Katalog

Dünden bugüne kültürümüz T ü r k Kültür Tarihi / Şerafettin Turan Bilgi yayınevi / 358 s. / 17.000 TL. Kod N o : 154.504 MUZAFFER UYGUMEH . Kültür, her zaman güncelliğini koruyan bir konudur. Hele 1990 yıllannın, uluslararası bir kuruluşça bu KÜLTÜR konuya ayrılması güncelliğe daha bir TARİHİ ağırlık getirmiştır. Bu konuya değinen yazıların yanında bazı kitaplar da yayımlanmaktadır ülkemizde. Prof. Dr. Şerafettin Turan'ın, yılların emeğıyle yazılan Türk Kültür Tarihi adlı kitabı da tesadüfen böyle bir güncelliğin içinde yayımlanmıştır. Külturun ne olduğu tartısıldığı gibi, ülkemizde terim konusu da tartışılmıştır. Ama bugün "kültür" terimi yerleşmiştir. Antropolog E.B. Tylor'un tanımına göre, "kültür ya da uygarlık, insanın bir toplumun üyesi olarak edindiği bifgı, inanç, sanat, ahlak, gelenek ve göreneklerle her türlü beccri ve alıskanlıklarını içeren karmaşık bir bütündür." Sayın Turan, uygarhk ve kültür kavramları konusundaki tartısmaların olduğunu da belirtmış ve bu konudaki üç görüsü kısaca anlatmıştır. Aynca, kültürün başlıca özelliklerı üzerinde durmuş ve bu arada toplumsallık, tarihsellik, kalıtsallık, işlevsellik, birlik içinde çokluk, devingenlik ve değişkenlik özelliklerini belirli bir ölçü içinde onaya koymuştur. Kültür değijmeleri konusuna da eğilen Turan, tarih bovunca kültür sınıflarına değinmis, ve çeşitli sınıflamaları belirtmiştir. Leon Thoorens, 9 cilılik Panorama des Litteratures adlı incelemesinin birincı cildinde kültür, uygarlık ve yazın bakımından bes verimli alandan söz eder: Mezopotamya, Nil, İndüs, Ganj, Sarı Irmak (Hoangho). Carlo Cipolla ise dilimize de çevrilen küçük boydaki Ekonomi Tarihi'ndc bunlara ek olarak Amerika'daki İnka ve Maya kültürlerini de anar. Bu Türk tarihinin akışı içinde kültürün oluşumu ve gelişmesi K İ T A P T A N B I R B 0 L Kültür tanımları Kültür konusunu ele alan kimi arastırmacılartn da vurguladıkları gibi kültür, tıpkı "demokrasi" gibi her 1 seferınde örneklerle açıklanması gereken bir kavram niıeliğî tajımaktadır. Onu ilk kez bilinısel bir temele dayandırmak isteyen antropolog E.B. Tylor bunu uygarlıkla esanlamh kullanmısu. llkel Kültürlerden bajlayarak mitoloji, felsefe, din, dil, sanat ve geleneklerin gelijmelerini incclediği eserinde (1871) çok yankı uyandıran şu tanımı yapmıştı: "Kültür ya da uygarlık, insanın bir toplumun üyesi olarak edindiği bilgi, inanç, sanat, ahlak, gelenek ve göreneklerle her türlü beceri ve alışkanlıklarını içeren karmaşık bir bütündür." Kültürü antropolojik açıdan değerlendiren Tylor'dan sonra öteki alanlarda çalıjan sosyal bilimciler de bu konuya eğilince çok eeçmeden kültür, antropoloji dışında, toplumbilim, halkbilim, tarih, sanat tarihi, hatta psikoloji gibi bilimlerin ana konulanndan biri olmuştur. Ancak sosyal bilinılerin hemen her dalında görüldüğü gibi kültür sorunlarını ele alanlar onu kendi uğras alanları ve değerleri açısından tanımlamaktadırlar. Ayrıca kültürün aslında soyut bir kavram olusu da bu tanımlamalara başka bir güçlük getirmektedir. Bütün bunların sorıucunda kültürün birbirinden farklı çok sayıda tanımı ortaya çıkmıştır. öyle ki yalnızca Angloamcrikan toplumbilimindc yapılan kültür tanımları '16u'ı bulmuftur. Bu yığınla tanım karşısında kimı arastırmacılar onları baki} açılarına göre, betimsel, tarihsel, kurakı (normatif)i psikolojik, yapısaJ ve genetik diye '6' gruba ayırmak gereğini duymuşlardı. 