Katalog

Siyaset bilimi ve siyaset pratiginin ilk ciddi kaynağı Ayşe Güneş Ayata dan Kapatılmadan önce CHP ŞENNURÖZDEMİR ODTÜ Kamu Yönetimi bölümü öğretim üyesi Doç. Dr. Ayşe Güneş Avata'nın, 1984 yılında Kent Üniversitesi'ne sunduğu doktora tezi,"CHP Orgüt ve İ'Jeoloji" adıylayayımlandı. Ülkemizde, aydın kesimler, siyasete ve siyasal partilere yoğun ilgi göstermelerine rağmen, bu ilgilerini, genel tarih ve ideoloji çalışmaları dışında siyasal partiler ve örgüt yapıları üzerine ciddi çahşmalar yaparak desteklemiyorlar. Siyasal kadroların da siyaset pratiği açısından bu tip çalışmaları teşvik etmenin ya da hizmet yaptırtmanın önemini kavradıklarını söylemek çok zor. Siyasal partiler ve örgüt yapıları üzerine, ampirik çalışmalarla da desteklenerek gerçekleştirilmiş araştırmalar yapılması, neden bu denliönemli? İlk neden, Türkiye'nin hızlı sosyoekonomik değişimler geçiren bir ülke olmasıdır. Bu değişimlerin siyasal alandaki yansıması, tek parti ve tek kişi yönetiminin sona ererek çok partili yaşama geçilmesi olmuştur. Katı merkeziyetçi parti modelinden, parti teşkilatlarının ve tabanının daha çok söz sahibi oldıığu ve karar verici konumda bulunduğu siyasal parti modeline geçiş, genel olarak parti teşkilatlarının ve örgütlenmenin önemini arttırmıştır. Diğer bir neden; katılımın tabana yayılması anlamında bir demokratik yapı hedeflenirken, bu yapıyı parti i deolojisi ve amaçları doğrultusunda dönüştürme zorunluluğudur. Bu zorunluluk, parti merkeziyle taban arasındaki etkileşimi, sağlıklı bir dengeye kavuşturma gereksiniminin de bir sonucudur. Yazarın, "halka dönük sosyal demokrasinin gelişimi" olarak adlandırdığı demokratikleşme siireci, CHP'de değişik toplumsal gruplara açılımı sağlarken, örgütsel karmaşayı ve grııplararasıçatışmaları da beraberinde getirmiştir. Sosyoekonomik değişimlerin meydana getirdiği farklılaşnıalar, geleneksel ve çağdaş katılım biçimlerinin yan yana var olması; üyelerin ve delegelerin partide yer alma, yükselme neden ve koşullarının, benzerliklerden çok farklılıklara bağlı olması sonucunu S A YF A 4 doğurmuştur. Olkemizin içinde bulunduğu koşullar, kısa vadede istikrara kavuşmuş örgütsel yapıları mümkün kılmamaktadır. Parti örgütlerinin, yaşanan sosyoekonomik değişimlerle birlikte, sürekli evrilerek yeni biçimler alması kaçınılmazdır. Bu nedenlerle siyaset bilimci ve siyasetçilerin, siyasal parti yapıları ve ideolojileri konusunda soyut çalışmalarla yctinmeleri, bu alanda oMukça büyük bir boşluk yaratmıştır. Ayşe Güneş Ayata, "CHP (Örgüt ve tdeoloji" adlı çalışmasıyla bu boşluğu doldurmayı hedeflemiş, siyaset bilimi ve siyaset pratiği açısından ilk ciddi kaynağı sağlamıştır. Kitabın ilk bölümü, üçüncü dünya ülkelerindeki yerel siyasetle ilgili teorik argümanları içermcktedir. Çeşitli katılım biçimlerinin ne ölçüde yan yana gelebildikleri ve bir katılım biçiminden diğerine geçişin koşulları da, bu bölümdetartışılmış. İkiııci bölünı, CHP'nin tarihsel gelişimi, ideolojik ve örgütsel yapısı ile ilgili ilk bilgilere ayrılmiş. CHP'nin geçirdiği ideolojik dönüşüme ağırlık verilen bu bölümde, çok partili sisteme geçişin ardından yaşanan değişiklikler 7ü'li yıllarda doruk noktasına ulaşan demokratikleşme hareketi, nedenleriyle birlikte ortayakonulmuş. Daha sonraki bölümlerde ise, birbirine 1100 kilometre uzaklıkta olan Kaleli ve Taşlık ilçelerinde (Ayata, çalışmasmdaki büıün isimlerin "takma" olduğunu belirtiyor) yapılan alan çalışmasının bulguları analiz edilmiş. Daha geleneksel ilişkilerinvekarmaşık olmayan sosyoekonomik yapının geçerli olduğu Kaleli'de, merkeziyetçi geleneği temsil eden tüccar hakimiyetinden, parti içi demokrasiyi ve sosyal deınoktat ideolojiyi temsil eden "eğitimli serbest meslek sahiplerinin" egemenliğine doğru yumuşak geçiş süreci elealınmış. Taşlık ise, hızlı kentleşme, sanayileşme ve bunların beraberinde getirdiği yoğun göçün yaşandığı bir ilçe. Değişinıin, çatışmalı, sancılı ve karmaşık niteliğiyle ilgili olarak, ilçedeki güçlü sendikacıhk hareketine dikkat çekiliyor. Bu rada, CHP teşkilatına, daha çok ilçeye göçen işçiler hakim oluyorlar ve bu durum ilçede kendine özgü bir işçi sınıfı siyasetini başat kılıyor. 