Katalog

w ViU llau! LAKX) DESOIATO CTJÛESİ * ULIAUVI Havcl'in Buruk Ezgi, Görüşme Kutlama Çağrı, Şeytan Çelmesi, ve Rildirim gibi oyunlarından başka Uzaktan Soruşturma adlı bir kitabı yayımlandı Türk^c'de. yi ilgilendirmem! Ren giibre yığarım, Mzin ilkclcrini/ bıı giibrede iyi yeşeıir." ()tl<c'si Vanek lıakkmda vazması gereken jurnal raporlaıını, Vanck'in keıulİMiıe ya/dıraıuuyışmdan kaynaklanmaktadır. Nc ki Vanek'in karşılı ğında yazı yazma koşııllarına ve rahatlığa kavıışacağı bıı isteğe yanıtı kesindir: "Diişünceleıime aykırı bir davramştabıılıınamanı... '"Lütfenkızmayınız, kendi kendimi de ihbar cdemem ki!" "Önemli olan ben değilim. Artık lıiçbir şeyin bana zararı dokıınamaz. Aına ilke sorunıı bu! Ben şey ile işbirliği yapamam..." I lavel bu oyunda çok titiz ve basarılı bir analizle Sladek'in bozıılmıış kişiUğinin özüne kadar innıektcdir. Sonuçla karşımıza kimseye kötiiliik yapmak, zaıarlı olmak istemeyen; yine de kadrosundaki "sakıncalı yazar"ın olası çalişmalarını, başkaldııı girişimlerini atlayarak sııçlaınaktaıı korkan, bıı arada ınsan çekiştirmeyi, çıkar sağlamayı luıy edinmiş korkak bir insan çıkmaktadır. Vanek ise "Kııtlama"da, "Çağrı'da kısmen "Bu.'iık IZzgi"de de j^örüldiiğü gibi sııskıınluk ve dirençle, ödiin vermeden koşullara dayanmaya çalışmaktadır. Vanek'in tavrının çö/iimlemesi i^in gcrekli ipuçlarını ise, Havel'in "Uzaktan Soruşturma'daki ilk yanıtında bıılabiliyoruz: "Ben sınıf arkadaşlarımdan farklı olarak bir 'Bey oğlu' idim. Varhklı ve bu yüzden etkili bir aileın ve o çevrelerde alışıldığı gibi "hizmetkârlar"ın çalıştığı bir evim vardı. Benim özel bir öğretmenim vardı, aşçımız, hizmetçimiz, bahçıvanımız ve CUMHURİYET KİTAP SAYI 14$ ^ i ı / v a r d ı . . . Ayrıcalıklarımdan utanıvordıım, tinların kalkmasmı diliyor, herke.slt' e^it olrnayı özlüyordıım. KıışkıiMiz, dalıa (,tx:ukluğıımda bir sosyal devriınci olduğıım için dcğildi bu, daha zivade kendimi liışra kalmış, avrı tıııulmuş hissfftiğim ve çevremde birgiivensi/lik, belli bir ınesate (bıınu sınıf nerreti diye adlandırmaya pek cesaret edemeyeceğim) tark etti£im içindi.... Çocukken va^adığım, bir biitüniiıı dı^ına itilme veya biitün içinde sağlanı bir yere sahip olmama duygusu dünyaya bakış açımi etkilenıemiş olamazdı. (Komünizmin zaterinderı sonra da sınıf kavgasının licdeti olmak, va ııi lekıaı hak tdılnifiniij hıı dı^lanma ilekarşılasmakbenierkıledi.) Bıı bakış açısı aslında eserleriınin aııaluandır da..." Havcl'in yanıtında bclirtıiği "dışarda kalına ovunlarında açıkça vardır; kendi yaşamından ve kisjliğinden izler taşıyan kalıramanlaıı, yer yer olayların da yalnı/ca seyircisi gibidir; karşı görüşteki kişiyi anlatnıaya, hoşgörmeye çalışması, on cn a/ından ka bııle kadar gelip dayanabilmcktcdir. Bu özelliklere en belirgin "Görüşıııe'de ve "Kutlama'da rastlıyoruz. Ote yandan "Buruk Ezgi'ııin Leopold'ü ve "Bildiriın in Müdür (iross'u da olayların gelişmesi karşısında caresizdir. "Bildirim"de Müdür Cjros'un çaresizliği, Havel'in "Uzaktan Soruştunna' ılaki yanıılarında sö/ıınu ettiği (S.8) Kafka etkisini kanıtlamakra, bütünüyle absürd yönünü örneklenıektedir. üzetle söylenebilecek I lavel, "Görüşme'cle yalnızca sonradan cumhurbaşkanı olacak bir yazarın degil, vcryüzünün bırçok yerinde, birçok bağımsız yazaı ın karşılaştığı, baskı yönetimlerinin ku^atma.sını işlerken; demokrasi ve lıukııkun yitirildiği yerde Iıaksızlıkların, yanlıjların gündeme gdebileceğine ıle değiniyor. Çünkü dikıa yönetiminde insan yazgısı, bir rastlantıyla kıımanda noktasında bulunan insanın kijjiliginde, eğitimine, görgiisüııe, kısaca insanlık cizgi.sine kal ıııakıadır Ve l.ı^ı/ııı varsa cn kuçuk yönetim birimlerine kadar gcçcrlidir. Yeryüzündeki bağımsızlık sava^ların.ı giden yolıın l>a^langıç noktası da ıliyc biliriz buna. Ki Havel'i bira tabrik.ı .sındaki direnişinden ulusunun kuıiııluijunaulaştırmıştır. KUTLAMA (Vernisâz) YazaroUlıığıı halde bira fabrikasıııda gü<,lükle bııldıığıı bir iştc calışan kahramanımız, dostları Vera vc Mikael'ın evlerinin ycniden diızcnlcnisını kutlamaya çağrılmıştır. Mikael'in Burada tek bir stil hatası bıılduğunu söylemeye sakın kalkışma." dediği evde, "rustik vesade yeıııek odası", "eski stil salon ınasası", "masanın etralında yastıklı modern koltuklar", "Barok çağdan kalma giinah çıkarma hücresi", "kalalı bir ayı postıı", "Çin vazosu", "Acem seccadesi", "Şömine üzerindebirTiirkkılıcı","rokokostilindt" bir müzikli duvar saati', "gotik Merycm heykelciği" hep bir aradadır; kendisine İsviçre'den getirilnıiş "Chııtney" soslu hrında istiridyeyle viski sunulmakta; çiftin öviinmelerini, saygı Miıırını asan alaylı yergilerini, önerilerini dinlemek zorunda bırakılmaktadır. Eşyaların işeyaranıası değil, beğenilmesi önemlidir; Mikael açıkça söyler: "Burayı düzenlerken sık sık seni düşiindüm. Burayı görünce ne diye S A YFA 9