Katalog

Cönülden Bilime Ahmet Inam Maneviyat üzerine... "Manevıyatımı bozuyor" derız, canımızı sıkan, cesaretımızı kıran kısı ya da etkenlere, "Takımın manevıyatı bozuk, onun ıçın yenıldı" sozu, bır yılgınlığı, çokkunluğu" anlatır Son zamanlarda bu anlamda "manevıyaf'a "moral" denıyor "Moralım bozuk Maneviyat, ınsanın doğaya kattığı her şey, bır anlamıyla "kultur"dur Batı dıllerınde Ceht, spirit, esprit sozcuklenyle dıllendırılır Kokenınde dinsel bir anlayıs vardır Corunmeyen bır guçtur, esprıt, orneğın Le SaıntEspnt, kutsal ruhtur, Hırıstıyanlıkta Yıne Fransızca'da II revınet des esprıts dans cette maıson, bu ev perılı anlamına gelır Gorunmeyendır, somut, maddı olmayandır Zıhntmızle, ıç dunyamızla ılgılıdır Manevı, maddı olanın, dunyevı olanın karşısında, ılahı olan, kutsal olan, obur dunyayla ılgılı olandır. Ceçen yuzyılın hızlı maddealen manevı olanı, salt dinsel kokenlı saydıkları ıçın kuçumsemışlerdır Dını bır gerı kalmıslığın, tutuculuğun, yobazlıgm gorunusu olarak ele alma eğılımı gostermışlerdır Insanla ılgılı olan her şey, bır "değer" bır anlam tasıdığı ıçın kultureldır Manevıdır Manevı olmak, gerçek olandan, maddı olandan uzaklaşıp, dunyayı duşuncenın bır kurgusu olarak gormek değıldır Manevı olmak, mâna sahıbı, değer taşıyan varlık olmak, ınsan olmak demektır Bızde sığ solculuk, manevıyatı anlayamadığı ıçın, sanata, edebıyata, felsefeye, bılıme dar bır açıdan bakmıştır Sığ sağcılar ıse manevıyatın yalnızca geleneksel değerlerden ve dınden oluştuğunu sanma yanılgısına duşmuşlerdır Manevıyata, bu yoksullaştıran onyargılı bakıs, sonuçta kulturumuz adına bır kayıp olmuştur ^ ^ ^ ^ ^ ^ Maneviyat ne psıkolojimızle, ruh Alzheimer araştırmalannda yeni bir sonuç Beyindeki sinir hücrelerinin etrafındaki yalıtım tabakası, Alzheimer oluşumunda tahmin edilenden daha önemli bir rol oynamakta. Amerikalı bir bilim adammın teorisine göre Alzheimer, bu yalıtım tabakasının yaşlılıkla zayıflaması yüzünden ortaya çıkıyor. u bozulma buıece dış etkeıüeı ye da genetık faktorlerle hi7İandınldıgınjda veya yuçlendırıldıgmde bellek bozukluklanyla ılgılı has talıkldi dogmakta Araştırmannın tezı Neurobı ology of Agıng dergısın de yayımlandı Kalıfornıya Uıuveı sıtesı nden George Bartzokis, beynı bılgı sayarlakarşılaşüııyor Bu iddd bagldrıtıldrın kalıtesı bılgı dktarımındakı hıza guvennlıge ve kapasıteye gore değeılerıdırılmekte Sınırhucrele rını tıpkı bır kablonım yalıtım kab losu gıbı saidn rnıyelın tabakası smır bdgldntılarımn kalıtesı ıçın onemlı bır olçuttuı lleıleyen yaşla bulıkte bu tdbaka bır çok yeıde zaıar gorur ve bılgı aktdiım hızı geııleı dynı aııda farklı sınyallerın algılanması gerektıgı kaımaşık suıeçleı ışle rrıcz Mıyeluı tdbdkdsıııddkı bo/ulrrid ılaç alımı saglıksız beslenme çovre kırlılıgı genetık etkenler B ^ ^ ^ ^ ^ ^ ^ ^ ^ ^ ^ ^ Manevi olmak, mânâ sahibi, değer taşıyan varlık