Katalog

Dünya, izlenmek ve dinlenmekten ac çekiyor EV VE OFİSLER NASIL DİNLENİYOR? GÖRSEL DESTEKLER 1) Dijital fotoğraf makineleri ve video kameralar: Büyük telefoto merceklere sahip olan bu kameralar çok uzaklardaki bir nesneden en ince ayrıntılarına kadar görüntü alabilmelerini sağlıyor. Öyle ki etkili bir telefoto kamera futbol sahası uzunluğundaki bir mesafeden gazete manşetlerini okuyabiliyor 2) Gece görüşü gözlükleri veya teleskoplar: Bunlar fotoçoğaltıcı tüplerle desteklendiği zaman varolan ışık koşullarını büyük ölçüde aydınlatabiliyor. Isıl sensörler mutlak karanlıkta insan vücudunu ve sıcak motorları görüntüleyebiliyor. “Telekulak”ta son teknolojiler ve yöntemler.. Türkiye’nin bütünüyle “tam dinleme kapsamı” içinde bulunduğuna ilişkin ciddi savlar ileri sürülürken, özel hayatın bütün dünyada neredeyse tamamen ortadan kaldıracak ve hemen bütün yaşamları şeffaflaştıracak gelişmelerden de büyük kaygı duyuluyor. Günümüzde gençler gerçi özel bilgilerini İnternet üzerinde açıklamaktan ve paylaşmaktan çekinmiyor. Ancak ortayaş kuşağındaki insanlar bu gelişmelerden tedirgin. Terör bahanesi, dijital dünyada gizliliği tamamen ortadan kaldıracak bir gelişme içinde... DİNLEME ARAÇLARI 6) Yön mikrofonları: Parabolik çanak veya “shotgun” (lineer çubuk) ile desteklenen yön mikrofonları, açık havada birkaç yüz metre uzaktaki konuşmaların içinden bazılarını yakalayabiliyor. 7) Böcek: Ev içindeki saksılar gibi gizli bölgelere gömülü olan minik bir mikrofon ve radyo vericisi konuşmaları bir radyo alıcısına gönderiyor. Alıcı konuşmaları bir kayıt cihazına veya kulaklığa naklediyor. 8) Lazer ışını: Camdan seken bir lazer ışını, iç mekânlardaki konuşma seslerinin ürettiği titreşimleri tespit edebiliyor. Bir optik alıcı yansıyan ışındaki belirli şekilleri sese dönüştürüyor. 9 5 3 1 GÜNCEL TIP Mustafa Çetiner cetiner.m@superonline.com 4 Rıfat Osman ve Esad Fevzi’nin, Röntgen’in buluşundan neredeyse bir yıl sonra İstanbul’da bir röntgen cihazı geliştirdiklerini, bu cihazla Akil Muhtar’ın el filmini çektiklerini, asker Bayabatlı Mehmet’in eline saplanan bir şarapnel parçasını ilk kez radyolojik olarak görüntülediklerini öğreniyorsunuz. “Yengeç’in Peşinde...” Sevgili oğlum sorun çıkarmasa yeni yıl akşamını uyuyarak geçirmek isteğindeydim. Planlanmış eğlenceleri sevmiyorum. İnsanlar elektronik posta kutularında veya telefonlarında kayıtlı ne kadar adres, telefon numarası varsa tümüne birden ve kime gittiğini bilmeden tekdüze yeni yıl mesajları yolluyorlar. Bunları almaktan sıkılıyorum. Bu coşkuyu paylaşamıyorum, ülkemizde ve dünyada yaşananlardan sonra yeni bir döneme giriyormuşuz gibi gelmiyor. Sevgili dostum Mehmet Zaman Saçlıoğlu diyor ki; “İsa’dan 2009 yıl, Musa’dan yaklaşık 3200 yıl, Muhammed’den 1400 yıl geçti... hâlâ dini referanslar .“ M. Zaman Saçlıoğlu’nun saptaması gerçekten haklı, ama bütünü anlatmıyor. Uygarlık, Giardino Bruno’nun dünyanın canlı barındıran tek yer olmayabileceğini söylediği için yakıldığı zamanlara göre yol aldı kuşkusuz. Geçen aralık ayında ABD San Fransisco’da Amerikan Ulusal Hematoloji Kongresine katıldık. 