Katalog

7. Antika Kitap Müzayedesi'nin ardından 'Boğaz'da balık fiyatıırf Hartmann Schedel'in 1493 tarihli "tstanbul Gravürü", gezgin Corneille le Brun'un "Voyage au Levant" adlı kitabı, Sir Paul Rycaut'nun "The History of the Turkish Empire from the Year 1623 to the Year 1677"si. Librairie de Pera'nın geçen pazar The Marmara Otelı'nde düzenlediği kitap müzayedesinde alıcılartnı bulan yapıtlardan yalnızca birkaçıydı. Sahaflar Çarşısı mezac ustası İbrahim Manav'ın yönettiği müzayede, son dönem sıkça düzcnlencn antika müzayedelerinden daha keyifli, harekctli ve sıcak bir ortamda geçti. "Kitap ve gravürler" geçidi, Manav'ın tanıtımlarıyla okurların ilgisini sürekli canlı tuttu. Manav, Y (Ervand) Odyan'ın "Abdülhamid ve Sherlock Holmes" adlı kitabını, "Abdülhamid uykusu kaçtığı geceler bu tür kitaplar okurmuş" diyerek sundu. Müzayedede Mithat Cemal Kuntay'ın "Namık Kemal" adlı rotnanı alıeısını bulduğunda Manav, "Kiıabın sahibi 100 numara" dedi. Giovanni Boccaccio'nun erotik öykülerle bezeli '"The Decameron"unun açılış fiyatı 160.000 TL.'ydi. Kitap alıcısına 1 milyon 400 bın TL'lik değerle kavuşıu. Müzayedede 75. sırada Seyyid Mehmed Izzet'in "Çay Risalesi" adlı kitabı yer alıyordu. Kitap tutkunları sıra bu kitaba geldiğinde "çay molasına" davet edildi. Ara sonrası, Barnette Miller'ın, Topkapı Sarayı'nın kuruluşundan 1924 nisanında kapanışına dek geçirdiği sürecin bılimsel incelemesi "Beyond the Sublime Porte, The Grand Seraglio of Stambul" adlı kitabını Manav, "Boğazda balık fiyatına"na diyerek tanıttı. Octavien Dalvinıart'ın 19. yüzyıl haşında Osmanlı kıyafetleri üzerine hazırlanmıs kitabı ise "Baklavayı sona sakladık" diyen Manav'ın sesiyle 5.5 milyona alıcısını buldu. Kitapçı Uğur Güracar, kitap müzayedesine ayrı bir iş olarak bakmadıklarım aktarıyor. Güracar'a göre müzayede aslında ayrı bir iş. Librairie de Pera, bu işi bir reklam ve bu piyasanın reorganizasyonu için yapıyor. Temel amaç da nitelikli bir koleksiyon oluşturmak. Eski kitap piyasasının kendine özgü rasyonelleri olduğunu söyleyen Güracar, "Bir kitabı on ltişi isterse o kitabın değeri milyonlara tırmanabilir. Ama hiçbir zaman yeni kitap piyasası ile boy ölçüşebilecek bir durum değil bu. Yeni kitap piyasasındaki talep kitlesel bir talep. Biz müjterimizi tek tek tanırız" diyor. Müzayedeye giren kitap fiyatlarındaki artışa yönelik, Güracar, "Eski kitaba karşı son dönemde 'patlama' düzeyinde olmasa da bir ilgi artışı söz konusu. Bazı kitapların fiyatları çok hızlı artış gösteriyor, bazıları daha ağır seyrediyor. Bu başlangıç müzayedeleri ile insanlar bilgilerini sınayacak, ayrıştıracak. Hangi kitabın hangi kitaptan daha önemli olabileceği yeniden ortaya çıkacak" diyor. Güracar, önceki rriüzayedelerden birinde Halit Ziya Uşaklıgil'in imzalı, ilk baskı kitabının çok ucuz bir fiyata satıldığını, buna karşın Saffettin Ziya'nın diplomatlar için yazdığı görgü kurallarını içeren kitabının 250.000'e alıcı bulduğunu belirterek bunu "olağan" bir naiflik olarak değerlendiriyor. Uğur Güracar, kitap satn/ak isteyenlerde iki eğilim gözlemiş: Bir grup işi umursamadan yapıyor. Bir grup da tam tersi, 1930'lu yılları büyük bir tarih sanıyor, natta tarih öncesi. Bu gruptakiler 50.000 TL. edecek kitaba 1 milyon TL. isteyebiliyor. Güracar'a göre bu da Türkiye'de kültürel gelenck kopukluğunun doğal bir sonucu. Bir not daha: VII. Antika kitap Müzayedesi'nde Schedel'in "Istanbul Gravürü" ile gezgin Le Brun'ün "Voyage au Levant'ı alıcılarına 15 milyon TL gıbı sürpriz bir fiyatla ulaştı. A.K. Babil kızlarından bugüne 30 yıldır kitap tarihi üstüne çalışan bibliyograf Turgut Kut, Avrupa'da gerçek müzayedenin 15501750 yılları arasında büyük bir gelişme gösterdigini belirtiyor. Kut,bizdeki müzayede kataloglarının en eskisinin 1855 tarihli olduğunu belirterek "İlk katalogların çoğunluğu taşbaskı ve künyeleri eksik" diyor. BibliyografTurgut Kut müzayedeleri anlattı ASLI KAYABAL itap tutkunlarını bir araya getiren ve keyifli anlar yaşatan kitap müzayedeleri son yıllarda adından sıkça söz ettirıyor. T ü r k i y e ' d e kitap müzayedelerinin öyküsü 1855'te başlamış. 