Katalog

'Bizdeki kitaplar birinci eldir' İlk bilgilerini yine kendisi gibi kütüphaneci olan babasından alan Muammer Ülker, özel derslerle önce Osmanlıca sonra da Arapça ve Farsça öğrenmiş. Ülker 1971 yılından bu yana Süleymaniye Kütüphanesi'nde. maya başladım, 'Bu kitap Semeı kandı I elsırı dıye nıarut, su tarıhte vazılmıs bır eserdır ' Kitabın sahibi, '10 yıldır göstermediğim insan kalmamıştı, ama kimsc bilcmedi. Şiındi sİ7İ bu genç yaşınızda nedcn Süleymaniye Kütuphancsi'ne müdür yaptıklarını anladım' türünden övgiilcr yağdırmaya başladı. Oysa bu kitap bcnim çok iyi tanıdığım bir kitaptı. Çünkü 15 yıl bilfiil Amasya Bayezid Kütüphanesi'nde yaptığım müdürlük sırasında, Öztürkçe bır tefsir olan ve ^ok aranılan bu kitap hakkında kitapscvcrlcrc bilgi verdiğim için neredeyse ezbere biliyordum." "Kitapları okuyan" anlanıına gelen hatı/ ı kutubluğu bır anlamda" kabul cdcn, ama "hafızı kütübler falan iyi şeylerdi, Allah hepsine rahmet eylesin. lakat o usuller artık modern ihtiyaclara cevap vermekten çok uzakta" demekten de gerı kalmayan Muammer Ülker hah/ı kutublerı >oyle anlatıyor"Hafı/ı kütüb her sene kitapları birer birer sayıp ne4ap veren kişidir. Hafızı kütüb kitapları muhafaza eder ve kitaplardan istifade edilmcsini sağlayan katalogları hazırlar. Hafi7ı kütübler genel müracaat kitaplarını czbere bilirlerdi. Benim rahmctli babam da Amasya Bayezıd Kütüphancsi'mn hafızı kütübüydü. O dönemden de hatırlıyorum, ilk bilgilerimi ondan aldım. Kiitüphanede 8 bın civarında baskı, 2 bin beş yÜ7 kadar da el yazması kitap vardı. Babam Arap ve Fars dilleri hocası olduğu için hepsini merakla incelcdiginde bcn de yanındaydım. O zamanlar bugünkü gibi sistcmatik katalog fişleri olmadığı için genellikle konulara göre yazılmış kitap fihristleri olurdu. Kütuphaneye bir arajtırmacı herhangi bir konuyla geldiği zaman o fihristlere bakarak yol gösterirdinİ7. Ama rahmetli babam bunların çoğunu zaten ezbere biliyordu. Kendisi zaten hafız olduğu için belleği çok kuvvetliydi." İlk bılgılerını babasından alan, özel derslerle önce Osnıanh(.a sonra da Arapça \e Farsça oğrenen Muamnıeı Ulker daha sonra Ankara Dıl ve Tarıh Cografya Pakultcsı'nın Klasık Arap ve I ars Dıllen'nden me/un olmuş Once bab.ibinın ardından Amasya Bayezid Kütüphanesi'nde çalısan vc 1971 yılında Süleymaniye Kütüphaneşi'ne atanan Ulker, 38 vıllık kutupnanetı. Mımar Sınan Ünıversıtesı Geleneksel Turk Sanatları Bolıinıu'nde Lskı 'Iurkçe te/hıp konusunda dersler de verıyot "Kütüphaneciler genelde basvuru kitaplarını bilmekle yükümlüdür. Yani ansiklopedileri, sözcükleri, yıllıkları ve basvuru kitabı olacak nitelikteki eserleri tanımakla yükümlüdürler. Bunları bilince de ijin hemen hemen yüzde doksanı hallolmuş sayılır" dıyen Muammer Ulker kutuphanecılık uzerıne de şunları soylüyor "Ben Süleymaniye Kütüphaneşi'ne büyük bir merakla geldim. Ve en öncmli koleksiyonları rahmetli Suheyl Un\er'le birliktc tckcr teker taradık. Hâlâ yüzde 9O'ı ezberimde. tlk kelimesini söylediğiniz zaman ben o kitabın bütün ismini size söylcyebilirim. Tıpkı araba kullanmak gibi bir >ey. Birçok şey şuur altına öyle bir ycrleşiyor ki ço|u kez siz özel bir güç harcamadan hatırlıyorsunuz. Bır anlamda ben denafızı kütüblerin devamı sayılırım. Ama tıpkı 'Allah ılc kul arasına gırılnıe/ sözünde olduğu gibi kitapla okuyucu arasına da girmcmek lazım. Öyle fihristler, öyle kataloglar koyacaksınız ki okuyucu aradığını kendi bulabiletek. tsin