2008 yılı Amerikan Hematoloji Derneği’nin 50. yılı idi. Hematoloji (Kan Bilim) açısından bakıldığında her yıl olduğundan daha sönük geçen kongreye derneğin 50. yıl aktiviteleri damgasını vurdu. Her katılımcının kongre çantasına, derneğin kan bilimine katkılarını anlatan nefis bir kitapçık konmuştu. Kitapçığın adı “Hastaların tedavilerinde devrim yaratan araştırmalar” idi. Kitapçıkta Akdeniz anemisini ilk tanımlayan Thomas Cooley’den, kemik iliği naklinin bir anlamda mucidi E. Donnall Thomas’a kadar birçok önemli araştırmacıdan söz ediliyordu. Aslına bakarsanız geçmişe sahip çıkmak mesleki ve kurumsal olarak ait olma duygusunu arttıran bir faktördür. Bu kitapçığa göz atan Amerikalı genç bir kan bilimcinin yaptığı işe saygısı, motivasyonu kuşkusuz ki artacaktır. Bu nedenle geçmiş değerlere her alanda olduğu gibi tıp alanında da sahip çıkmak gerekir. Ülkemizin tıp çevreleri bu konuda ne yazık ki yeterince duyarlı değil. Branş dernekleri 40., 50. yıllarını kutlarken geçmişteki 4050 yılda neler yapmışız diye bakmak, o dönemleri yeni nesillere öğretmek yerine büyük paralar harcayarak popüler müzisyenler getirmeyi, onlara konserler verdirmeyi tercih ediyorlar. Buna karşılık olumlu örnekler de var. Geçen günlerde elime bir DVD ulaştı. İsmi, “Yengeç’in Peşinde”... Bence son derece iyi hazırlanmış olan bu DVD ülkemizde ve dünyada kanser ile savaşın öyküsünü herkes için izlenebilir bir biçimde anlatıyor. DVD’yi izlerken “Lütfen bana operatör deyin” diyen Cemil Topuzlu ile tanışıyorsunuz. “Yine ameliyathanesi yoktu, yaralar yine eskisi gibi tiftik, sünger, lapa, merhemlerle pansuman ediliyordu. Hastaneye henüz antisepsi usulü ayak basmamıştı. Velhasıl; eski hamam, eski tas” diyen bu adamın sözünü ettiği koşullara rağmen dünyanın önemli cerrahlarından biri olmayı başardığını öğrenip şaşırıyorsunuz. Rıfat Osman ve Esad Fevzi’nin, Röntgen’in buluşundan neredeyse bir yıl sonra İstanbul’da bir röntgen cihazı geliştirdiklerini, bu cihazla Akil Muhtar’ın el filmini çektiklerini, asker Bayabatlı Mehmet’in eline saplanan bir şarapnel parçasını ilk kez radyolojik olarak görüntülediklerini öğreniyorsunuz. Üstelik bu iki genç, Osmanlı sarayından röntgen cihazının tanı amaçlı kullanılmasını sağlamak için gerekli izni almayı da başarmışlar. “Yengeç’in Peşinde” belgeselinde araştırma yapmak için cebinde farelerle ülkemize dönen Hamdi Suat Aknar’ı, onun öğrencisi Perihan Çambel’i, hocaların hocası Tevfik Berkman’ı, Friedrich Dessaier’i tanıyorsunuz. Bu tür tanışıklıklar her zaman insanı mesleğine daha motive ediyor, daha cesur ve arzulu yapıyor. Bu DVD’nin yaratıcısı Tıbbi Onkoloji Derneği henüz 1996 yılında kurulmuş bir dernek. Böylesine özenli bir çalışmaya imza attığı için derneği, dernek yönetimini ve projenin destekleyicisi Pfizer Onkoloji’yi kutlamak gerekir. Umarım bu çalışma başkalarına da örnek olur Kanımca; esas olarak, bu DVD’yi ingilizce eğitim yanlısı olan ve “ne yapalım, bilim dili ingilizcedir” palavrasına inanıp savunanların izlemesi, Rıfat Osman’ları, Cemil Topuzlu’ları öğrenmesi gerekiyor. 2 BİYOMETRİK TANIMLAYICILAR 3) Ses, yüz hatları, yürüme şekli ve insanların diğer özellikleri: Fiziksel ve davranışsal özellikleri varolan bir veri tabanına kayıtlı olan insanları seslerine, yüz hatlarına, yürüme şekline veya diğer özelliklerine bakarak teşhis etmek olası. 