1950'lerden bu yana geçen sürenin yeni tanımlar getirdiği düşünülürse sayının 200'ü ajtığı söylcncbilir. Bunlardan çok çarpıcı olan birkaçını şöyle sıralayabiliriz: "Kültür, bir toplumun tüm hayat biçımıdir." (R.Linton) . UfcK saptama, Turan'ın kitabındakı Spengler'ın görüşüne de uygun düşmektedir. Thoorens, bir Yunan kültürü kabul etmez; onun, Babıl ve Nıl kültürünün Avrupa'ya geçisinde bir basamak olduğunu belirtır. Sayın Turan, "Türk kültürünü tarih boyunca irdelemek yanı bir kültür tarihi incelemesi yapmak istediğimiz için kültürü tarihsel açıdan ele alacağım vurgular (s. 13). Sonra da sunları ekler: "... kültürü salt tarihsel kalıt olarak görmediğimiz için onun Türk tarihinin akıjı içerisindekı oluşumu ve özellikle de gelismesi, değişmesi üzerinde duracağız. Çünkü, İngiliz P. Bagby'nin deyimiyle, 'Tarihin ' kalıplı ve tekrarlanan eseri' olan kültür tam anlamıyla dondurulmuş, asla değişmeyen bir kalıp da değildir. Bu nedenle kültürün çeşitli tanımları ıçerısinde tarihsel devinimi en iyi yansıttığını kabul ettiğimiz ju tanımı yeğleyeceğiz: Kültür, bir toplumda geçerli olan ve gelenek halinde devam eden her türlü dil, duygu, düsüncc, inanç, sanat ve yasayıs öğelerinin tümüdür." Bu tanımı temel alan Turan, önce Türk kültürü ve Türkiye kültürü kavramları üzerinde durmakta; sonra da dil, azı, din, bilim, giyimkujam, sanat, sahne sanatları, şelir yaşamı bakımından kültürümüzün gelisimini incelemekte, irdelemektedir. Bu ana konuları incelerken ilk çağlardan, Türklerin çok eski kültürlerinden yola çıkmakta ve günümüze kadar olan gelişimlerı ele almaktadır. Sayın Turan, konular üzerine genel bilgiler, sonra da bunların Türk kültüründeki durumuna yer vermektedir. Böyle bir yöntenı bir konunun geneldeki durumu ile Türk toplumundaki durumunu kar^ılastırmalı olarak ortaya koymaktadır. Söz gelimi, din konusunda totemcilik, ruhçuluk, doğacılık, tanrısal esıncilik üzerinde bilgiler verdikten sonra Türklerin Islamdan önce ve sonraki dinsel görüşlerine eğilmektedir. Bunun gibi, sanat konusunda da kavramlar üzerinde durmakta ve bu genellemeden sonra da Türklerde resim, yontu, müzik, mimarlık, süsleme sanatları konularını ele almaktadır. Böylece, kültür kavramını gcncllikle ele aldıktan sonra Türk kültürünün ne olduğunu, nasıl bir gelıjim eösterdiğini ve bugünü görüntülemektedir. Bövlece, Türk kültür tarihi bütünüyle bu kitapu ele alınnıii bulunmaktadır. D l DEMİRTAŞ CEYHUN ENTELEKTÜEL'DEN ENTELE (denemeler) Cem Yayınları'ndakikitapları: (roman) 3.baskı (roman) 2baskı (öyküler) E Yayınları'ndakikitabı: YAGMUR SICAĞI CADI FIRTINASI EYLÜL ÖYKÜLERİ BÜTÜN DÜNYADAN ÖZÜR DİLİY0RUM (denemeröportajöykü) (çocuk masalı) ö.baskı (çocuk öyküleri) 2.baskı Gendaş Yayınçılık'takikitabı: ADA'NIN KUŞU HOROZLU AYNA SAVAŞ VE KÜÇÜK BARIŞ (çocuk öyküleri) 2.baskı Bütün kitapçılarda Prof Şerafettin Turan (solda), 1980 öncesınde Ecevıt hukümetınde Kultur Bakanlığı Musteşarı ıken Engın Karadenız'le. S A YFA io C U M H U R İ Y E T KİTAP SAYI 11