olmak, insan olmak demektir. halımızle, duygulanmızla, duşuncelerı mızle, ne mıstık anlamıyla ıç âlemımızdekı seyırle unırlıdır Maneviyat manevıyatı tekellerıne almak ısteyen yuzeysel, dar goruslu ınsanlara bırakılmayacak kadar onemlıdır Maneviyat, yalnızca atalarımızdan gelen kulturel bırıkımle de sınırlı değıldır. Insanın urettığı her urunun yaşam ıçın bır anlamı olduğuna gore, sanatta, dusuncede, bılımde uretılen her şey manevı alan ıçındedır Hatta teknolojik uretim bıle ınsan ıçın olduğuna qore manevıdır Kımı dındar ınsanların, "dunya maddıyat bataklığına baüı, manevıyatı unuttu" sozu, tekelleştırıa bır maneviyat anlayışından kaynaklanır Kendı dunya goruşlerını "manevı", dığerlerını "maddı" sanma, maddeyı kuçumseme buyuk bır yanılgıdır Madde denılen şey de, bır anlam, bır gorus, bır değerle gorulur Insanla ılgılıdır, kultureldır, manevı bıleşenı vardır Manevıyatı katı bır dın anlayışıyla sınırlandırmanın, dını yasamaya çalısanlara zarar verdığını duşunuyorum Manevı olanın ıçıne kulturun butunu (dınî ya da lâ dıni) gırer Manevı insan, değer yaşayan ınsandıı Kulturundekı değerlere sahıp çıkan, onları ıçselleştıren ınsandır Kutsalla kutsal olmayan ayrımı çoğunlukla dinsel kokenlı bır ayırım olarak bılınır Oysa, dostluk, sevgi, adalet, hak, hakikat gıbı kavramların kut^allığı dınden kaynaklanmayabılır, en azından onlann dındışı, profun (profanum, tapınak oncesı, tapınak dışı1) kutsallıkları vardır Dinsiz bir insanın da kutsal değerleri vardır, ahlak ılkelerıne gore, "yuce" ınsanlık değerlerıne dayandırabılır yasayışını Maneviyat dinden once gelır, tıpkı ahlakın dınden once gelmesı gıbı Dındar, dınını manevı değerlerle yaşamak ıster Çağımızda dını maddı çıkarları ıçın kullanan, obur dunya ıçın bır sıgorta şırketı olarak goren manevıyatsız dındarlar çoğalmaktadır Cerek semavi dinlerde gerekse Uzakdoğu dinlerinde din tuccarları ınsanların manevı gereksınımlerını somurmektedır Kendılerıne laık dıyen ınsanların, gorebıldığımce çoğunluğunun manevı değerleri, manevıyatı kavrama gıbı bır kaygılan yoktur Ne dını ne dinsel ya da dinsel olmayan değerleri anlama ısteklen olmadığı ıçın, kultur hayatımızın koklerınden gelebılecek guce ulaşamıyoruz Yuzeysel, bıçımsel, çıkar ve sıyasal ıktıdar hırsına dayalı kavgalar, yazık kı bu ulkedekı manevı serpılmeyı, bılım, sanat, duşunce alanlarındakı açılımları engellemektedır Insan manevı bır varlıktır Hıçbır dın, hiçbir ideoloji maneviyatı tekeli altına alamaz Insan manevı gucuyle, kendıne, doğaya, yaşamına anlam verır, can tasımanın mânâ ve lezzetını yaşar Farklı yaşamlara tahammulu olmayan, bır gun dunyayı kendı ıdeoloıısıdoğrultusunda ele geçırmeyı planlayan, ıkı yuzlu, sınsı korkak ınsanların bu ulkenın kulturune, manevıyatına yaptığı kotuluğu, kımse yapamaz 878/2 Beynın gelışı mı sııasmdd en son ,. Slnlr lifl demetl ve slnlr olujjan ve mıyelın demeti