Katalog

Sorunlarla cevrilisiniz Turkey and the Middle East /Philip Robins / Pinter Publishers, London, 1991 ÇAHtMALPAY Birkaç ay önce îngiltere'de Türkiye'nin Ortadogu politikasını inceleyen önemli bir kitap yayımlandı. Kraliyet Uluslararası Politika Enstitüsü Ortadogu böliimü yöneticisi sorumlusu Dr. Philip Robins tarafından kaleme alınan kitapta, Türkiye'nin kimlik sorunu, Kürt sorunu, Suriye, İran ve Irak'la ilişkileri, Körfez krizinde izlediği pofitika, Arapİsraiî sorunundaki tutumu ve su sorunu gibi konular irdeleniyor. "Turkey and the Middle East" (Pinter Publishers, London, 1991) başhklı kitabı üzerine konuştuk Dr. Robins, bazılan hızla değiştnekte olan uluslararası düzenin, Türkiye'yi olumsuz etkileyeceğini; başkalanysa yeni koşulların Türkiye'yi bölgesel bir güç haline getirecek fırsatlar yarattığını ileri süriiyor. Szi ne düşünüyorsunuz? ROBİNS Çevresinde meydana gelen hızlı ve köklü değişiklikler Türkiye'ye hem sorunlar hem de fırsatlar getiriyor. Türkiye'nin gerçek problemlerle çcvrili olduğu bir gcfçek. Bunların biri çevredeki istikrarsızlık. Yugoslavya'daki karışıklıklar kolaylıkla Balkanlar'a yayılabilir. Hırvatistan'daki Sırp azınlığı sorunuyla başlayan problemler Bosna'ya, Makedonya ve Kosova'ya; oradan bütün Balkanlar'a sıçrayabüir. Yugoslavya ve eski Sovyetler Birliği'nde yeni bağımsız devletlerin ortaya çıkması, başka bir istikrarsızlık kaynağt. Uluslararası sınırların değişmesi kolay olmuyor; Yugoslavya ve Kafkasya'da görülmekte olduğu gibi. Türkiye'nin zor durumu, tek bir sorunlu bölgede değil birkaç sorunlu bölgede bulunmasından kaynaklanıyor Bu güçlüklerle başa çıkmaya çok hazırlıklı da değil. Çevresindeki bölgeler hakkında yeterli bilgi sahibi değil; örneğin Arap dünyasını iyi tanıyan ıızmanları pek yok. Eski DoğuBatı bloklaşması, Türkiye'nin dikkatini esas olarak savunma politikaları üzerinde toplamasınayolaçtı. Ama yeni koşullar Türkiye'ye fırsatlar da hazırladı. Görece çeşidcnmis, bir ekonomiye s.ahip olan Türkiye'nin Ortadogu pazarlarına satabileceği çok şey var. Orta Asya cumhuriyetleri Türkiye'nin kendilerine yardım ve önderlik etmesini istiyor. Türkiye bu ulkelerin dış dünyaya açılmasına hem ekonomik hem de diplomatik anlamda köprü olabilir. Bugüne kadar marjinal bir konumu olduğu söylenebilecek olan Türkiye, bu ülkelerle ilişkilerini geliştirerek üzerinde etki sahibi olduğu bir ülkeler grubu kurabilir. Önümüzdeki dönemde Türkiye'nin Balkan ülkeleriyle ilişkileri konusunda ne söylenebilir? ROBİNS Türkiye'nin bu bölgede meşru çıkarları var. Türkiye'nin dış ticaretinin büyük bölümü bu ülkeler üzerinden yürütülüyor. Bu ülkelerde Türk azınlıklar var. Bu grupların insan hakları çiğnenecek S A Y F A 12 "Türkiye ve Ortadogu küabıntn yazarı Philip Robins: olursa, Türkiye'nin ilgilenmemesi mümkün değil. Ancak Türkiye Balkanlar'da hem sorunun hem de çözümün bir parçası. Balkanlar'daki profilini yükselttikçe, Yunanistan, Bulgaristan ve Sırbistan gibi ülkeler Türkiye'nin niyet ve emellerinden kuşku duyacak. Bu kuşkular çok anlamsız olabilir. Ancak Türkiye, Bosna, Makedonya ve Arnavutluk'la