4) DNA Sensörleri : En son biometrik sistemlerden biri olan DNA sensörleri, cam veya kapı tokmağı gibi parlak yüzeyler üzerinde bırakılan DNA örneklerini dosyadaki genetik bilgiler ile karşılaştırıyor. 5) Yapay burun: Zanlının vücut “koku izini” tebpit ediyor ve bu bilgiyi kayıtlardaki kokularla karşılaştırıyor. 7 B Ancak bankacılık, ticaret, politika, tıp gibi alanlarda gizli haberleşme bir zorunluluk. Kaldı ki İnsan Hakları Evrensel Beyannamesi’nde özel yaşamın korunması konusuna geniş yer verilmiş. Son yıllarda özel yaşamı koruyan çok sayıda teknolojinin de yaratıldığı görülüyor. TELEFON KONUŞMALARINI DİNLEMEK İÇİN YENİ TEKNOLOJİLER Bu arada terorizm ve dijital teknolojinin buSon yıllarda sesli iletişimi gizlice dinlemek teknik olarak giderek zorlaşıyor. Zorluğu yaratan konuşmaları eşzamanlı olarak dinlemek. gün geldiği nokta özel yaşamı tartışma konusu haline getiriyor. Özel yaşamın geleceğine ilişkin tahESKİ YÖNTEMLER minlerde şu konuları göz önünde bulundurmakTelefon şirketinin merTelekominikasyon Eski moda devreanahtarlı teta yarar var: kez bürosu uydusu lefonlarda, yargıdan onaylı mü• Bilgisayar tabanlı telefon sistemlerinin dahale sırasında zanlının evi Santral devreye girmesiyle hükümetlerin suçluların, caile telefon santrali arasındaki Aranan kişi susların ve teröristlerin konuşmalarını dinlemehattan dinleme yapılır. leri giderek zorlaşıyor. Ancak yeni gözetleme araçİstihbarat yetkilileri uydu kaları hırslı hükümet yetkililerinin elinde suiistimal nallı uluslararası konuşmalara da kolayca müdahale edilebiliyor. edebilirler. Yargı organlarının müdahalesi ütün bu gelişmeler yaşanırken, ünlü Amerikalı bilim insanı ve kurgu bilim romanları yazarı David Brin “Transparent Society” (Şeffaf Toplum) isimli kitabında iletişim çağını yaşadığımız şu günlerde özel yaşamın yeni teknolojinin etkisiyle tarihsel anlamını yitirdiğini söylüyor. Brin’e göre günümüzde özel yaşamımızı gizlemeye çalışmak yerine bunların kötüye kullanılmasını engellemeye çalışmak daha akıllıca. Bunun için de aralarında hükümetlerin de bulunduğu tüm kurumların ve bireylerin aynı şekilde şeffaf olmaları gerekiyor. Bu stratejinin uygulamada ne kadar başarılı olacağı konusu henüz tartışmalı. Ancak kesin olan toplumun bu yeni açıklığı istemeyerek de olsa yavaş yavaş kabullenmesi. Milyonlarca insan yaşamlarıyla ilgili en küçük ayrıntıları Facebook ve MySpace gibi internet sayfalarında sergilemekten çekinmiyor. Şirketler başarılı bir şekilde müşterilerinin kişisel bilgilerine erişip yeni pazarlama taktikleri geliştiriyor. 1948 yılında George Orwell, totaliter rejimlerin sim gesi olarak “Big Brother”ı yaratırken, 60 yıl sonra bunun günümüzün kâbusu olacağını büyük bir olasılıkla öngörmüştü. Bu gelişmeleri tümüyle kötü olarak değerlendirmek de doğru değil. Bu bağlamda özel yaşamın yitirilen gizliliğinin ardından ağıt yakmaktansa, yaşamı daha şeffaf bir şekilde yaşamaya çalışmak toplumun geneli için daha yararlı olabilir. 6 Gözetleme sınırı AÇIKLIK B R YERE KADAR HAVADAN CASUSLUK Uçaklar, insansız hava taşıtları ve uydular yukarıdan bazı hedefleri izleyebilirler. Gözetleme aracı ARAÇ İZLEYİCİLERİ 10) GPS saptayıcıları: Küresel Konumlama Sistemlerinden gelen sinyalleri alan belirleyiciler, 2 metrelik bir hata payı ile aracın veya kişinin yerini saptayabiliyor. 