Katalog

Petersburg bir romandır Leningrad'ın yeniden St. Petersburg'a dönüşmesi, kimlik arayışı içindeki Rusya'nın tarihsel kaygısına verdiği yanıdardan biri galiba. Yazar Andrei Byeli'nin 1916'da yayımladığı "Petersburg" romanının kalbindeki soru da ulusal kimliğin niteliği. Byeli'nin romanında bu sembol kent bir roman kahramanı olarak karşımıza çıkıyor. V V Z MVDM / STOCKHOLM AV Leningrad'ın eski adına kavuşması (kentlerin adını değiştirmek galiba tarihin gazabına yol açıyor!), sadece Rus dilinin değil, aynı za* manda çağdaş dünya yazınının en önemli yapıtlarından birini anunsa(t)mak için uygun birfırsat. Romanın adı, kentle aynı: Petersburg. Yazarı, uzun yıllar karanlığa itilmiş bir.öncü usta: Andrei Byeli. Vladimir Nabokov'a göre Petersburg; Joyce'un Ulysses'i, Kafka'nın Değişme'si ve Proust'un Geçmiş Zaman Peşinde'si ile birlikte, çağımızın başyapıt dörtlüsünü oluşturuyor. Hatta Byeli'nin yapıtını Proust'tan önce sayıyor. Sıralama bir yana, Byeli'nin b ü t ü n modern Rus yazınına yol gösteren Petersburg'unun Gombrowitz'in Ferdydurke'ü gibi yazın tarihi adına bir köşe taşı olduğundan kuşku yok. Leningrad'ın yeniden St. Petersburg'a dönüşmesi, 200 yıldır kimlik arayışı içinde olan Rusya'nın tarihsel kuşkusuna ve kaygısına belki yine geçici olarak verdiği yanıtlardan biri. Andrei Byeli'nin 1916'da yayımladığı romanın kalbinde atan soru da ulusal kimliğin niteliği. Petersburg, bir bakıma, kendisinden önceki büyük Rus romanlarının başlatıp sürdürdüğü köklü bir kimlik sorgulamasının doruk noktasını oluşturuyor. Doğu ile Batı, akıl ile mistisizm, pozitivizm ile fatalizm arasında bocalayan bir toplumun (çağdaş bireyler b ü t ü n ü n ü n ) kaygı, ürküntü ve yabancılaşma ile dışavurduğu iç ikilemi (hâlâ) taptaze bir dille irdeleyen roman, zaman zaman kıyaslandığı Ulysses'ten kentle ilişkisi açısındanönemli bir noktada ayrılıyor: Dublin gibi fiziksel ve düşünsel eylemin dekoru olmakla kalmıyor Petersburg; Byeli'nin kaleminde biyolojik bir varlığa ve romanın kahramanına dönüşüyor. Byeli'nin gerçek adı Boris NikoUyeviç Bugayev. 1880'de Moskova'da doğan Bugayev, üniversitede matematik, felsefe ve zooloji okurken sanat ve mistisizme de yöneldi. 1902 yılında ünlü Rus sembolistleri arasına katılan Bugayev, tanınmış olan babasının adını gizli tutmak amacıyla Andrei Byeli takma adını seçti. Kısa sürede güçlü bir eleştirmcn ve şair olarak Moskova'nın canlı kültür dünyasına kendisini kabul ettiren Byeli, ilk romanı G ü m ü ş Güvercin'i 1909'da LENtNGRAD ESKİADINA KAVUŞURKEN, BYELI'NÎNROMANIDA GÜNDEMDE L yayımladı. Amacı Doğu ya da Batı başlıklı bir üçleme hazırlamaktı ve G ü m ü ş Güvercin'i ilk bölüm olarak düşünmüştü. Fakat 1910'da yazmayı bir yana bırakıp îtalya, Kuzey Afrika ve Yakın Doğu'yu (muhtemelen Osmanlı topraklarını) kapsayan bir geziye çıktı. Dönüşünde, önceleri Aleksandr Blok ve Vyaçeslav tvanov'la birlikte Rus sembolizminin en önemli dergisi sayılan Denge'de çalıştığı, akımın babası sayılan Valeri Bryusov'a katılarak Rus Düşüncesi dergisinde yazmaya başladı. Bryusov'un isteği üzerine romanı 1912'de bitirdi; metni okuduktan sonra "Romanın asıl kahramanı bu kent" diyen İvanov'un ısrarıyla da