kılıfı tabakasıyla kaplı sı nır bağlanulaıı ük Vbaşta bozuluyor Bartzokis ıngoıuşu ne gore bu model Alzheimer hastalı ğmda nıçın ük once kaımaşık bellek baglantıları ve yenı MlkrotUbUllü bellek oluşumunun ilnir llfleri mumkun olmadıgmı açıklamakta Çunku bu ışlevler ıçın gereklı baglantılar en son aşamada veya dıger faktorlerle hızlandınl gelışmıştır dıgında beyindeki sınyal aktaıımı sırasında ortaya çıkan hatalar da Oysa konuşmd veya hareçoCfalmakta ket gıbı temel yetılerle ılgılı bagBu durum ornegın unutkanlantılar henuz çocukluk donemınlığa yol açabüeceğı gıbı bellı de gelıştığı ıçm en son zarar gobaşlı proteınlerın bır arada top rurleı Smırbüım uzmanı Alzhe lanmasına dolayısıyla da tıpık Alzımer ıle mucadele ılk belıı tüer orheımeı plakdldrının gelışmesıne taya çıkmadan once yapümalı dı ve dıger bellek bozukluklaıuıa yor Bartzokis e gore kolesteı ın neden oluyor dıyor Bartzokis Yalı duşuıucu veya ıltıhap onleyıcı tım tdbakasındakı mdırgeme su ıldçlaı saglıklı beslenme ve horrecı oluşumun tam aksı yonunde mon terapüen mıyeknın ındırgengelısrnekte mesmden koruyabılır ,. Sinir kılıfının bağdokusu Cürültü, balığı da sağır ediyor Kırmızı balıklar gürültülü ortamda ağır işitmeye başlıyorlar. Amerikalı bilim adamları balıkların on dakikalık gürültüden sonra kısık sesleri duyamadıklannı saptadılar. Bu işitme sorunu haftalarca devam ederken, balıklar eş seçimi ve konumlamada problemler yasıyor diyor bilim adamları Journal of Experimental Biology dergisinde. Sonuçlar, sadece balina ve yunus gibi büyük deniz memeliler nin değil bazı balıkların da denizlerdeki gürültüden etkilendiklerini kanıtlıyor. K ırmızı balıklaıın (Car rassıus aurdtus) gurul tuyekaışısondeıece duyarlı olmaları oldganustu ısıtme yetılerıyle ılgılı Yuzme kesesı ses dalgalaııru algüayan ve ıç kulaga yansıtan akm>tık bu guçlenduın etkısı yapıyor Maryland Unıversıtesı nden Michael Smith Andrew Kane vo Arthur Popper bu yuz den uzuıı vadeü gurultunun hayvanlar U7erındekı etkısını araştııdüdi Bılım adamları bu amaçta sualtı hopaı loruyle akvaryum ıçınde gurultu oluştuıaıak hayvanlarddkı ışıtme kaybı ve stres belırtılerınm ne zaman ortaya çıktıgını kontrol etmısler Buna gore henuz on dakıka sonra stres hormonlanran daha fazla salgılandıgı ve ışıtme yetısının zayıfladıgı oı taya çıknıış Hayvanlaı daha uzuıı sure guıultulu ortamda kaldıklannda stres b e lırtılerı azalıyoı fakat ısıtme kaybı üeıhyor Ve balıklaı eskı ışıtme ye ülerıne ancak hafîdlaı sonıa kavuşuyorlar işitme yetısının bu kadar hızlı bıı şekılde zarar goı mesı onemlı sonuçlar dogurabılır dıyor araştırmacılar Balıklar ıyı duymadıklan zaman ıletışımde konumlanid ve eş seçımınde problemler yaşıyorlar Tahmınlere gore ışıtme kaybı balıklaıın suıeklı stres altında kalmalarını onlemekte işitme kaybı sayesınde gurultu daha az ışıtüdıgmden stres reak sıyonu meydana gelmıyoı