Katalog

Ağrılarla mücadelede Canımız niçin yanıyor? Bilim adamları ağrının dinamiği ve doğası hakkmda her gün yeni bilgiler edindikçe daha güçlü daha güvenilir tedavi yöntemleri geliştiriyor. Celecekte ağrılarla nasıl baş edeceğimize ilişkin görüşler şöyle... undan 25 yü orıcc tıp oğrencıle rme ağrı yolu nun omurılıkten bcUjldyardk beyınde sorid eren tek yonlu bır hat oluşturduğu kımyasal habercılenn bu yol uzeımdt hdickct ettığı oğretılıyordu Bugun uzmanlar ağrının bu kadar basıt bır yol u\c rrıedığımn bılıncındeler Davıs'tekı KaJıfornı ya Unıversıtesı Ağn Merkezının sorumlusu Dr. Scott Fishman ağrıyı bır senfonı ola ıak taıııınlıyor Fıshman a gore ağrı yalnızca ağrı sensorlarını değü duyguları belleğı vc horrnonlan da ışın ıçıne katan çok karmaşık bu dınamık Agn duyarlılığı nosıseptor" denılen hucrelerde başldr Bu hucreler bır yaralanma durumuııda omuıılık uzenndekı bır bolgeye (Arka boynuz) elektrıksel mesajlar gonderu Buıada noıotıansrnıterler ve dığer kımyasal rnaddclcr beyne anmda bu suıyal ıletır Beyın bu mesajı yorumlar ve çok sayıda ağıı kesıcı kımydsal salgıyı haıekete geçırır Bu ağrı ke sıcıler endoıfuı vo ııorepınefı m gıbı dığeı maddelerder Bılım adamları şımdı bu sıue cın ıçınde etkm 10I oynayan dığer etrnenlerı de tekeı teker ortaya çıkartıyoı Bundan 30 yıl once peptıd maddesı P' ağrı taşıyıcısı B olarak aynştırıldığı zaman bunun tek taşıyıcı olduğu duşunuluyordu Şundı aı tık P rnaddesının yuzlerce kunyasal maddeden yalnızca bırı olduğu bıünıyor Ağrının şiddeti Bu kunyasal maddeleıuı bubırlerıyle nasıl bu etkıleşun ıçınde bulunduğu çok sa yıda etmene bağlıdır Ağrının şıddetı o anda cıddı bu tehlıkerun olup olmadığı hatta soz konusu kışının o sıradakı ruhsal duıumu onemlıdrr Sozgelunı vahşı bır hayvan tarafin dan kovalamrken yaralandıysdiıız beym da ha bol mıktarda ağrı kesıcı pompalar Dolayı sıyla dğruıuı şıddetı azaldığından kendınızı daha guvenılır bır yere atabılırsınız Kronik ağrılar Sızın lehuuze çalışan bu sıstem bazı durumldrda bozulabıhr Dolayısıyla ortaya kronik ağrılar çıkar Bu bozukluğa neyın yol açtığı henuz bıünmıyoısa da bılun adamlaıı bııkdç ıpucu elde etmış durumda Bır yara lanma ve berelenme durumunda omurılığı nız yaranın yerını tespıt eder ve çevredeh sağlıklı huc relerı yardlı komşularının yardımı na koşnıalaıı ıçuı sefeıbeı edeı Zanidn ıçın de yara ıyüeştıkçe komşu lar normdl yaşamlarınd geııdoneıleı Ancak sdğ lılkı hucreler gerı donme dığı zaman sorunlar baş gosterır Bu arada omurılık teka arka boynuz bolge ınde de sorunlu çıkabüıı Hu bolgede vucudun ıkı duyusdl sınır sıstemı kaı şılaşır Bunlardan bırı yuksek eşık sıstemı ke *m^^^^^ ^ıkleı ı ve yanıkldrı kaybe ^ ^ ^ ^ ^ ^ B der ıkuıcısı gunluk duyar ^m/K^^^^^k lılıklann sozgelunı bu ka ^ ^ ^ ^ ^ ^ ^ ^ ğıdm parmaklarınızda ya rattığı duyu gıbı hesabını tutaı Noı mal olarak bu ıkı ıstem farklı bolgelerde yaşar Ancak sınırlerın ze delenrnesınden sonra üa < bırbırıne karışır ve yuk n sek eşık ağrısı ıle alçak L^ık