Katalog

Spor, sanat, mizah yok 198587 yılları arasında yayımlanmış çocuk kitaplarında işlenen en ağırlıklı tema genel olarak din ve ahlak diyebileceğimiz kategori. Daha sonra ise acının işlenişi geliyor. FATİH ERDOGAN kuldan evine dömnekte olan bir ilkokul çocuğunun peşine biı hipopotam takılır. Ç n ı u k ilk and.ı korkjr, ama hıpopotamın onu sevdiğini, onunla yalnızca arkadaş olmak ıslediğini anlar. Az sonra hipopoıamla birlikte çocuğun evine girerler. Hipopotam büyük bır sorundur tabii. Annc baba gclmcdcn önce odasında onu saklayacak bir yer bulmalıdır. Olaylar beklenmedik biçimlerde gelişir, ortalık birbirine girer. Sonunda bir şckılde çözümlenir. İngilizcede yayımlanmış bir çocuk kitabının konusudur bu. Çocuk kıtaplan alanmda gelişmiş ülkelerde bu kıtaplarda işlcnen konuların zenginliği ve çeşitliliği şaşırtacak dereceyc ulaşmıştır. Buna karşıhk hepimizin ortak bir gözlenıı ülkemi/deki çocuk edebiy.Hı ürünlerinde işlenen konuların belli birkaç ahlaki temanın ötesine geçemediği, yaşamı bütün çcşitliliği vc zenginliğiyle kucaklayan edebiyatın, çocuklâr söz konusu olduğunda oldukça sınırlı kaldığı cocuklara yalnızca genel kabul görmiiş değer yargıla Çocuk yazarları neler anlatıyorf O K İ T A P L A R D A K İ T E M A L A R Tablo 2: Aynı dönemde yayımlanan kicaplardaki tcmaların dökümü Temalar: Ahlak ve din Işlenme sayısı Yüzde rının benimsetilmesine yardımcı olmak gibi edebiyat altı bir işlev yüklenmiş olduğu doğrultusundadır. Bu gözlemin doğruluğunu sınamak için Türkıye'de yayımlanmış telif çocuk kitaplarında yazarların hangi temaları seçtiğıni, işlediğini saptamak üzere seçilmiş üç yılı kapsayan küçük bır ınceleme yaptım. Yalnızca 19858687 yıllarında ülkemiz yazarlarınca yazılmış vc ilk basımlarını yapmış çocuk kitaplarını inceleyerek konularını ve temalarını saptadığım bu küçük araştırmanın özet sonuçları şöyle: 19858687 yıllarında Türkiye'de toplam 19917 kitap yayımlanmış. Bu kıtaplardan 1736 adeai çocuk kitabı. Yani bu üç yılda yayımlanan çocuk kıtaplarının bütün kıtaplara oranı yüzde 8.7. Tablo 1: Üç yılda üretilen kitap ve çocuk kitabı sayılan Yıllar 1985 1986 1987 Toplam kitap Çocuk kitabı Yüzde 6741 702 10.4 6794 580 8.5 6382 454 7.1 23,4 22 • Yalan söyleme • Hırsızlık yapma • Kibirli olma • Yardımsever ol • Çahşkan ol • Sürüden aynlma • Otoriteye boyun eğ • İçki içme, kumar oynama • Namaz kıl, dua et 21.3 20 • Acılar • Anne ya da bir yakını yitirme • Yiğitlik, korkakhk • Dayanışma • Kendine güven • Sorumluluk Fiziki yetersizliklcrin acısı Sevgi, barış dostluk 18 17 • Doğa ve çevre sevgisi • Hayvan sevgisi • Arkadaş, dost sevgisi • Aile sevgisi • Yurt sevgisi Sosyal farklılıklar 11 Varsıllık, yoksulluk • Köy ve kent yaşamı 11,7 Duygular 11 » Bilime övgü • Okul ve eğitirne övgü • Doğa bilim Hamasi Kişilik • Çocukluk, yetişkınlık Haksızhğı u ğ r a m a k • Hırsızlıkla suçlanmak 1 9 3 • Milliyetçilik • Kahramanlık • Atatürkçülük Bilim, teknoloji, eğitim 11,7 9.57 3.20~~ 1.06 Bu üç yılda yayımlanmış bulunan kitapların tipik olanlarında en fazla işlenen temalann dökümünü yaptığ ğımızda şu liste ile karşılaşıyoruz: Söz konusu üç yılda yapılan çocuk yayınlarına sayısal olarak bakıldığında 1985'ten 1987'ye hem genel kitap yayınının gerilediği hem de bu genel gerileme içinde çocuk kitaplarının payının azaldığı görülmektedir. Genel kitap sayısı 1985 ve 1986 yıllarında aşağı yukarı aynı olmakla birlikte, 1987'de bir önccki yıla oranla yüzde 6 düşmüş. Yine ilk ikı yıl çocuk kitapları yayıncılığındaki düşüş yüzde 21. 