Katalog

Sağlık Prematüre bebekleri ve ailelerini bekleyen sorunlar Tüm hamileliklerin % 710’u erken doğum ile sonuçlanır. Günümüzde obstetrik bakımdaki gelişmeler sonucu riskli hamilelikler erken saptanarak, uygun tedavi ile anne ve bebeğin sağlığı korunmaya çalışılmaktadır. Buna rağmen bazı durumlarda prematüre doğum kaçınılmaz oluyor. Neonatolojideki (yenidoğan bilim dalı) ilerlemeler ile çok düşük doğum ağırlıklı (VLBW) bebeklerin sağkalımları giderek artıyor. Ülkemizde de doğum ağırlığı 7501000 gram olan bebeklerde sağkalım % 5080 oranında mümkün olmaya başladı. Prof. Dr. İpek Akman, VKV Amerikan Hastanesi, Pediatri Bölümü P rematüre bebekler organ gelişimlerini tam tamamlayamadan doğduklarından, uzun süre yoğun bakımda ve küvöz içinde izlenmeleri, bazılarının ise solunum cihazına bağlanmaları gerekir. Erken doğum tehdidi olan bir gebenin doğumunu, yenidoğan yoğun bakımı olan bir merkezde yapması bebeğinin sağlığı için çok önemlidir. Eğer doğum böyle bir merkeze ulaşılamadan gerçekleşirse, prematüre bebeğin tecrübeli bir transport ekibiyle yoğun bakıma sevki hem hayatta kalabilmesi hem de ileride nörolojik özür gelişmemesi (beyne giden oksijen düzeyinin yeterli seviyede tutulması gerekir) açısından çok önemli. Prematüre bebeklerin uzun süre yoğun bakımda kalmaları gerekebilir. Bebek ne kadar erken doğduysa ve doğum ağırlığı ne kadar küçükse bu süre o kadar uzun olur. Anne baba ile bebeğin uzun süre ayrı kalmaları, yoğun tıbbi problemler, bebeği kaybetme korkusu ve bebekte kalıcı problemler oluşma riski nedeniyle bu dönem psikolojik açıdan çok yıpratıcı olabilir. Ayrıca ülkemizde veya dünyadaki diğer merkezlerde yoğun bakım hizmetleri çok pahalıdır. Tablo 1’de yapılan bir araştırmada preterm bebeklerin doğum ağırlıklarına göre ortalama hastanede yatış süreleri ve hastane masrafları görülüyor. Bu çalışmada bir prematüre bebeğin bir günlük hastane ve ilaç masrafının ortalama 250 dolar olduğu saptandı. Amerika’da ise hastane masrafları ülkemizden 10 kat daha fazla ve günlük harcamalar ortalama 2000 dolar. Bu rakamlar çok yüksek gibi görünse de, kazanılan yaşam yılı başına maliyet oranı hesaplandığında, bu bebeklerin tedavilerine harcanan bütçe 40 yaşında bir hipertansiyon hastasının harcamalarından daha düşüktür. Aynı şekilde prematüre bebeklerin sağlık harcamaları, sigara içilmesine bağlı harcamaların 1/ 3’ü kadardır. Tablo 1: Prematüre bebeklerin hastane süreleri ve hastane masrafları Doğum ağırlığı Yatış süresi Hastane masrafları (gram) (gün) (dolar) < 1000 60 11500 10011500 26 4700 15012000 12 3250 manına maruz kalmamalı ve enfeksiyonlardan korunmalı. Bu hastalara Kasım –Nisan ayları arasında ayda 1 kez RSV enfeksiyonunu önleyen palivizumab adlı ilacın yapılması RSV’e bağlı tekrar hastaneye yatışlarını azaltır. Ayrıca bebek 6 aydan büyükse grip aşısının yapılması önerilmektedir. Akciğer dokusunun kendini yenilemesiyle, kronik akciğer hastalığı süt çocukluğu döneminde geriler, hastaların çoğunda akciğer fonksiyonlarında düzelme görülür. kusurları, şaşılık ve göz tembelliği görülebilir. Bu nedenle bu