Katalog

Fukuyama, insanlık tarihinin ideolojik evriminin sonuna gelindiğini öne sürüyor. Tarihin sonu ve son insan The End of History and the Last Man / Francis Fukuyama / The FreePress/418s. MENSUR AK6ÜN Francis Fukuyama'nın National InIHF:KND terest (Ulusal ÇıOl HISIOKY kar) dergisinin AM) 1989 yazında yaII II: yunlanan ünlü "TaI.AST rihin Sonu" makaMAN lesinin üstünden iki ••••••1 yıl geçmeden yine aynı konuyıı, ama bu kez derinlemesine, inceleyen kitabı The Free Press taraf ından bu yıl içinde yayımlandı. Makale yayımlandığında yazarın da daha sonra itirat ettiği gibi, beklenenin çok üstündebir ilgi gördü. Ba^ta AllanBloom, Pierre Hassener, Gcrtrude Himrnelfarb ve hatta Samuel Huntington ulınak üzere siyaset teorisinin ağır topları Fukuyama'nın ortaya attığı, aslında pek de yabancısı olmadığımız, iddiaları lanıştılar. (bkz. National Interest, Summer 1989 ve Fail 1989). Tartışma kısa sürede Amerika kıtasından Avrupa'ya hatta Asya'ya M(,radı. Bildiğim kadarıyla Türkiye'de de yankısını Iktisat ve İş Diinyası Bülteni'nde (Mayıs/Haziran 1992) Mustafa özel'in yaîl ı.mcısl*ukuvaıVi.ı 1 zısındabuldu. Fukuyama makalesiyle olduğu gibi kitabıyla da yankdar uyandırmaya de vam edeceğe benziyor. Daha şimdiden Batı basmında kendisiyle yaptlmış rö portajlara ya da kişiliği hakkında yazıl mış yazdara rastlamak mümkün (örn. bkz. International Herald Tribune, 19 March 1992). Türkiye'de de yukarıda sözünü ettiğim eleştirinin yanısıra Aktüel dergisi (2 rusan 1992) Fukuyama hakkında bir yazı yayımladı. Umarız Türk okuru yakın bir gelecekte Fukuyama'nın çalışmalarını kendi dilinde okuma olanağına kavuşur ve ortaya attığı iddia ile Fukuyama'yı bu çahşmaya yönelten temel kaygının Türkiye açısından ne denli geçerli ya da gerçekçi olduğu daha geniş bir toplumsal kesim tarafından tartıjdabilinir. Fukuyama'nın gerek makalesindeki gerekse kitabındaki temel iddiası komünizmin bir düşünce biçimi olarak çöküşiiyle liberal demokrasinin nihai zaferini kazandığı. Doğu Avrupa'da ve Sovyetler Birliği'nde olanlar sadece Soğuk Savaş'ın sonıınu ya da Ikinci Dünya Savaşı sonrası siyasi tarihinde herhangi bir evreyi değil, tarihin sonunu temsil etmektedir Çünkii günümüzdeki gelişmeler bize insanlık tarihinin ideolojik evriminin sonuna gelindiğini ve Batı liberal dcmokrasisinin evrenselleşerek insanlık tarihinin s>on yönetim Fukuvama, komunizmln bir düsunce bıçımı oldrak cökusuyle liberal demokrasinin nihaı zaferını kazandığını ıddla edlyor Fukuyama'ya göre liberal demokrasinin temel zayıflıgı toplumun giderek bayağılasmasında yatıvor Cunku demokrasinin esıtlestirıci eğlllml Ihtırasları söndurmektedır li halini aldığını göstermektedir. Bu celikle doğa bilimlerindeki ilerleme biçbir zaman için uluslararasındaki iliş tüm toplumlar üstünde aynı etkiyi yapkilerin, başjta bir deyişle savaşın sonu maktadır. Çünkü devletler ancak teknun geldiği anlamına gelmemekte, çün nolojik ilerleme ile ayakta kalabilirler ve kü liberalizm zaferini şimdilik sadece uluslararası sistemdeki savaş ıhtimalibilinç veya fikir alanında kazanmış bu nin yüksekliği gözönüne almdığında bağımsızlığını korulunmaktadır. Ancak, mak isteyen hiçbır devFukuyama'ya