Katalog

Balkanlarda bir dinamit kuyusu ve Türkiye Yugoslav yumagı Yugoslavya: Milliyetçiliğin Provokasyonu / Tanıl Bora Birikim Yayınları, îst.1992 231 s. İALVK OZMLM Güney Slavlarının ülkesi Yugoslavya, Avrupa'daki en derin fay hatlarından biri, belki de en derini üzerinde yer alır. Hayır, söz konusu olan jeolojik bir yer çatlağı değil, 1500 yüık bir kültürel kırılma çizgisidir. Tuna Nehri'nin büyük kollarından Drina'nın simgelediği bu çizgi yüzydlar boyunca Roma ile Bizans'ı, Habsburg ile Osmanlıyı ayırmıştır. Farklı ulusların, dinlerin ve dillerin birbirine katışıp harmanlandığı Yugoslav yumağını anlamak, o nedenle, her yabancı gözlemci için kolay olmayabilir, ama Türkler, bu yumağın asla yabancısı sayılamazlar. Yugoslavya'nın en güneyinde Makedonya'nın yüksek mor dağları arasında gökyüzünden düşmüş iri bir gözyaşı damlası gibi duran Ohri Gölü ve kenarında Ohri şehri yer alır. Şimdi UNESC O ' n u n koruma altına aldığı Ohri'yi Ohri yapan şeylerden biri Allah'ın lütfu doğa ve göl ise, bir diğeri de eşsiz güzellikteki O h r i evleridir. Taştan örülmüş sert cepheli az pencereli birinci kadar üzerinde, pastel renklere boyanmış ahşap ikinci ve üçüncü kadar yükselir. Aşırıya kaçmayan ince zevkli ağaç işçilikleriyle süslenmiştir. Bunlar, konut mimarisinin şaheserleri arasında yer alan Türk evleridir. Islamın Batı'daki son büyük kenti Saraybosna da Yugoslavya'dadır. Saraybosna'nın sokakları, bir Türk için yalnız heyecan ve hüzün kaynağı değil, sarsıcı sürprizlerle de doludur. Başçarşı'da dolaşırken, popüler Boşnak şarkıcı Himzo Polovina'nın okuduğu "Hersekli Ali Paşa" türküsü bir müzik dükkânından taşarak kulağınızı doldurabilir. Evet bu, Istanbul'daki Atik Ali Paşa Külliyesi'nin kurucusu ve iki kez sadra zamlık yapmış bizım Hadım /viı ı J aşa'dır. Polovina, ağtr bir ezgi ve yanık bir sesle, Saraybosna yakınındaki köyünden alınarak îstanbul'a getirilen, hadım edilen, Enderun'da yetiştirilen, gönlünü ilim, sanat ve şiire vermiş, bir Anadolu isyanını bastırırken Kayseri yakınında asiler tarafından öldürülmüş Boşnak çocuğunun öyküsünü anlatır. Yakını Yugoslavya'ya Türkiye'nin gösterdiği ilgi cılızdır. Bunun en açık göstergesi, Yugoslavya üzerine bizde yapılan çalışmaların ve yayımlanan kitapların azlığı. Tanıl Bora'nın kitabı, her şeyden önce işte bu boşluğu doldurmayadönük sevindirici bir katkı. Bora, çalışmasının ilk bölümlerinde, Güney Slavlarının 20. yüzyıl tarihini inceliyor. 1918'de Sırp, Hırvat ve Sloven Krallığı'nın kurulmasını; 1929'da Karayorgiyeviç hanedanı ile başlayan diktatörlük yönetimini; tkinci Dünya Savaşı sırasında Almanya, ttalya, Macaristan ve Bulgaristan'ın Yugoslavya'yı paylaşmasını; Tito önderliğinde kurtuluşu ve nihayet federal ve sosyalist ilkeler doğrultusunda yeniden kurulan tkinci Yugoslavya'yı anlatıyor. Bütün bu yıllar boyunca milliyetçiliğin, gelişmeleri etkileyen başlıca unsurlardan biri olarak hep ön planda olduğu görülüyor. Kitabın izleyen bölümlerinde 1980'lerde kabaran milliyetçilik