bebekler senede bir göz muayenesi olmalıdırlar. BESLENME VE BÜYÜME PROBLEMLER Prematürelerde mide ve bağırsakların olgunlaşmasını tam tamamlamamış olması nedeniyle emme ve yutma sorunları, besin emilim düşüklüğü, sindirimin yavaş ve bağırsak hareketlerinin düzensiz olması sık görülen problemlerdir. Bunun yanı sıra bu bebeklerde yoğun medikal problemlerin varlığı ağızdan beslenmeyi geciktirir. Bunun sonucu olarak doğumdan sonra beslenme ve kilo alma yavaş olur. Bebeklerin açıklarını kapatmak ve akranlarını yakalamak için normalden daha yüksek kalori ve protein almaya ihtiyaçları vardır. Uygun ev ortamı sağlanıp, annenin beslenme eğitimi alması ve yakın doktor kontrolüyle bu mümkün olabilir. Bebeklerin çoğu 2 yaşındayken yaşıtlarını yakalarken % 20 si 8 yaşına geldiğinde yaşıtlarından kısa boyludur. Tablo 2’de prematürede fiziksel gelişme geriliği oranları görülüyor. Preterm doğumda IUGR (*) % 30 Taburculukta düşük tartı % 65 1.5 yaşında düşük tartı % 30 8 yaşında kısa boy % 20 (*) IUGR= Doğum ağırlığının hamilelik haftasına göre düşük oluşu (intrauterin büyüme geriliği) NÖROLOJ K GEL ME GER L Prematüre bebeklerde serebral palsi (kalıcı ve ilerleyici olmayan hareket bozukluğu) zihinsel gerilik, epilepsi veya öğrenme problemleri görülebilir. Doğum ağırlığı ve hamilelik haftası azaldıkça sorun görülme riski artar. Örneğin doğum ağırlığı 10001500 g olan bebeklerde bu risk % 15 iken, doğum ağırlığı < 1000 g ise risk % 25’tir. Spastik serebral palsi prematürelerde en sık rastlanan hareket bozukluğu tipidir. Hamilelikte gelişen enfeksiyonlar, ikiz kardeşin ölümü veya bebeğin oksijensiz kalması bebekte beyin hasarı yaratarak ileride spastik serebral palsi gelişimine yol açabilir. Bebeğin ilk aylarda belirgin bulgusu olmamasına rağmen 1 yaşına doğru gelişiminin geri olduğu, duruş ve hareketlerinin anormal olduğu fark edilir. Bu bebeklerde ilk aylarda fizik tedaviye başlanması gerekir. Zihinsel fonksiyonlar hareket bozukluğunun derecesine göre farklılık gösterebilir. Spastik dipleji (bacak hareketlerinde spastisite) veya hemiplejide (tek taraflı sağ veya sol, spastisite) zihinsel fonksiyonlar genellikle normal veya normale yakındır, ancak VLBW bebeklerin % 5’inde zihinsel gerilik görülebilir. Çocuğun işitme ve görme problemi varsa zihinsel gelişimi olumsuz etkilenebilir. Bu nedenle bu açılardan mutlaka incelenmesi gerekir. Araştırmalarda bebeğin annesinin eğitim durumunun ve sosyoekonomik çevresinin de zihinsel gelişimini etkilediği saptandı. CBT 1137 / 13 2 Ocak 2009 Prematüre bebe in taburculuk sonras izlemi: Yenidoğan yoğun bakım ünitesinde tedavi gören çok düşük doğum ağırlıklı (VLBW) bebeklerin uzun dönem izlemlerinde bazı sorunlar yaşanabilir: Kronik akciğer hastalığı, Fiziksel gelişme geriliği, İşitme problemleri, Görme problemleri, Nörolojik gelişme geriliği, Okul problemleri. Kronik akci er hastal (BPD) nedir? Neler yap labilir? Prematüre bebeklerin çoğu ilk günlerde solunum cihazı (ventilatör) yardımıyla nefes alıp verirler, uzun süre oksijen tedavisi almaları gerekebilir. Bu tedaviler sırasında gelişimini