19271981 yılları arası " ö l ü " bir d ö n e m olmuş. Kitap müzayedelerinin geçnıişj ve kitap koleksıyoncuları üzerine 30 yıldır kitap tarihi ile uğraşan bibliyograf Turgut Kut'la görüştük. 19701980 yılları arasında Chicago'da asistan kütüphaneci olarak görev almış olan Kut, lstanbul'daki Atatürk Kitaplığı'nın ilk m ü d ü r ü . Sayın T u r g u t K u t , k i t a p m ü z a y e d e s i n e geçmeden önce genel anlamda müzayede tarihinden söz K eder misiniz? Herodot MÖ. 500'de Babil toplumunun geleneklerindcn söz eder. Herodot'un aktardığına göre Babil halkı yılda bir kez her köyden evlenme çağına gclen kızları bir yerde toplarmış. Bir daire oluşturan erkek ler de kızları çevrelermiş. Müzayedeci en güzelinden baslayarak kızları satarmış. MÖ 146'da Romalı konsül Lucıus Aristides'in yaptığı "Bacchus" tablosunıı 600.000 sestere (23 bin altın) satmış. Avrupa'da gerçek müzayede 15501750 yılları arasında gelişme gösteriyor. 18. yüzyılda müzayedeler büyük salonlarda düzenleniyor. Sotheby, Christie gibi ünlü kuruluşlar bu dönemde ortaya çıkıyor. Türkiye'deki müzayedecilik üzcrine bilgi verir misiniz? Bu dönem Kassam ve Tereke defterlerini kapsıyor. Tereke, ölen bir kişinin bıraktığı eşyalardır. Bu eşyaları paylaştıran memura da kassam denir. Yazma ya da basma tereke defterleri iktisadisosyal tarih araştırmaları bakımından çok değerlidir. Basılı tereke defterleri (müzayede katalogları) yalnız kitaplara aittir. Ölenin terekesinden basit fihrist şeklinde dizgi ya da taşbaskf olarak bastırılmış kitaplar da vardır. Bu kitaplar o dönemde 100200 kadar basılmıştır. Bunlara artık kütüphanelerde rastlanmıyor. 18551927 yılları arasında 22 müzayede (tereke) kataloğu saptadım. Burdarın üçü sadrazamla'ra, dördü şeyhülislamlara, ikisi evkaf nazırına, üçü maliye, bayındırlık ve adliye nazırına, onu da çeşitli üst düzey çalışanlara ait. tlk müzayede katalogları hangi dönemde hazırlanıyor ve nasıl bir çalışma izliyor? Müzayede kataloglarının en eskisi 1855 tarihli. Bu, vergi emini Ali Fuat Bey merhumun Kütübi Mevcudesi defteri. İlk katalogların çoğunluğu taşbaskı vc künyeleri eksik. Bizde ilk kitap müzayedesi 1855'te yapılmış. Bunun tereke kataloğu hazırlanmış. Tanınan örnek kataloglardan bir» 1893 tarihli Sadrazam Ahmed Vefik Paşa'nın çeşitli konularda 3851 kitapyazma içeren kataloğu. Harf devriminden önceki son katalog 1927 tarihli, "Fihristi Hususi Tevfik Bey" başlıklı katalog. 19271981 yılları arası boş bir dönem var. Bu arada da kitap satılmadı değil. Zengin kişilcrin kitaplarının gazeteler aracılığıyla ev ve konaklannda satıldığı biliniyor. Ancak bunların hazırlanmış katalogları mevcut değil. Bu "boş" geyen dönem cumhuriyetin ilk yıllarını kapsıyor. Ayrıca II. Dünya Savaşı'mn etkisi ve buna koşut çağın sosyal sorunları bu boşluğu beslemiş olmalı. Bu uzun aradan sonra 1981'den itibaren kitap müzayedeleri yeniden hız kazanıyor. Bunlar Batı'da müzayede yoluyla satılmış mı? 19. yüzyılın ünlü şarkiyatçılarının çoğunun kitapları ölümleri sonrası müzayede yoluyla Batı'da satılmış, katalogları da düzenli biçimde basılmış. Caussin de Perseval'in 1826, J.R. Reinaud'nun 1867, Silvester de Sacy'nin 1842, Garcin de Tassy'nin 1879 baskı tarihli kitapları örnek verilebilir. Kitap Vokks'ıyonculugunun ö\çüt\cr\ ncdir *izce? Kitap koleksiyoncuları kendi ilgı alanlarına göre kitap toplar. Yazarı, konusu, güzel cildı, gravürleri için toplayanlar vardır. Kimisi tarih kitaplarına ilgi duyar, kimisi örneğin Tanzimat'ı hedefler ve o çağa dek olan kitapların peşine düşer. Bu arada imzalı ya da taşbaskı kitapları arayanlar da vardır. Son yıllarda Batılıların arkeoloji kitapları revaçta. D S A Y F A 1 1 Turgut Kut CUMHURİYETKİTAPS»Vf49