Katalog

OsmanlıTürk romanına global bir yaklaşım Kabuk değistiren roman SÜHAOGUZERTEM OsmanlıTürk Romanında Tarih, Toplum veKimlik/TanerTimur/AFAYayınları, k/Temmjjz 1991/400s./30.000TL. CKKKodNo: 011.169 Osmanlı toplunııı üzerine vaptığı çalı^ıııalarla Lanınan OSMANLITÜRK1 Taner Timur, OsmanlıTürk Romanında Tarih, Toplum ROMANINDA ve Kimlik başlıklı kıtabında TARİH.TOPLUM Osmanlı Tıirk kültür çevresiVEKÎMLÎK nin romanlarını, yakın tarihimizin belli bajjlı siyasal olaylan, sınıf çatışmaları, büyük ölçekli toplumsal dönüşümler ve evrensellik düzeyleri açısından inceliyor. Yirmiden fazla romancının tanınmış romanını kapsamına alan incelemede romanlar düz bir kronolojik sırayla değil, kitabın bölümlenmesine göre uygun görülen yerlerde taru^ılıyor. Kitabın alt başlıkları şöyle: Osmanlı Değişimi ve Roman; Kurtuluş Savaşı, Kcmalist Döncm ve Tiirk Romanı; Savaş Yılları, Çok Partili Hayata Geçiş ve Tiirk Romanı; Tarihi Roman ve Os 1 1 nroıtftMm manlıTürk Romanında Tarih; OsmanlıTürk Romanında Evrensellik ve Özgüllük. Bu alt ba^lıklar kulay kolay altından kalkılamayacak bir yuku ifade ediyorsa da yazar perspcktifini çoğunlukla genel ve panaromik boyııtlarda rurarak bu yükun alrından kalkıyor. Bu arada, Timur'un, kitabına koyduğu genel kapsamlı "tarih, toplum ve kimlik" başlığı ıle daha çok romancıların siyasal ve ideolujik konumları nın ele^lirel olarak değerlendiriltnesitıi kastettiğini belirtelim. Yani yazar, kitabında edebiyat ya da roman tarihımizin kendine özgü dil, yapı, üslup, bakış açısı, biitünlük, mesafe, karakterolu^ıımu veolayörgüsii kuruluşu gibı sorunlarını ele alnıayı amaçlamadığı için edebiyatla yakından ilgilenenler Tımur'uıı yapıtında ronıanları derinlemesinc ele alan yeni çozüınlemeler, ayrıntılı sorgulamalar bulamayacaklar. Zaten yazar da sunıış yazısmda OsrrjanlıTürk romanının yeterince incelenmemiş olmasına ve özgül çalışma ve tezlerin azhğına dikkat çekerek "bu durunıda böyle genel bir değerlendirme çabasını terk ederek daha sınırlı, hatta tek bir yazarı ele alan bir c,alı$mayapmam belki daha isabetli olıırdu. Asıl sahamın yazın tarihimız olmayışı, son yıllardaki okumalarımın çeşitliliği ve roman tarihimız hakkında genel ve kişisel bir görüş sahibi olma arzum deği^ik bir çalı%maya yol açtı: Bunun sonuçlarını bütün yetersizlikleriyle beraber okuyucularımla paylaşmak istiyorum" diyor(ss.89). Attllallhan "Milli" dargörüşlülüğün aşılması Bununla birlikte Taner Timur'un çalışması yalnız genel kültür düzeyinin yükseltilmesine ve tarih bilgisinin tazelenmesine hizmet eden bir çalışma değil. Yazarın iki noktada önemli bir bilimbel kavrayış yöntemi geliştirdiğini görüyoruz. İlk olarak, yazar incelemesirün çerçevesine etnik bakımdan Turk olmayan Misailidis, Andric ve Istrati gibi yazarların yapırlarını da dahil ederek bizi "Osmanlı" kavramının gerçek boyutlarını düşünmeye itiyor Bu yazarların Osmanlı romanı çerçevesinde lartışılmaM tabii ki ^oven bir sahiplenme mantığından değil, geçen yuzyılın kulturel atmoslerinin gerçek boyutları hakkındaki bir bılınçten kaynaklanıyor. Bu'na karşılık, "Türklerin devlet kuruculuğu" gibi şoven milliyetçi efsaneler her fırsat ta yazarın oklarına hedef oluyor. Ba^ka ulublann vaılığına saygıya dayanan evrensel bir humani/m Timur'un kitabının en önemli misyonlarından biri. Edebiyat incelemelerimize yazarın ikinci önemli katkısı çok yerinde bir "dönemleme" kaygısı temelinde gelişiyor. Bizdeki "köy romanı"nın Fransı/. ve Rus roman geleneklerinde karşılığını arayan yazar 40 sayfa boyunca bu iki büyük roman gdencğinde koylülüğe yakla$ımı inceliyor ve çalışmasım gerçek bir kanjilasjtırmalı edebiyat incelemesi doğrıılttısunda geliştiriyor. Timur'un Türk romanını gerek coğrafi, gerek tarihsel ve sosyolojik bakımlardan izolasyon içinde ele almaya razı olmaması edebiyat incelemelerimizi "biz bize benzeriz " dargörüijlülüğunden kurtarma ve kültürel evrenselliğe açma yönünde atılmış önemli bir adımı ifade ediyor. Taner Timur'un edebiyat araştırmalarının ufkunu genişleten bu katkılarına ek olarak, kitapta önce İttihatçılık ve Kemalizm arasındaki süreksizliğin vurgulandığı (ss. 5058), sonra daKurtuluş Savaşı'nı konıı alan birçok romana damgasını vuran ve aslında Kemalist programa ters düşen şoven milliyetçiliğin analizedildiği(ss. 5867) bölümlerin ilgiyle okunacağını sanıyorum. Genelde yazarın, edebiyatımızın kabuk değistiren Yakupkadrl Karaosmanoğlu eşlyle s A Y F A C U M H U R İ Y E T K İ T A P SAYI 8 4