tamamlamamış olan prematüre akciğer dokusunda ve hava yollarında zedelenme ve enflamasyon gelişebilir. Bir prematüre bebek 28 günlük olduğunda oksijen tedavine ihtiyaç duyuyorsa “kronik akciğer hastalığı“ tanısı konur. ABD’de VLBW bebekler arasında BPD sıklığı % 23’tür. Bu sıklık gebelik yaşı ve doğum ağırlığı küçüldükçe artar. BPD’si olan bebeklerin taburcu olduktan sonra tekrar hastaneye yatış oranları yüksektir. Bu bebekler evde sigara du itme sorunlar var m ? Yenidoğan, yoğun bakımdan taburcu olan bebeklerin % 23’ nde işitme kaybı olabilir. Bunun nedenleri arasında beynin doğum sırasında oksijensiz kalması, yüksek sarılık düzeyi, enfeksiyonlar, kullanılan ilaçların yan etkileri ve uzun süre ventilatör tedavisine bağlı östaki borusunda fonksiyon bozukluğu sayılabilir. İşitme kaybı hafif olsa bile konuşmada gecikmeye ve öğGünümüzde çocuklardan akademik beklentiler arttıkça, okulda sorun renme problemlerine neden olabilir. Prematüre yaşayan çocuk yüzdesi de artmıştır. Çocukların % 515’inde okul başarısıbebeklere işitme taraması yapılması işitme kaynın düşük olduğu veya davranış ve uyum problemlerinin yaşandığı bilinmekte. bı tanısı konulan olgulara erken tedavi başNörolojik olarak ve IQ testleri normal olan VLBW bebeklerin okul çağında problem yaşama olasılıkları, doğum ağırlığı normal olan çocuklardan yüksektir. Bu çocuklarlanması çok önemlidir. da hafıza, konsantrasyon ve koordinasyon problemi olabileceğinden eğitim desteği alGörme sorunlar nelerdir? Prematüre maları gerekebilir. Prematürelerin daha endişeli, daha az kendine güvenli ve duygusal bebeklerin gözlerinin, retina tabakasının olarak daha az uyumlu olduğunu gösteren çalışmalar var. Dikkat yetersizliği ve hiperaktikan damarları tam gelişmemiştir. Yüksek vite bozukluğu özellikle prematüre erkek bebeklerde daha sık görülür. Prematüre doğan çokonsantrasyonda ve uzun süre oksijen tedacuklarını daha kolay incinebilir olarak algılayan anne babaların, çocukların sosyal etkilevisi alan veya kritik hastalığı olan bebekşimini kısıtlayıcı tutumları da sosyal gelişimi sınırlandırabilecek bir diğer etmen olarak billerde bu süreç uygun şekilde tamamlanamaz. dirildi. Prematüre çocuk anne babalarına yoğun bakımda yatış süresi boyunca ve taPrematüre retinopatisi denilen bu hastalık, burculuk sonrası psikososyal destek verilmesi, bebeğin gelişimini ve ileriki dönemtedavi edilmezse körlüğe yol açabilir. lerdeki ruh sağlığını olumlu etkiler. ABD’de yapılan bir çalışmada aileler “bebek ruh sağlığı ve gelişimi” adı vePrematüre bebekler 4 haftalık olduklarında bir rilen bir programa alındı ve annelere çocuk gelişimi, çocuğa yaklaşım göz doktoru tarafından muayene edilmelidirler, bu stratejileri öğretildi. Programa katılan çocuklar 3 yaşına geldikmuayeneler göz damarları gelişimini tamamlayana lerinde ortalama IQ’larının programa katılmayanlardan kadar tekrarlanmalıdır. daha yüksek ve davranış sorunlarının daha Retinopati saptanan bebekler lazer ile tedavi olurlarsa az olduğu bulundu. görme kaybı riski azalır. Bu bebekler büyüdüklerinde kırma Okulda problem yaşarlar mı?