ideali bu, dünya bu sisteme doğru gidiyor. Hafızı kütübler falan iyi şeylerdi, Allah hepsine rahmet eylesin. Fakat o usuller artık modern ihtiyaclara cevap vermekten uzak. tnsanların hafızasına güvenerek bır jeyler yapmaya çalıçmak belki işin yüzde 80'ini kurtarır. Ama 'I lafızaı bcser nısyan ıle maluldur' sözünde olduğu gibi en iyi hafızlar bile unutma illctine mahkumdur. Onun için birçok şeyi vermeyebilir. Biz simdi bilgisayara geçiyoruz. Eskiden bir kitap adına, bir de müellifin adı Süleymaniye Kütüphanesi Müdürü Muammer Ülker Ynesleğini anlattı S CEM HAMULOÛLU ujevmanıvı kuıuphanesı Muduru Muammer Ülker kendısıvle vaptıgımız soyle>ı sırasında odava gııen moımıı.ı, " O kitap Arkeoloji Miizesi Kütüphanesi'nde vardır.." lunuesıyle yol gosterın <.e bır anda Suleymanıye konulu soyleş,ıden uzaklasarak Ilber Ortayh'nın Kitapseverler \e hafi7ı kütüb'ler üzerme kalıım aldıj;ı yazı haıırınu geldı O/ellıkle de donemın unlu halızı kutubu olan Bavezıd Kutuphanesı Muduıu lsmail Saîb Bey... "E.fsane" kıtapse\eı ludcn bırısı olan \c Ottavlı'nın aktaıdıgı gıbı " O mesele için dıp raftaki sağdan bcsinci kitabın filanca sahifesini oku, s,öyle bir ibare olacak..." tuıunden reteranslaııyla tanınan Ismaıl Saîb Bey daeartı^ındakı yuzlerıe kıtapla ulasılma/ bır bellegı sahıptı. Soyles.ı>ı Suleymamye'den hatızı kutub luğe Ka\dırdığımızda, Süleymaniye Kutuphanesı Muduııı Muammet Ulker >u anı\ım anlattı "Sülevmaniye'ye yeni ta\in olmuştum. Yaşım da henüz genç sayıiırdı. Bir g u n kapağı ve ilk sahifesi eksik olan bir kitap getirdiler ve 'kınıe gostudıkse bu kitabın adını U' y.uarını bılenıedı, suıı unıudunıu/ sı/sını/' dediler. Ben kitaptan bir iki satır okuduktan sonra sırala Muammer Ulker. babasının yazma kitaplarını da muduru olduğu Su leymanıye Kutuphanesı ne bağışlamış Suleymanıye Kutuphanesı S A Y F A 2 4 na göre alfabetik, konularına göre dc sistematik olarak tutuyorduk. Şimdi bilgisayara bir kitabın bibliyografik künyesinin 28 özelfiğini kaydediyoruz. Runlardan birisiyle kitabı aramamız nıümkün. Içınde toplanan 117 kutüphane ıle dunyada bırlesmış kütuphanelerın en büyüklerınden bırısı olan Süleymaniye Kutuphanesı sayısı yuz bini asan yazma eserlerıyle de dunyada oncmli bir yere sahip. Süleymaniye Kütüphanesi'nde yarım mılyona yakın, aralarında çok değerlı muteler rıka baskılar da olan basma eserler bulunuyor Doğaldır kı Süleymaniye Kuıuphanesi'nde bulunan kıtapların günumuzun olçülenyle parasal değerı hesaplanamıyor Yu/ bınlerce kitabın sorumluluğunu üstlenen Muammer Ul ker'e "Peki, sizin özel bir kitaplığınız var mı" sorusu nu yoneluıgımizde ju yanıtı aldık "Evimde aşağı yukarı 3 binin üzerinde kitap var. Bahamın yazma kitaplarını, Süleymaniye Kiitiihpanesi'ne bağısladım. Kendime de bir raf ayırdım, kütüphanede topluyorum. llcride bir bölüm tcskil edeceöim. Inşallah.;1 Soz Suleymaniye'deki değerli kitaplardan açılınca Muammer Bey'e yurtdışına çıkartılan değerlı kitapları soruyoruz, aldığımız yanıt hıç de umut kırıcı değıl. "Eserlerimiz genellikle kurtulmus. Yurtdışındaki kitaplara yazmaiara fazla üzülmeyin. Çünkü onların çoğu üçüncü elden, halkın elinden alınmış şeyler. Bizdeki kitaplar ise birinci eldir, hepsinde vakıf kaydı vardır. Padişahlar, valide sultanlar, şeyhülislamlar, veziriazamlar, müderrisler vakfetmişlerdir. Tabii ki çok değcrli eserlerimiz yurtdışına çıkartılmış, ama büyük ölçüde ah vah edecek bir durum yok." D CUMHURİYET KİTAP SAYI II