Katalog

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 Ortaçağ felsefesi – Soluk borusu. YUKARIDAN A A IYA 1. Türevi bilinen fonksiyon – Gerçek ve karmaşık sayıların dikdörtgen biçimindeki tablosu. 2. Toplardamar – Sapaklık, aykırılık – Namuslu. 3. Pamukçuk – Vurguncu, dalavereci – Tokyo’nun eski adı. 4. Briçte sanzatu – Sarmısaktaki doğal antibiyotik – İptidai. 5. Canlı bir organizmanın oluşturduğu, ona özel bir renk veren kimyasal madde – Değerli bir taş. ilginç SORULAR Yunus ve balinalardaki hava delikleri Soru: Kara memelilerinden evrilen yunus ve balinalar n soluk almalar na yarayan hava delikleri nas l ve neden olu mu olabilir? Balinalar, memeli olduklarından hava solumak zorundadırlar. Bu nedenle su yüzüne çıkarak ciğerlerindeki karbondioksiti dışarı vererek taze oksijen solurlar. Dalma sırasında kaslar sayesinde nefes delikleri kapanır ve bir daha su yüzüne çıkana kadar kapalı kalır. Su yüzüne çıktıklarında ise nefes delikleri kaslar sayesinde açılarak soluk verirler. Balinaların soluk alıp vermek için evrimleşen nefes delikleri kafalarının tepesinde yer alır. Soluk verdiklerinde ciğerlerden gelen ılık hava dışarıdaki soğuk hava ile karşılaştığında yoğunlaşır. Karada yaşayan memelilerin soğuk bir günde soluk verdiğinde oluştuğu gibi küçük bir "buhar" sütunu oluşur. Balinalarda da soluk verirken karşılaşılan bu buhar sütunu her tür için farklı bir şekle, açıya ve yüksekliğe sahiptir. Bu özelliklerine bakılarak uzaktan balinaların türü deneyimli kişiler tarafından tanımlanabilir. Balinalar su altında, diğer memelilerin kaldığından çok daha uzun bir süre kalabilirler. Su altında kalma süreleri, bu takımın üyeleri arasında bulunan büyük fizyolojik farklılıklar nedeniyle türler arasında büyük farklar gösterir. Memeli deniz hayvanlarında hava deliklerinin başlarının üzerinde olmasının nedeni açık olmakla birlikte, ilk başta hangi etmenlere bağlı olarak burun deliklerinin burundan çıkıp, başlarının tepesine doğru göç etmiş olduğu konusunda ortak bir görüş söz konusu değil. Bu arada, doğal seçilime bağlı olarak, balinaların uzak atalarının karayı terk edip, denizlere yönelmesine kadar olan sürede önemli bir değişikliğe uğramadığı biliniyor. Modern memeli deniz hayvanlarının ilk tanımlanan atası “Pakicetus” adı verilen hayvandır. Erken Eosen döneminde, yani 53 milyon yıl önce yaşamıştır. Toynaklı sırtlana benzeyen bu hayvan, büyük ölçüde bir kara hayvanı idi ve burun delikleri uzun burnunun ucunda yer alıyordu. Geç Eosen döneminde –yaklaşık 20 milyon yıl sonra ilk gerçek balinanın fosil kayıtlarında ortaya çıktığı görülüyor. “Basilosaurus” adı verilen bu ilk balinada burun delikleri ilk önce burunlarından uzaklaşarak gözlerinin tam önünde yerleşmiş, daha sonra zamanla hava delikleri kafatasının tepesine doğru göç etmiş. Bu da bugünkü konumuna yakınlaşmış olduğu anlamına geliyor. Basilosaurus’un tam anlamıyla denize uyum sağlaması, hava deliklerinin tam tepeye çıkmasıyla gerçekleşmiş. Bu da kendisine büyük bir avantaj sağlamış. Kesin olan şu ki Miyosen döneminin ortalarında –yaklaşık 15 milyon yıl önceilk modern balinalar ve erken yunuslarda hava delikleri bugünkü yerlerindeymiş. Ancak bugün bile balina burnunun nihai yerine ulaşmış olduğunu söyleyemeyiz. Örneğin kambur ve mavi balinada iki hava deliği varken, sperm balinasının tek hava deliği vardır. Bu arada balina ve yunusların hava deliklerinin niçin bu şekilde evrildiği sorusundan daha önemli başka bir soru daha var. O da bunların sürüngen atalarının ve diğer deniz memelilerinin deniz ineği, deniz domuzu veya deniz devesi gibi niçin böyle bir değişime maruz kalmadıkları sorusudur. Bu sorunun yanıtı henüz bilinmiyor. BAL NA NE DERECE ZEK D R? Balinalar, balıklardan, hatta birçok memeli türlerinden daha zekidirler. Akılca öküzden üstün ve ihtimal köpek ve atla aynı sıradadırlar. Yunuslara birçok marifet öğretilebiliyor, çağrılınca gelmeye alıştırılabiliyor. Bu hayvanlar, kendilerinden bekleneni yapmayı kolayca öğrenebiliyor ve seçme bir parça yiyecekle mükâfatlandırılıyorlar. Böyle gelişmiş bir beyni olan hayvanın uykuya ihtiyaç duyacağı muhakkaktır.. Kambur balinaların başları havada olarak uyudukları görüldüğü halde, gerçekten uykuda olup olmadıkları kesin olarak bilinemiyor. Özelikle geceleri büyük gemilerin balinalara çarptığı vakalarda hayvanların uykuda oldukları sanılıyor. 