11) Elektronik kontrol noktası okuyucuları Yetkililer bu sayıcılar yardımıyla belirli bir kontrol noktasından geçen araçları izleyebiliyor. 9 İŞARETLEYİCİLER 9) Kimyasal markörler: Bu markörler zanlının dokunduğu veya üzerine bastığı bölgelere yerleştirilir. 14 BÖCEK ŞEKLİNDE ROBOTLAR: Küçük casusluk araçları yakında uzaktan kontrol yardımıyla aranacak bölgelere uçarak veya yürüyerek erişebilecek. 10 11 ELEKTRONİK TELEKULAK 12)Telefon dinleme aygıtı: Telefon dinleme aygıtı bağlantı kutusuna iliştirilmiş bir takım kablolardan oluşur. Konuşmaları uzaktan dinlemek için sinyalin bir kolu aygıta uzanır. 13) Bilgisayar izleme aygıtı: Elektronik postalara erişen, sesli konuşmaları dinleyen, klavyedeki tuş seslerinin şifresini çözen teknikler sayesinde, bilgisayardaki tüm işlemler izlenebilir. 14) Cep telefonu kontrol aygıtı: Cep telefonu frekanslarına göre ayarlanmış bir radyo alıcısı, kablosuz konuşmaların dinlenmesi için birebirdir. BELGE ÇÖZÜCÜ 15) Telefon faturaları, kre 12 Zanlının evi İstihbarat tele kulağı 1) Sabit hatlı telefonları dinlemek YENİ YÖNTEMLER Bilgisayarlı anahtarlı sistemlerin devreye girmesiyle, hükümet yetkilileri otomatik yanıtlama sistemlerine ve zanlının bilgi gönderme hizmetlerine müdahale etmek zorunda kalıyorlar. Internet ses iletişimi kontrol altında tutmak daha gelişmiş telekulak sistemlerini gerekli kılıyor. Telefon şirketinin merkez bürosu Bilgisayarlı santral Otomatik yanıtlama sistemi 2) Kablosuz telefonları dinlemek Muhatabın bilgisayarı Muhatabın VoIP hizmet sunucusu • Bazı bilgilerin sızdırılması birtakım kurumlara çok büyük yarar sağlayabiliyor. Örneğin sağlık sigortası alanında bazı özel bilgilerin ele geçirilmesi işverenlerin hastalık taşıyanları işe almaması/işten çıkartması gibi kötü amaçlara hizmet edebilir. • Biyometrik tanımlama sistemlerinin taklit edilmesi zordur. Fakat şifre veya kimlik kartları gibi konvansiyonel sistemlere göre kullanımı daha kolaydır. • Gözetleme aygıtlarında son yıllardaki gelişmeler ve insanların internet ortamında sonuçlarını düşünmeden sergilediği özel bilgiler özel yaşamı ciddi biçimde tehdit ediyor. • Özel yaşama yönelik çok sayıda tehdide karşın özel yaşamı koruyan yeni teknolojiler de geliştiriliyor. Ancak bu teknolojiler henüz hayata geçirilmiş değil. Bunun nedenlerinin başında gençlerin özel yaşam konusundaki kaygıları yersiz bulmaları. Genç nesil, özel bilgilerini paylaşmakta bir sakınca görmüyor ve bunu sosyal yaşamının zenginleşmesi olarak değerlendiriyor. Derleyen: Reyhan Oksay Hedef bölge Zanlıyı arayan kişi Zanlının VoIP hizmet sunucusu Yönlendirici İnternet hizmet sunucusu İnternet üzerinden çağrı (mor) İnternet üzerinden konuş Yargı organlarının müdahalesi ma (yeşil) di kartı ekstreleri: Kredi kartı ödeme bilgileri, ayrıntılı telefon faturaları zanlının en özel bilgilerine erişimi sağlar. 13 12 CBT 1139/8 16 Ocak 2009 Zanlının evi (Ancak zanlı evde değil) Yargı organlarının müdahalesi Zanlı otel odasında 15 Zanlının bilgisayarı 3) Bilgisayarlı ağlar 4) İnternet haberleşmesini izlemek CBT 1139/9 16 Ocak 2009