Katalog

Folklor ve halk yazım uzmam: Pertev Naili Boratav Bütün dünya tanıyor Boratav'ın Türk folkloru ve halk edebiyatı üzerine yaptığı çalışmalar, yetiştirdiği öğrenciler ve adıyla, kişiliğiyle oluşturduğu bilim adamı kimliği hepimizin önünde bir örnek olarak duruyor. M.MMİK0Z (Bcnde bulunan el yazısı notlarına ve çeşitli kaynaklardan yaptığım derlemelere göre) Asıl adı "Mustafa Pertev" ... Bugün Bulgaristan'da bulunan ve yeni adı Zlatograd olan Darıdere'de 2 Eylül 1907'de doğmuştur. Kaymakamlık görevi yapan babasının buiunduğu yerlerde geçen hareketli bir çocukluğun ardından Kumkapı Fransız Koleji'nde (19191924) ve Gelenbevi Lisesi'nde (1924) okudu; îstanbul Erkek Lisesi'nde lise öğrenimini tamamladı (19241927). îstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi "Edebiyat Bölümü"nde (yeni adı Türk DUi ve Edebiyatı) öğrenimigördu (19271930). Ayrıca aynı yıllar içinde " Yüksek Muallim Mektebi"nde de okuyarak öğretmen olma hakkını kazandı Edebiyat Fakültesi'ni bitirirken hazırladığı Köroğlu Destanı adlı lisans tezi bu destanî halk hikâyesinin Türkiye'de ve bütün dünyada yeni baştan ele alınmasında öncülük etmiştir. Bu çalışmayı kendi yönetiçalışmalarını belli bir sıraya göre ve yer yer değerlendirerek gözler önüne seriyor. Masalların kimden, ne zaman ve nerede derlendikleri ile tip numaraları da "KaynakJarAçıklamalar" bölümünde bir önceki kitapta olduğu gibi ayrıntılı bir biçimde verilmiş. Her iki kitap da bizde az rastlanılan ciddilikte iki masal derlemesidir. Büyükler kadar çocuklar da okuyabilir... mi altında yayımlanan "Türk Sazşairlerine Ait Metinler ve Tetkikler" adlı dizinin VI. kitabı olarak çıkaran ve bu kitapla birlikte dizinin adına "halk hikâyeleri"ni de ekleyen M. Fuat Köprülü baş tarafa yazdığı kısa yazıyı şu paragrafla tamamlıyordu:" "Köroğlu mevzuuna ait bütün meseleler ve bilhassa bu rivayetin menşei meselesi, bu eserle halledilmiş olmuyor. Mevzuun ehemmiyet ve vüs'atini tamamiyle idrâk eden genç arkadaşımız, ciddî İlim adamlarına yakışan bir tevazu ve samimiyetle, henüz meçhul kalan ve yeni tetkikata muhtaç bulunan noktaları ayrı ayrı kaydetmekte ve bilhassa, çok karışık olan menşe meselesiyle hiç meşgul olmamaktadır. Bunu bu kıymetli eser ıçin bir kusur addedemeyiz. Ancak böyle sağlam tahlilellere isnat eden tetkikler çoğaldıktan sonradır ki, daha umumî neticelere varmak imkânı hasıl olacaktır. Bize bu tarz tetkikat için adeta numune olabilecek kadar kıymetli bir eser veren genç ve değerli arkadaşın, Türkiyat sahasinda daha birçok mühim eserler vücude getireceğinden eminim."(b.VVl). 1931 'de basılan Köroğlu Destanı, büyük bir coğrafyaya yayılmış olan bu destanî halk hikâyesiyle ilgili Anadolu, Orta Asya, Kafkaslar ve Balkanlar'da yeni derleme ve arajtırmaların yapılmasında etkıli olmuş, yazarının daha sonraki yıllarda değişen kimi görüşlerine rağmen arandığı için birtakım küçük eklerle yeniden yayımlanmıştır (1984). Wolfram Eberhard'la birlikte hazırladığı, Almanca adından dolayı TTV diye anılan ve 1953'ten beri Türkçe'ye çevrilmeyi, hâttâ yapılan yeni derlemelerle genişletilmeyi bekleyen bu eser Türk masalının vazgeçilmez kaynaklarındandır. Bu katalogda incelenen 378 masal tipine birer örnek yayimlamayı amaç edindiği halde bunu başaramayan ancak umudunu da yitirmeyen Boratav'a mcslektaşlarının yardımcı