1146. sayıdaki “Kaç Metre” isimli bilmecenin yanıtı: X=6 Y=4 Z=1 METRE= 40720 Bilmeceyi doğru çözen okuyucularımız: Süleyman Çevikerİstanbul, Necah BüyükduraAnkara, Naim Uygunİstanbul, Güngör Bingölİstanbul Not: Yanıtlarınızı, bilmeceyi düzenleyenlerin eposta adreslerine değil, (reyhan@cumhuriyet.com.tr) eposta adresine veya derginin 3. sayfasındaki "İDARE MERKEZİ VE YAZIŞMA ADRESİ" başlığı altındaki adrese gönderebilir, telefon ya da faks ile bildirebilirsiniz. SOLDAN SA A 1. Şartlı refleks kuramını ileriye süren Rus bilimadamı – Postu, kaplan postu gibi çizgili bir tür Afrika zebrası. 2. Siyaha çalan koyu yeşil – Bir yüzey ölçüsü birimi – Eski İskandinav mitolojisinde, baştanrı. 3. Patlayıcı bir madde – Büyük tren istasyonu – Karışık renkli – “Kendi kendine” anlamı veren bir önek. 4. Sümer su tanrısı – Dikme, dikine, dik – Çok anlayışlı ve sezgili kimse. 5. Ağaçlıklı yol – Boğa güreşi alanı – Ucu yanık odun 6. Arıtılmış – Kalayın simgesi – Tatlı bir besin. 7. Duyum yitimi – ABD’de yayımlanan ünlü mizah dergisi – Asker. 8. Bir çeşit papağan – İkinci Dünya Savaşı’ndan beri Amerikan ordusu askerleri anlamına gelen kısaltma – “Rain …” (otizm konulu film) – Lif. 9. Saat kadranı – Nerde olduğu bilinmeyen – Ad, ün. 10. Soğurma, emme – Asya’da bir ülke – Doğada, kemik dokusunda bulunan, içinde flüor ya da klor olan doğal kalsiyum fosfat. 11. Hollanda’da düşen Tekirdağ adlı uçakta, bozuk olduğu iddia edilen aygıt – Kemiklerin toparlak ucu – Yemen’in plaka işareti. 12. Boru sesi – İsveç’te yönetsel bölüm – Bağış yapma – Yükün. 13. Mihver – Bir şeyin en yüksek ve sivri noktası – Tanrıtanımaz. 14. Alınan bir şeyi geri verme – Eski Yunan mitolojisinde, Argonautlar seferinin kahramanlarından birisi – Değerli bir taş. 15. İnanç ve bilgiyi kiliseyle, özellikle Aristoteles’in bilimsel sistemini uyumlu bir biçimde birleştirmeye çalışan 6. Altının simgesi – Beyin dalgalarının ölçülmesi yöntemi – Virgilius’un tanınmış destanı. 7. “Dikkat et, savul, destur!” anlamında denizcilik ünlemi – Erkek ve dişi gametin birleşmesiyle oluşan döllenmiş hücre – Meşin ya da hasırdan sofra. 8. Lavrensiyumun simgesi – Kalıtsal – Modern – Silisyumun simgesi. 9. Eşyaya ya da hayvanlara vurulan damga – Bir nota – “Neşe …” (ressam). 10. Bir harekete bir mekanizmaya aktaran ya da makinelerde hareketin hızını düzgün tutmaya yarayan tekerlek – Ucu halkalı cıvata – Fransa’da bir yönetim bölgesi. 11. Kalp için vurma, vuruş – İtalya’da bir ırmak. 12. “İki” anlamında önek – Sayma, sayılma – Ünlü – Güzel sanat. 13. Sıtma aşılayan sivrisinek türü – Lezzet – Kıyı, sahil. 14. Göstergebilim. 15. Element ya da bileşikleri oluşturan ve onların özgül niteliklerini gösteren en küçük birim, madde – Y a ş a r Kemal’in bir romanı. Hazırlayan: İlker Mumcuoğlu 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 1 J A C Q U E S Y V E S OUT 2 E B R U R İ E İ OSK İ 3 O DEM FRANKL İ N 4 D E S E N L İ N AURUM 5 E T NEOL İ T İ K İ MA 6 Z T EMR İ N R T S U 7 İ T A L O SAB İ T E İ N 8 AN İ TA N İ KOT İ N 9 A L İ Z E S TAPA A İ 10 M NAKR İ T RONALD 11 O K BN MEGALOP E 12 K O D E İ N LA OSE İ N 13 ART AVERA J NAT 14 İ L A H İ Y A T B İ K İ N İ 15 L A M D İ NER İ ENEK d ü ş ü n SORULAR 1923 Ender Aktulga eaktulga@gmail.com Necah Büyükdura ve Süleyman Çeviker Ustalara öykünerek ürettiği iki bulmacası yayımlanan yeni bulmacacı, Usta'ların yüreklendirmesiyle yeni bulmacalar üretmek üzere çalışmaya koyulur. 2 ile 500 sayıları arasındaki asal sayıları, 2 tabanlı sayılama düzenindeki karşılıklarının rakamlar toplamlarına göre kümelere ayırır, sonra da kümelerden birer sayı seçerek toplamı 1923 olan bir dizi oluşturmaya çalışır. 2, 3, 7, 23, 457, 461, 491, 479 dizisini bulur. Oluşturmakta olduğu bulmacasını Süleyman Bey'e aktarır. Süleyman Bey bir çırpıda ikinci bir dizi bularak "Böyle bir diziyi elde etmek çok kolay, bunlardan daha yığınla bulabilirim."der. Bulmacanın sorusu da böylece belirlenmiş olur. SORU: Koşulları sağlayan kaç değişik sayı dizisi oluşturulabilir? 1148/6 20 Mart 2009 13 Mart tarihli bulmacanın çözümü