duyguları, halklar arasında giderek artan gerginlikler ve SırpHırvat savaşıyla acı ve kanlı bir şekilde dağılan Yugoslavya anlatılıyor. Burada ele alınan ilginç konular arasında, komünist yönetimin çökmesinden sonra 6 Yugö cumhuriyetindeki yeni siyasi örgüdenmeler, 199091 seçımierı ve bızı daha yakından ilgilendiren BosnaHersek, Makedonya ve Kosova sorunlanyla ilgili güncelbilgilervar. Böylece Bora'nın çalışması, Yugoslavya üzerinde dilimizde yazılmış en iyi kaynak kitap özelliğini kazanıyor. H e m Yugoslavya'nın modern tarihini, hem de güncel gelişmeleri kapsıyor. Kitap konuyla ilgili haritaları ve çok sayıda ilginç fotoğrafı da içeriyor. Siyasi yelpazenin farklı konularında yer alan Türk seçkinlerinin Yugoslavya veya daha genel olarak Balkanlar konusundaki yaklaşımlannda, sık sık, hiç gerçekçi olmayan ve zayıf temellere dayanan tahlillere rasdıyoruz. Tanıl Bora, kitabının son bölümünde bunlara da değinmiş: "... (milliyetçimuhafazakâr çevreler tarafından) Yugoslavya'nın yaşadığı bunalım, 19. yüzyılda Osmanlıyı çökertmeye uğraşan bölge milletlerinin ödediği bir kefaretmiş gibi sunuIur: 'Pax Ottoman', yani 'Osmanlı Banşı', tarihtc Balkanlar'ın huzur ve istikrar bulduğu tek devredir... Yugoslav halkının, adeta pişmanlıkla Osmanlı egemenliğini özlediği ve 'Türkün darbı mesel haline gelmiş adalet ve hakkaniyet duygusunun' hasretini çektiği tasavvur (edilir) ... (liberalsol çevrelerde ise) ilham, Körfez savaşında Ortadoğu bağlamında beliren 'mahalli süper' olma tasarımının, Balkanlar'ı keşfederekyayılınasıdır... 'Mahalli süperliğe' giden yolun uzaklığı veya görünmezliği, aktif ve politika ile sağlanacak Yugoslavya desteğinin, Balkan politikasında Yunanistan'ı tecrit etmeye dönük bir ittifak zincirinin ilk halkası olabileceğifıkriyletelafi edilir." Tanıl Bora'nın değerlendirmelerinde isabet var. Türk seçkinlerinin dış dünyayla ilişkilerini benmerkezli olmayan, karsılıklı anlayışavesağlambilgilere dayanan bir çizgiye getirmeleri gerçekten pek kolay olmuyor. Değişik çevrelerde sık sık yinelenen '"aktif dış politika" taleplerine rağmen Yugoslavya krizi boyunca Türk diplomasisinin net bir politika ortaya koyamamasının ve olayları arkadan izlemek zorunda kalışının derindeki nedeni, belki de budur. D A NNE BA BA L AR İ Ç İ N Yaş) Yürüyorum, Soruyorum öğreniyorum ( 1 6 Dr. Ferda Ereren Çizgiler Kamil Yavuz Gökçe Yayınları "Çizgilerle Çocuğun Gelişimi" üst başlığını taşıyan dizinin üçüncü kitabı 1 6 yaş arası çocukların bakımında izlenmesi gereken temel davranışların "alfabe"sini aktarıyor ana babalara. Kitap eki okurlarının hatırlayacağı gibi dizinin birinci kitabı hamilelikte izlenmesi gereken yolu; ikincisi ise doğumdan bir yaşa kadar olan dönemi kapsıyordu. Kitaba çizgileriyle katılan KamÜ Yavuz'la ilgili bir notu da aktarmadan geçemeyeceğiz: Yavuz çiftinin bebeğinin yaşamıyla paralel olarak çıkarılan dizi şimdilik üç kitapla noktalandı. Yeni kitap için belki de altı yıl bekleyeceğiz, kimbilir?.. s A Y F A 4 CUMHURİYET KİTAP SAYI 105