ilişkilerini geliştirdikçe söz konusu ülkeler bundan tedirgin olabilir. Bana öyle geliyor ki Türkiye kendisini yalnızca Balkanlar'daki Türk azınlık gruplarının dostu olarak değil, genel olarak Müslümanların dostu olarak gösteriyor. Bu durum, Bosnalılar ve Arnavutlarda, işler kötüye giderse Türkiye'nin desteğine güvenebilecekleri beklentisinin doğmasına yol açabilir. Bu Türkiye için hayli tehlikeli olabilir. Birçok kimsc Türkiye'nin güney komşularıyla sorunlannın bitmeyeceğine inanıyor. Suriye en sorunlu komşulardan biri olarak göriilüyor. Körfez savaşından sonra Suriye'nin durumunu nasıl gö p h l l | P R o b ı n s Kraliyet Uluslararası Politika Enstitüsü ortadoâu Bölumu sorumiu rüyorsunuz? ROBİNS Suriye'nin PKK'ya sürekli destekverP O R T R E P H İ L İ P R O B İ N S diği bir gerçek. Türkiye'ye baskı yapmak için dolaylı veya dolaysız olarak PKK'yı kullanıyor Suriye desteğini geri çekse, PKK çok zay ıflayacaktır. 1958 doğumlu olan Philip Robins, tngiltere'nin Exeter Suriye Körfez krizinden olabildiğince yararlandı. Üniversitesi'nde Ortadogu politikası üzerine doktora Çok zor bir durumda kalmıştı. Irak'ı desteklese, yaptı. BBC ve Guardian gazetesinin Ortadogu muhabiri Irak'ın hegemonyasının yayılmasına destek olnıa duolarak Ürdün'de bulündu. Eylül 1987'de Kraliyet rumunda kalacaktı. Irak yıkılırsa önemli bir Arap ülUluslararası Politika Enstitüsü'nde görev almadan önce kesi devreden çıkacak, Suriye'nin manevra alanı daEconomist dergisinin araştırma bölümünde çalıştı. Halen ralacak; Israil'in baskılarına karşı daha duyarlı hale enstitünün Ortadogu bölümünün başkanlığını gelecekti. Suriye, Körfez krizinden genelde kayıplı yürütmekte olan Dr. Robins, başka görevler yanında, çıktı, ama bir iki noktada durumunu güçlendirdi. Ingiltere Avam Kamarası Dış İlişkiler Komitesi'ne Lübnan üzerindeki denetimi güçlendi; Şam'da üsledamşmanlık yapıyor. ncn çe^itli örgütleri kontrol etmesi yonündeki baskılar azalrı. Batılı ülkelerin Körfez krizindeki desteği nedeniyle Suriye'yi ödüllendirmede fazla ileri gittikden çıkmak için büyük bir çaba harcıyor. Suriye'nin leri kanısındayım. Lübnan'ı Suriye yebırakmak sağsöz konusu listeden çıkarılmasının önkojulu, lıklı bir durum değil. Suriye hâlâ silahlı ayaklanma PKK'ya verdiği desteğin son bulması olmalı. peşindeki gruplara destek olmaya devam ediyor. Irak'ta Saddam sizce daha ne kadar ayakta kalaPKKbununiyibirörneği. bilir? Irak rejiminin çökmesini ve kuzeyinde bir Bana öyle geliyor ki Türkiye PKK'ya olan desteğiKürt devletinin kurulmasını bekleyebilir miyiz? ne son vermesi için Suriye'ye daha büyük baskı yapaROBİNS Saddam bugüne kadar ayakta kalmabilir; tabii ki diplomatik yoldan. Bu konuda yı başararak herkesi şaşırttı. Daha ne kadar dayanaABD'den yardımcı olmasını isteyebilir. Suriye ABD bileceğini kestirmek zor. Uzun vadede durumunu ile ilişkilerini geliştirmek, ABD'deki imajını iyileştirkoruması çok güç. Saddam gitmeden Irak'ın uluslamek, ABD'nin terorizmi destekleyen ülkeler listesinrarası topluluğa yeniden kabul edilmesi mümkün gö Ortadogu uzmanı CUMHURİYET K İ T A P SAYI 99