göre lilet teknolojik gelişmeberalizm ideali geleAmerikan Dışişleri ye arkasını dönemez. cekte maddi dünyayı Böylece devletler kaçı Bakanlığı Siyasi da etkisi altına alacakPlanlama Dairesi'nde nılmaz olarak nıodern tır. bilimin getirdiği tek Aslında bu tür iddi başkan yardımcıhğında noloji üretim tarzıyla alar Fukuyama'nın da tanışırlar. Teknoloji sıbulunan Francis belirttiği gibi birçok ntrsız arzıılarında tatkez ortaya atılmıştır. Fukuyama öne min edilebilmesini de Galbraüh, Chomsky, Fukuyama ve Yeni Dünya Düzeni Yeni Dünya Düzeni / Galbraith, Chomsky, A. Münif, Fukuyama Çeviren: kadir Çağlayan / Ağaç Yayıncılık / 96 s. Ağaç Yayıncılık'ın "Alternatıf yeni Ünıvcrsıte"kitapları diinya duzcnı ar.ısında yayımlanan "Yeni dünya Dii/.eni", 7 makaleden oluşuyor. Körlez Savaşı'nın ortalarındaThe Guardiangazetesinde yayımlanmak üzcre hazırlanan yazdarı kaleme alan kişiler, yeni binyıla doğru gitmekte olan dünya üzerıne düiüncelerını dile getırıyorlar. Kitapta S A Y F A 12 makaleleri yer alan kişılcr sırasıyla şunlar tngiltere'de Savunma ve Maliye bakanlıklannda bulunmuş olan Denis Healey, Amerika'da çağdaş diller vc dilbilim profesörlüğü görcvinde bulunan Amerikan radıkal muhalefctinin sesi Noam Chomsky, Harvard üniversitesinde görevli ünlü ıktisat profesoıuj. Kenneth Galbraith; Suudi yurttajlığından çıkarılan ve halen Suriye'de yaşayan Abdurrahman Münif; Eski Sovyet dı^i^leri hakanı Eduard Shevardnadze; Francis Fukuyama ve Alman Dıe Zeit gazetesi baş editörü Theo Sommcr. Fukuyama bu kitapta yer alan makalesinde Yeni Dünya Düzeni'nın uluslararası hukuk gibi soyut ilkeler değil, liberal demokrasi ve pazar ekonomisinin genel ilkeleri üzerinde inşa edileceğini söylüyor. sürdüğü tezlerle siyaset teorisinin ağır ile tarihin sonunun geldiğini miijdelemiş toplarınca yaylım ancak zaman, her ikiateşine tutuluyor. sine de inananları hayal kırıklığına uğratmı^tır. Belki de tekrar bir hayal kırıklığına uğrama endişesi Fukuyama'ya yöneltilen eles,tirilen arkasındaki temel sebeptir. Belki de bu yüzden eleştiriler, Fukuyama'nın bilinçli olarak benimsediği yorumsama yöntemiyle gözardı ettiği "gerçeklerin" gelecek üstüne etkisini vurgulamaktadır. Fukuyama kendisine yöneltilen eleştirilere bir cevap olmadığını söylediği kitabında, liberalizmin evrenselleşeceği iddiasını ispatlamayı amaçlamaktadır. Yazara göre insanlık iki temel sebepten dolayı liberal demokrasiyi giderek artan bir şekilde benimsemektedir. ö n olanaklı kılar. İşte bu süreç, tüm toplumlann giderek homojen hale gelmesini garantiler. Bu benzeşme gelenek sel biçimlerin terk edilerek insanların ulus devlet etrafında toplanmasına yol aç,makta ve ulus devleder de evrensel pazar mekanizmasıyla giderek birbirlerine benzemektedir. Ancak tarihin bu iktisatçı yorumu ülkelerin liberalleşmesini açıklasa bile demokratikleşmesini açıklayamaz. Fukuyama kitabının üçüncü bölümünden başlayarak tarihi gelişmenin bu boyutunu metaryalist olmayan bir şekilde, yani Hegel'den, daha doğrusu HegelKojeve sentezinden, ödünç aldığı bir kavramla açıklamaya çalışır. Buradan başlayarak kitabın anlaşılması değilse de benimsenmesi güçleşir. Fukuyama CUMHURİYETKİTAPS/HYM2»