olması, bu halk kültürü ülküsünün, eserin çevirisiyle birlikte mutlaka gerçekleitirilmesi beklenir. Tekerlemelerin şaman dualarından başlayıp Anadolu sufî şairlerin manzum şathiyeleriyle Barak Baba'nın düzyazı "Risale"sinde kendini sezdiren söyleyiş biçimini, masal tekerlemeleriy M. Fuat Köprülü'nün müdürlüğünü yaptığı îstanbul Üniversitesi Türkiyat Enstitüsü'nde 1931 şubatında 1932 eylülüne kadar devam eden asistanlığın ardından Konya Lisesi'nde ve Erkek Muallim Mektebi'nde Edebiyat öğretmenliği yaptı (1932 1936). Öğrenim bursu ile Almanya'ya (Berlin) gıdiş (19361937) Boratav'ın hayat çizgisin deki yurtdışı günlerinin başlangıcı sayılabilır. Bu kısa süreli fakat etkili öğrenimin ardından yurda dönen Boratav, adı henüz Siyasal Bilgilcr Okulu'na çevrilmış olan Mulkiye Mektebi'nde "Kütuphane Memurluğu" yapar (19371938), Ankara Üniversitesi Dil ve TarihCoğrafya FaküJtesi'nde açılan Halk Edebiyatı Kürsüsü'ne "doçent" olarak le çocukların ebe çıkarma ve oyun tekerlemelerinde son bulan serüvenini bizlere sezdiren ve bıınları yıllar önce yazarak ortaya koyan da Boratav olmuştur. ünun halk edebiyatının çok ilginç bu turü hakkındaki ZZİ'de yer alan incelemeden sonra kaleme aldığı, 1963'te yayımlanan Fransızca kitabı da Türkçe'ye mutlaka aktarılmalıdır. Her iki kitabın çevirisi ya Boratav tarafından ya da onun denetimi altında çalışacak bir çevirmen eliyle gerçekleştirilmelidir. Türk masallarının bızden beklcdiği hizmetler üzerinde düşünürken Macar Doğubilimcisi ve Türk folklorculuğunun oncüsü saydığımız Ignâcz Kunos'un ve onu izleyen Ahmet Caferoğlu, Pertev Naili Boratav, Eflâtun Cem Güney, Mehmet Tuğrul, Naki Te atanmış ve derlemelerine, araştırmalarına büyük bir hız vermistir. 1941'de hazırladığı Halk Hikâycleri ve Halk Hikâyeciliği adlı "doçendik/ habilitasyon" tezi yayımlandığından (1946) bugüne kadar hep kullanılmis ve yapılan birçok yeni çalışmaya rağmen arandığı, yararlanıldığı için yeniden basılmıştır (1988). Türk halk hikâyelerinin çok yönlü olarak ele alındığı bu eser, günümüzde de bir el kitabıdır. 1946'da profesörlüğe yükseltilen Boratav, başkanı olduğu Halk Edebiyatı Kürsüsü 1948 yılında siyasal nedenlerle kapatılınca açıkta kaJır. Aynı yil içinde Amerika Birlesik Devletleri'nin Stanford Üniversitesi Hoover Kütüphanesi'nin "Türkiye Böliimü"nün ku II Boratav'ın, dökümunu biyografisiyle birlikte vermeye çalıştığımız eserleri arasında adları Türk Halk Masallarının Tipleri ile TekerlemeTürk Halk Masallarının Üslup ve Tipleme Bakımından Incelemesine Katkı diye çevrilebilecek kitapları üzerinde biraz durmakistiyorum. CUMHURİYET K İ T A P SAYI 133 zel, Umay Günay, Saim Sakaoğlu, Bilge Seyidoğlu, Ali Beraı Alptekin, Ahmet Ali Aslan, Nuri Taner ve daha adları bir çırpıda akla gelmeyen onlarca derleyici ve bilim adamının kitaplara, dergi sayfalarına geçmiş emeklerini Konur Ertop'un da düeğine katılarak (Varlık Kitap Eki, Sayı 2, Temmuz 1992, s. 17) bir araya getirmenın, büyük bir Türk masalları koleksıyonu oluşturmanın zamanı gelmiştir, demekten kendimi alamıyorum. öğrencüerinden Remy Dor'un Fransa'da, İlhan Başgöz'ün Amerika Birle şik Devletleri'nde öncülük ederek yayımladıkları "Armağan" kitaplar biz Türkiye'deyaşayanhalkbilimigönüllülerine "Boratav Hoca" için daha başka görevlerimiz olduğunu da hatırlatıyor, değil mi? S A Y F A 9