunması ile ilgili alınması gereken tedbirleri ise şöyle sıralamaktadır: "Kitaplar en az senede bir defa tek tek elden geçirilmelidir. Tozları alınacak kitaplar bir dolap içerisinde veya raflarda bulunuyorsa yerlerinden alınarak temiz havaya çıkamlmalıdır. Temizleme işi son derece yumuşak bir bez veya fırça ile yaptlmalıdır. TemizJikte elektrik süpürgesi kullanümamalıdır. Temizliğin açık bir yerde yapüması zarureti varsa mutlaka havanın durgun ve sakin olduğu günleri seçmek lazımdır. Kitapların tozu alınırken cilt ve varakları kemircn canlı böceklere rastlandığı takdirde bu kitaplar derhal tecrit edilmelidir. Yazma eserlerin onarım ve cilt işlemi yalnız Istanbul Suleymaniye Kütüphanesi Cilt ve Patoloji Servisi'nde yapümaktadır. "Son yıllarda kitap, özellikle eski kitap, gerek Türkiye'de, gerekse uluslararası piyasada tam anlamıyla antikanın gördüğü ilgi doğrultusunda değer kazanmaya başladı. Bunda birçok etken var. Ama erı önemlisi kitabın artık müzayedelere girmeye başlamasıdır.Ancak kitabın değerini belirleyen en önemli noktalardan birisi, iyi korunmuş olmasıdır. Yani kitabın fiziki durumu çok önemlidir. Türkiye'de ilk kitap müzayedesinin yapıldığı 1985 yılından bu yana çeşitli aralıklarla müzayedeler düzenleniyor. Ilk yapılan kitap müzayedesinin işlem hacmi 10 milyon lira dolayındayken, günümüzde düzenlenen müzayedelerde bu rakam 100 milyon lirayı geçiyor. Bu süre içinde satılan kitapların fiyatlarında da ciddi artışlar görüldü. Miss. Julia Pardoe'nin "The Beauties of Bosphorus"un fiyatı ilk müzayedede 230 bin liraya, 1987 yılında 750 bin liraya, 1991 yılında da 4 milyon 300 bin liraya ulaştı. Robert Walsh'ın "Constantinopel und die Malerische Gegend Sieben Kirschen in Kleeinasien" adlı kitabı 1986 yılında 160 bin liraya satılırken, 1988 yılında 900 bine, 1990 yılında da 4 milyona satıldı. Meninski'nin elyazmalan 1985 yılında 940 bine alıcı bulurken, 1991 yılında 6 milyon 500 bine satıldı. Yine Tavernier'in "Relatione del Serraglio"su 1990 yılında 78 milyon liraya satıldı. Kanımızca, kitap müzayedelerinin yapüması kültür hazinelerimiz olan eski kitaplarımızın yurtdışına kaçışina kısmen de olsa mani olmuştur. Ancak bu eserlerin yurtiçinde kalması için elden ne geliyorsa yapmakbirvatandaşlıkgörevidir. • KAYNAKÇA 9 Alagözoglu, Asiye, Kütüphanelenmız veSorunlan, Türkıyemız, Sayı: 48,1986. # Baysal, Jale, Toplumumuza Okuma AIışkanlt$fKazandırmak,22.12.l988tarihli Cumhuriyet gazetesi. # Erunsal, îsmail, Kütüphanecilikle îlgili Osmanlıca Metinler ve lielgeler, htanbtd, 1982. • Gökman, Muzaffer, Kitabın Sağ/ık Bilgisi,îstanbuI1946. # Kabacalt, Alpay, Türk Yayttı Tarihı, Gazeteciler Cemiyeti Yaytm, îstanbul 1987. • Sunat, î. H., Kitap Sevgtsi, htanbul 1940. • VtP, Hayata Dönüş, Ocak 1989. 9 Yörünge, Suleymaniye'de Kitap Tedavisı,Yıl: 3,25.11.1990. SAYFA 19