Petersburg'da karar kıldı. Birkaç kez yeniden gözden geçirdikten sonra 1916'da yayımladı. Petersburg, yazarının metni değiştirme tutkusu yüzünden bundan sonra yeni versiyonlarla çıktı. (Byeli, bir yazarın gerçek kimliğinin kullandığı noktalama işaretleri ile anlaşılabileceğini öne sürüyor. "Nokta Puşkin'in işareti" diyor; "Noktalı virgül Tolstoy'un, iki nokta üst üste benim, bölme işareti ise bütün modernisderin...") Rus roman geleneğini bir bıçak gibi kesen roman, önemli bir olay olarak karşılandı, fakat Bolşevik ihtilalinin hengâmesi içinde, deyiş yerindeyse, "kaynadı gitti." Byeli, Bolşeviklerin yönetimi ele geçirmesini olumlu bulmuştu. Çarlığın yıkîlmasını izleyen ilk coşku yıllarında sembolist estetiğe yeni bir hareket kazandırmaya çabaladıysa da bunda başarılı olamadı ve yaANDREI BYE1.I PETkRSBURG" ADL1 ROMANINDA BU SEMBOL KENTİ zına getirilmeye başlanan sınırlamaların BİR KAHRAMAN OLARAK ANLATIYOR da edcisiyle 1921'de ülkeyi terketti. 1923'tegeri döndü, aralarında "Kotik Letayev"in d e ri ile kentin değişim anındaki tablosunu çiziyor, fayer aldığı birkaç roman ve anlatı daha yazdıktan sonkat bunu kendinden önceki ustalar gibi uzun uzun ra gittikçe tekdüze biçim kazanmış olan estetiğe küsyorumlayarak değil, yorum ve çıkarsama görevinin kün, 1934'te (54 yaşmda) öldü. Yevgeni Zamyabüyük bölümünü okura aktararak yapıyor. Kent betin'in "yazarların yazarı" diye nitelediği Byeli'nin yatimlemeleri, olağanüstü. pıdarı, özellikle d e "yoz" bulunan Petersburg, onyılRomanı okurla bir tür saklambaç olarak gördüğülar boyu, toplumsal gerçekçiliğin baskısı altmda "giznü yazan Byeli, dile de çok önemli bir rol yüklüyor. li" kaldı. Dilin dünya ile insan arasındaki en önemli bağ olduğuna inanan, çağdaş toplumlardaki krizleri dildeki Byeli, romanda, 30 Eylül9 Ekim 1905 arasında St. erimeye, yok olmaya bağlayan Byeli, kahramanlarını Petersburg'da geçen ürperti yüklü bir komplo/terör öykünün akışına, genel durumun niteliğine göre öyküsünü anlatıyor. Konu çok yalın: Başarılı bir ünibağlamsız bir söyleme sürüklüyor. versıte öğrencisi olan Nikolai Apollonoviç, saatli Byeli'nin dünyasının, irdelediği ikilem karşısında bomba ile bir hükümet görevlisini ortadan kaldırmahiçbir tercihi yok. Ona göre devrimcilik de gericilik yı planlayan bir gizli terör örgütüne giriyor. Saatli de gerçeklikle sağlıklı ilişki kurmada yetersiz kalıyor; bombayı yerleştirme görevi Nikolai'a vcriliyor; fakat çünkü ikisi de despotizmi amaçlayan bir düşüncenin öldürülecek kişinin adı Apollon Apollonoviç'tir, yaürünleri. ni genç öğrencinin babası. Petersburg, bir sembol kentin, belirsizliğin, yanıtByeli'nin toplumun kimlik arayışının patlama noksızlığın, gerilimin, sürekli değişimin, yeni tercihlerin tası olan 1905 yılını seçmesi, daha başından romanı romanı. Sayfalar boyu süren bir saklambaç. Rus yason derece sağlam bir temele oturtuyor (günümüzde zınının ne kadar zengin olduğunu bir kez daha anlıyaşıyor olsaydı, yeni bir kimlik arayışı padamasımn yoruz. O günleri olan Ağustos 1991'iseçmezmiydi?). ÇoksaPetenburg / Andrei Byeli / Penguin Books Roman / 1989 yıda rol ve anlamlar, referanslar yüklediği karakterle CUMHURlYETKlTAPSAV/t» S A YF A §