70'li yıllarda, her iki ilçede, parti üye leri ve delegelerin beklentilerindeki değişimlerin, öncelikle, merkezin yerel örgütler üzerindeki denetiminin azaltılması yönünde oldıığu, araştırmanın bulguları arasında, sosyal demokrat hareketin delegelere cazip gelme nedeııi, Ayata'ya göre; bu hareketin parti içi demokrasiyi arttırması ve tabana daha çok söz hakkı tanıyan örgütsel bir canlanış öngörmesi. Bu iki ilçe merkezi, örgüt yapıları açısından 6O'lı yılların sonuna kadar benzer özellikler gösteriyor. Ancak Ayata'nın araştırması, 70li yılların sonundan itibaren farklılıklarjn ön plana çıktığınıve yerel teşkilatlara, yer ycrçatışmaya vaıan karmaşanın hakim oldıığunu ortaya koyuyor. Ecevit K İ T A P T A N B İ RBÖ L Ü M "Ecevit'in Zaferi" "Atatürk'ün kurduğu günden beri CHP güçlü bir liderlik ve merkezi bir örgüt yapısına sahipti. Yirmi yedi yıl boyunca devlet partisi olmuştu, bu da yâpısını etkilemi$ü. Merkez örgütü yerel örgütlere hâkim olmuş ve yerel liderler de taban üyelerini kontrol altına almışlardı. CllP formal bir teşkilat yapısı tasıyan, güçlü bir elit ve kadro partisiydi. Bu nedenle il ve ilçe başkanları görece olaiak az güç sahibiydiler. Ancak 1950'lerden itibaren sağ kanat partileri verel liderlerin konumlarını güçlendirdiler. CHP liderliği sağ kanat partilerini partizanlık, partikülarizm ve lokalizmle suçladı ve bu tür politikalara sapmayacağını ileri sürdü. Ama genel parti örgütlerinin üyeleri bunu kabul etseler bile yörelerindeki sağ kanattan rakipleri karşısında gittikçe etkisizkalmaları sonaermedi. Ayrıca seçmenlerin 1973 seçimlerinde CI IP'ye verdikleri destekte oııaya çıktığı gibi bir değişiklik söz konusuydu. Daha sonra bahsedeccğim yeni gruplar yerel parti örgütlerinde yer almak istiyorlardı. Bu gruplar çevre örgütlerinde statüko temsilcilerinin varlığının kendi hakimiyetlerine başlıca engeli oluşturduğunu biliyorlardı. Ortanın solıı hareketinin ve bu hareketin lideri licevit'ın zaferi, bu nedenle, yalnızca bir ideolojik değil, aynı zamanda, örgütsel bir değişim, parti yapısınuı bu ideolojiye uygun şekilde yenilenmesi anlamına da gelmekteydi. Bunun sonucunda güçlü bir teşkilatlar sistemi, parti içi demokrasi ve özgürlük, parti liderliği ve merkez örgütüniin taşra örgütü ve taleplerine karşı daha fazla sorumluluk taşıması beklenmekteydi. Tüm bunlar Ecevit'in parti başkanı olarak yaptığı ilk konuşmada vaat edilmişti." • CHP'DEN SHP'YE.,.. Ayata, sol ideolojinin genel durumunu da yerel örgütlerle etkileşim çerçevesınde ele aldığı araştırmasını, çarpıcı birdeğerlendirmeylenoktalıyor: "... bugün SHP'ye ilişkin örgüt problemi olarak tartışılan birçok problem, CHP'de de söz konusuydu. Büyük şehirlerdeki etnik ağırlık, siyasetin profesyonelleşmesi.kollamacılığı egemenliği, menfaatçilik gibi tartışılan birçok konunun çekirdekleri, görüldüğü gibi, CHP'de de vardı. Ama bunların yanında CHP'de Türk siyasal yaşamında yeni yeni etkin yer almaya başlayan bazı sosyal grupların, örneğin küçük girişimcilerin, hali vakti düzelen köylülerin, şehirlere göç eden göçmenlerin.sendikalı ışçilerin, mücadeleleri de vardı.CHP,1970'lerde yeni sosyal gruplara siyaseti açmanın, onları siyasal nıekanizmalara entegre etmenin, yeni yaratılan kaynaklardan onların da pay almasının etkin mücadele alanıydı. CHP 1970'lerde demokratik sisteme yeni sosyal grupları, yeni söylemleri, yeni ideolojileri kazandırmıştır. 1980'lerde bu hareketin devamını sürükleyenlerin aynı açılımcılığı gösterdiğini söylemek zordur." Ayşe G üneş Ayata, kitabını, Türk si yasetinin unutulmaz isimlerinden, babası Prof. Dr. Turan Güneş'in anısına ithaf etmiş. Dileği; çalışmasının, Turan Güneş ve arkadaşlarının başlattığı "halka dönük sosyal Demokrasi" hareketine katkıdabıılıınması... • CHP (örgüt ve tdeoloji) /Doç. Dr. Ayşe Guneş Ayata IGundoğan Yaymlart I Ağustos İ992 / 315 s. CUMHURlYETKtTAPS/»y/145