1986 ile 1987'yı karşılaştırırsak da düşüş oranı yüzde 28'e çıkıyor. Seçilmiş olan üç yılda çocuk kitaplarında işlenen temalann özelliklerine gelince, en ağırlıklı olarak işlenen temanın genel olarak din ve ahlak diyebileceğimiz kategori olduğu ortaya çıktı. Bu kategorideki kiıaplarda yalan söylemek, hırsızlık yapmak, tembel olmak, kibirli olmak, içki ıçnıek, kumar oynamak, sürüden ayrılmak kötülenıyor; yardımsever olmak, otoriteye boyun eğmek, namaz kılmak, dua etmek, çahşkan olmak öneriîiyor. Aynı dönem içinde işlenmiş temalardan ağırlık olarak ikinci sırada temel ınsan duygularından biri olan acının işlenişi yer alıyor. Oksüz, yetim doğan çocuklâr, annesini ya da babasını kazada yitiren, doğuşıan ya da sonradan fiziksel bir eksiklık nedenıyle acılar çeken çocuklâr, çok küçük yaşta "kaderin sillesini yiyen", köprüaltlarında aç su suz yaşamak zorunda kalan çocuklâr... Öyle anlaşılıyor kı gerek ahlak derslerı gerekse yukanda süıü edilen "acılı edebiyat" ürünleri, çocuga edebiyat dışı yaklaşmanın örneklerini de sergilerlerken çocuk edebiyatının "kolay u ğ r a ş " sanıldığı izlenimini de veriyorlar. Scvgi, barış, dostluk gibi evrensel temalar bu üç yılın değerlendirilmesinde ahlak derslerinin ve "acılı edebiyat"ın arkasından geliyor (Başka bir inceleme konusuna girmekle birlikte, bütün dünyada barış, sevgi, dostluk temalarının ilk başta geldiğini sanıyorum). Sevgi insanlara, hayvanlara, doğaya, çevreyc, arleye yönelik olabildiği gibi yurt sevgisi de işlenen temalardan bıri. Sosyal farklılıklar, yöresel farklılıklar, köy ve kent yaşamının bazen dramatik bazen komik uyuşmazlığı işlenen temalann yüzde 12'sini oluşturuyor. Köy genellikle doğanın kirlenmediği, sütün inek sağılarak, domatesin bahçeden toplanarak, elmanın dalından koparılarak elde edildiği özenilen, özlenilen bir ortam olarak sunuluyor. Kent herhangi bir olumlu özelligiyle öne çıkmıyor. Bu dönem kıtaplardan bu temayı işleyenlerinde, köy her zaman daha iyi ve olumlu; kent ise acımasız, soğuk, kötülükler banndıran korkunç bir yer. Daha çok ögretmen yazarlarca ele alınan okul ve eğitim temaları da işlenen temalar arasında önemli bir yer tutuyor. Oğretmenlik an<!arı, okul çocukları arasındaki ilişkiler, okumak isteyen çocuklâr... Hamasi temalar beklenenden az yer alıyor bu dönemde yayımlanmış kitaplarda. Milliyetçilik, Türk ulusunun en kahraman, en güçlü ulus olduğu teması ile birlikte yalnızca bir kitapta Atatürkçülük işleniyor. Bunu, belki de 1981 Atatürk'ün doğumunun 100. yılı ardından bu konunun her tür medyaua çokça işlenmiş ve yorulmuş bir tema olmaşıyla açıklamak mümkün olabilir. Özetle, bu dönemde yayımlanan çocuk kitaplarında işlenen temalar daha çok ahlaki dersler ve acılı klrşelerle Mnırlı daha çok. Çocuk için çok önemli olan, çocuklukyetişkinlik sorunu üzerine ayrılan temalann oranı yalnızca yüzde 3. Konusal olarak ele alındığında çocukların gereksindiği, ancak işlenmeyen temalardan bazıları şöylece sıralanabilır. Uzay, polisiye, spor, mizah, gençlik bunalımları, aşk, kişilik bunalımları, sanat, grup ihşkileri, liderlik, kıskançlık, bireysellik, müzik kültürü. U C U MH UR İYET KİTAP SAYI 11 S A Y F A 1 5