ağrısım bırbırınden ıyırt edılemez Işte bu ne denle zond hdstdları gıy sılerı ne kadar hafıf oluısa olsun vucuda dokunması Bu zona hastası ağrılanna karşı Lidocaine bantlanndan na tahammul edemezler yararianıyor çunku normal bır duyarlı 878/8 uk anormdl I u htJansa çıkmıştır Işte bu noktada ağır semptonu ağrı hastalığı haluıe dorıusur Temel sınır fiberlerı norotransmıterler ve beyın yapısı herkeste aynıdır ancak ağrı sıstemlen herkeste cınsıyete koşullara ve kaütsal ozellıklere bağlı olarak faıklı sekılde kendını gosterır Artık her ınsanın ağn eşığı nuı farklı olduğu kabul edılıyor Orneğın sız elınızı buz dolu bır kabın ıçuıde bııkaç dakıkd tutabılırken arkdddşını? bırkaç sanıye ıçınde elını çekebılır Çok geuşmış beym gorutuleme yontemleruıden yararlanan bılım adamları aıtık bu farkları nasıl oluştuğunu saptayabılıyor Mıchıgal Unıversıtesı nden Dr JonKax Zubieta ve meslektaşları yaptıkları bır deneyde sağuklı deneklerın çenelenne ku çuk rruktarlarda ruzlu su enjekte edıp TjM (temporo mdndıbular joınt paın) ağrısı denen bır ağnyı tetıkledüer Denekleı duydu kalrı ağnyı değerlendırırken bılun adamlan PET (pozıtro emısyorı tomografı) taıamalarm dan yararlanarak deneklerm beyınleruıuı ağ rı kesıcıleı ı nasıl harekete geçırdığını ızledı leı Bu şeküde elde ettüden goruntuleı de neklenn ağnyı nasıl duyduğu ıle beyınlerının bu dğrıyd rıasıl teph gosteıdığı drasında çok yakuı bu dışkı ole duğunu goster dı Ayru zamandd bu goruntu ler ağrı duyarlılığmın kışıderı kısıyc ne buyuk farklılıklar gosterdığuun somut bır ıfadesıydı dusel olaıak büj dı bılım adaml •juıecı beyuı taı ı ında ızleyet Montredl dekı (Inıveısıtesı ndc Catherine nell, yaptıgı b neyde vucutlaı c ak bır çubuk ı ııldıgı zaman ac yan deneklerın dıkkatlerı dıjıtal bu dağıldığı zamaıı ağn suıyalleruun şıdı azaldığını ortaya çıkarttı Şımdı Bushı kokular ıle kotu kokuların nasıl etkı ya nı arastırıyoı Gonulluleı beğendıkleı ı kuyu kokladıkları zaman duygu duı duzelıyoı ve hıssettıklerı acı a^alıyor bulunduğımuz psıkolojık duıum ağıu ymde nasıl bır ışlemden geçtığını ctl dıye konuşan Bushnell Farkuıda olı ağnyı kontrol edebıüyoruz dıyoı Ayrıca kadın ve erkek ağnyı faı küde hıssedeı Bu duı umda hormanlaj etkaiı olduğu anlaşılıyoı Genel olarak lar eıkeklere gore daha şıddetlı ve ırw nlar çektüderuıden yakınıı Zubıetd nıı hormon duzeyının duşuk olduğu adet muun başırıdakı kadınların ağrıya ^ tepkıyle ostrojen bandı yardum ıle h du7eyının yuksek olduğu donemleıde laıuı ağnya veıdığı tepkıyı kdişıldştırdı ya şoylc brı sonuç çıktı Kadınlarda ağrı Kadmlarm ağıı kesıcı sıstemleıı jene ddha fdzld tepkı verıyor Cınsıyc tcdavı aşdmasmda dd kenduu gosten Ayrıca bu ınscuun ağn kar şısındakı tepkısı de dıkkatme ve duygu duıumu na gore değışır Bır anne canı yandığı ıçuı ağ layan çocugunu operek veya şeker vererek dık kdtını ddğıttığı zaman çocuğun ağlamasuun ke sıleceğını ıçgu Koku ve ağrı Bilim adamları duygu durumunun ağnların algılanma$ını nc etkiledlğlni araştınyor