Katalog

Müzikolojide bir dünya prömiyeri: Kantemiroğlu'nun notaları İngiltere'de yayınlandı Demetrius Cantemir The Collection of Notations Transkripsiyon ve yörum: Owen Wright / Londra Üniversitesi (School of Oriental and African Studies Musicology Series Cilt 1), Londra, 1992, (XXVII734 sayfâ) linen Kitabı 'ilmü'l Musiki 'alâ Vechi'L Hurufat adlı eseri, geleneksel Türk musikisi tarihin en önemli kaynaklarından biridir. Bu eserde Kantemiroğlu, bir teorik bölümden sonra, kendi icadı bir notalama sistemiyle 351 peşrev ve saz semaisini notaya almıştır. Kantemiroğlu böylece 18. yüzyıl başlarında İstanbul'da çalınan saz eserlerinin kimliklerini tespit etmektedir. Owen Wright, Londra'da birkaç hafta önce yayımlanan bu eserde, bir kütüphanenin tozlu raflarında duran bu önemli kaynağı sabırlı ve titiz bir çalışmayla günümüz okuyucu, araştırmacı ve müzik icrasına çağdaş bir biçimde sunuyor. Kantemiroğlu'nun bu kitabının varlığı klâsik Türk müziği tarihini inceleyenler için büyük bir şanstır: üç yüzyıl öncesinin eserlerinin bir müzisyen ve besteci tarafından notava alınmıs olma T İ N CEMBEHAH ürkiye'de daha çok Kantemiroğlu olarak biîinen Moldavya Prensi, tarihçi ve müzisyen Demetrius Cantemir'in (16731723) 18. yüzyıl başlarında kaleme aldığı ve Kantemiroğlu Edvarı olarak bi sı. Bu şansa Orta Doğu'nun diğer müzikleri sahip değildir. Arap ve Fars müzik evrenlerinde bestecisi veya bestelendiği tarih kesinlikle bilinen ya da bestelendiği dönemde notaya aunmış ve "eski" eser 19. yüzyıl sonundan öncelerine gitmez. Yani, onlar için geçmişin müziği gerçekten de "geçmiştir". Bütün Orta Doğu müziklerinde eğitim, aktarım ve icranın yüzyıllar boyunca yazıya/notaya başvurulmadan yapıldlğı gözönüne alınır ve o dönemlere ait eldeki tek kayıtlı müzik eserlerinin birkaç Batılı seyyah ve doğubilimcinin bölük pörçük yazdıkları olduğu hatırlanırsa, Kantemiroğlu'nun notaya aldığı yüzlerce eserin tarihsel ve müzikolejik değeri daha iyi anlaşılır. Günün birinde Türk müziğinin tarihi yazılabilecek, eser, repertuar, üslup ve icraların değişim ve gelişimi incelenebilecekse, bu büyük ölçüde Kantemiroğlu sayesinde mümkün olacaktır. Ve ondan yarım yüzyıl kadar önce yaşamış ve benzer eserler kaleme almış olan Ali Ufkî Bey (16101675) sayesinde. Kitabı 'ilmü'l Musiki 'alâ Vechi'l Hurufat'ın nota kısmının elyazması olarak tek nüshası Istanbul Üniversitesi Türkiyat Enstitüsü kütüphanesinde bulunmaktadır. Buradaki bazı eserleri Rauf Yekta bey, Hüseyin Sadettin Arel, Haydar Sanal, Yalçın Tura ve Rumen müzikologlar Eugenia Popescu Judetz ve Teodor Burada, bildiğimiz porte'Ii nota sistemine çevirip daha önce yayınlanmışlardı. Ne var ki 16. ve 17. yüzyılların Türk müziği saz eserleri repeıtuarını belgeleyen bu 351 eserin tümUnün yayını bugüne dek gerçekle şememişti. Owen Wright bu kitabında sadece dümdüz nota transkripsiyonları yapmakla yetinmemiştir. Wright, her şey* den önce sanıldığı kadar basit ve tekdüze olmayan Kantemiroğlu notalama sisteminin bugünkü notaya çevrilmesinde gerek perde, gerek usul gerekse ritm açılarıhdan karşılaşılan sorunları halletmiş. Ayrıca tek tek her eserin Kantemiroğlu öncesindeki (yani Ali Ufkî*nin Mecmuayı Saz u Söz'ündeki) durumuyla ve daha sonraki yayınlarda yer alan versiyonlanyla ayrıntılı bir karşılaştırması yapılmış, her varyanttaki küçük farklılıklar belirtilmiş ve yorumlanmış. Sonuç olarak Türk musikisi nota yayıncılığı alanında maalesef başka hiçbir örneğini göremediğimiz ciddi, sağlam ve kalıcı bir eleştirel yayın (edition critique) ortaya çıkmıştır. Çok kısa sürede klasikleşeceği, aranan bir kaynak eser olacağı bizce kesin olarak Owen Wright'in bu kitabının, Türk müziğinde eksikliğini her zaman hissettiğimiz anlamlı ve önyargısız müzikoloji araştırmalarını teşvik edeceğini umuyoruz. C E L E M E "Sansürttürme Şair Abüüu"nün Gençllğin dinamizmi Alpay Kabacalı Türkiye'de Gençlik Harcketleri / Alpay Kabacalı / Altın Kitaplar TÜRKtYEde GENÇLİK HflREKETLERİ 32İI Alpay Kabacalı, araştırmasını 8 bölümde sunuyor. Toplumun en dinamik kesimi olan gençliğin geçmişte hangi eylemlere hangi sebeplcrle yöneldiğini inceleyen Kabacalı yapitını çok sayıda belgeyle destekliyor. Uzun yıllardır serbest yazar olarak çalışan Alpay Kabacalı şimdiye kadar deneme, inceleme ve eleştiri türlerinde 20'yi aşkın kitap yayımladı. Kabacalı'nın elimizdeki kitabının bölüm başlıklan şöyle: 1tkinci Meşrutiyet Üncesinde Gençlik Hareketleri, 2 Ikinci Meşrutiyet Dönemi, 3 Ateşkes Dönemi, 4 Cumhuriyet Dönemi Başları, 5 19401ı Yıllar, 6 1950'li Yıllar, 7Gençlik Hareketlerinin En Yoğun Dönemi: 1961 71, 8 1973'ten Günümüze. Yazar, yapıtının sonunda geniş bir kaynakçayla, belgeleri birlikte veriyor. şalri, bazı eleştirmen türlerine karşı ilaçladığı yeni kitabıyla, Deli İbrahim'in torunlarını bulmak için ikinci el fenerini yakıyor akgün akova • "pepetye" ...ben, el yazısı kloroşiir yaratık aklımı peynir ekmekle çok kuşladım ama daha görkemli bi şey görmedim yavaş yavaş olcn bi ormanın sessizliğinden evet yavrum kokoroz bitkilerin bizim gibi sesleri ol'aydı bu denli kolay içine sıçamazdık dünyanın Nuruosmanıyc Cad. Kardeşler Han 3/3 Cağaloğlu/lstanbul CUMHURİYET KİTAP SAYI 122 S AY F A 1 S