Katalog

güncel tıp Sheparddan daha uzun kaldı Ve daha oncekı uzay aıaçlarından farldı olarak Şenzhu 5'm drkasmda bıraktıgı yorungesel modul, Dunya nın çevıesınde bırkaç ay daha do laııacak Eneıjısını guneş panellerınden aları modul yuksek çozunuıluklu bır kamera da taşıyoı Rastlantısal olarak Yaııg ın uçtugu do nemde uç ulkeyı temsıl eden astroııoüar yorungedeydı Ulusldrarası Uzay Istasyo nu ııda buluridn Rus uzay adarnı Yuri Malençenko ve Ameııkdlı bılım adamı Ed Lu Yang d başarı düekleıını üettüeı bunlan orarmdyı tercıh edıyor Bılım addmları bunun yalnızca bu kurdm oldugunu dık kat çekerek bu konuda daha fazla bügı edınılınceye kadaı nıumkun oldugunca az rad yasyona maruz kalmaya çalışmamızı onerıyor TELOMER ve TELOMERAZ .... Uzun yaşam, yaşlanma ve kanser biyolojisinde iki önemli kavram üzerine Dr Mustafa Çetıner Sismoloji: Depremden önceki birkaç değerli saniye Sismologlann yeni geliştirdiği bir teknoloji, depremleri 20 saniye önceden haber veriyor Kalıfornıyalılar depıemleıe hdbersız yakalanmaya alışkındır Şımdı ıkı bılım ada mı bu"kaç saniye onceden depıemlerı ha I nsanın yaşamı suresmce ydklaşık 200 mılyon kez soluk aldıgı kalp kasının ıse 1 müyar kez kasüdıgı sanılmaktadu Sonsuz gençlık ve olumsuzluk duşu tarıh boyunca çeşıtlı sanat ydpıtlarmın ve bılımsel arayıslann kdynaklarından bırıdu Homeros un 'gul parmakü' dedıgı şafak taıuıça Eos kocalaımdanTıtlıonos ıçın Zeusdan olumsuzluk ıster Ancak sonsuz gençlık ıstemeyı unuttugu ıçm zavalü Tıthonos yaşldndıkça kurur kuçuluı sonunda bır çekırge oluı Daha sonra ıse yalnızca bır ses olarak kalan Tıthaııos, Aphrodıt'm durmadan dşık olmakla cezalandudı ğı Eos taraundan terkedüır Tıp: X ışınlarımn güvenirliği Vucudun düşük dozda radyasyonun yol açtığı hasar karşısmda gösterdiği reaksiyon ile duşuk dozdaki radyasyona gösterdiği reaksiyon farklı Pla]da bır tam guıı guneşlenusenız veya goğus rontgeru çekfırırsenız, duşuk duzeyde radyasyona maruz kalırsınız Bır yuzyüdır bılım addmlan vucudun radyasyon karşısındd gosterdıgı ıeaksıyonun yuksek dozlardakınden farklı olmadıgına ınaruyoı du Bu goruşe gore yalnızca olçek farkı soz konusuydu Mayıs dyında Alman bıyofizıkçı Son 30 35 yılda molekuler bıyolojıdekı gekşmeleı yaşlanmanm bıyolojısı hakkmda oldukça onemü bılgüeı edınmemızı ve olumsuzluk duşune hıç olmadıgı kadar yaklaşmamızı saglddı Bu konudakı ıkı onemlı hlometre taşı "telomer"m ve "telomeraz"ın keşfı dır Telomer hucrelerm bolunmelerı sırasında DNAda sdkldnan kalıtımsal mateıyakn yıpıanrridsını onleyen ve DNA'nın uçldrında yer alan bu: yapıdu Bu yapılar kromozomun sabıt halde durmdsuıı saglar Fızyolojık şartlarda hucrelerm heı bolun mesınde telomerlerm boylan da buraz kısalu Bu kısalma krıtık bu: duzeye geldı gınde kromozomal stabılıte bozulur hucre once fonksıyorı kaybma ugrar ve soma da kaçuulıridz sona gelrrur hucıe oluz Kanser hücreleri farklı Kanser hucreleı uıde ıse duıum budz farküdır Hızla bolunen bu hucrelerde telomer yapmm bolunme sonrası kısalrriddıgı fark edıldı Bu grup hucreler ne kadaı bolunurse bolunsun, telomer uzunlugu sabıtür yanı bu hucreler sınırsız sayıdd bolunme ozellıgı gosteru"ler Kanseı hucıelerınde bolunme sonrası telornerm kısalmasmı onleyen ıse "telomeraz" adı verüen bu enzundır Te lomeraz telomerık yapıyı yenrleyerek telomerm kısalmasmı onleyen yanı kanser hucrelerını bu anlamda "olumsuz" küdn bu maddedır Ilk kez 1997 yüındd tanun lanan bu enzım, kanser hucrelerı dışmda normal "kok" hucrelerde de etkuıuk gosteımekte bagları gevşeyen ve kısalan telomerlerı saglamlaştumaktd ve onarmak tadır Bu ozelük kok hucrenm çoğalma yetenegını belırgm olarak aıtunidktadır Kok hucre kerıdınden sorudkı hucreye donuştugunde yanı kok hucre nıtelıgmı yı tırdıgmde ıse fızyolojık şartlarda "telomeraz" kaybolur ve telomerler "DNA polıme raz" adı verüen bu enzun taıafmdan korunmaya başlaı Ancak DNA polımeıaz te lomeraz gıbı telomerm her bolunme sonıası kısdlmasını onleyemez Boylece yukarıda anıldıgı gıbı telomer doğal olarak kısalır hucre yaslanır ve sonuçta hucıe olumu geıçekleşır Telomer uzunlugu speını ve yumurta hucrelermde 20 kb yenı dogan hucıe lermde 10 kb'du Telomer boyutu 5 kb'ye duştugunde artık o hucre yasldrmıış bır hucredır "Erken yaşlanma" olarak büınen ve son derece nadır gorulen "Progerid" has talıgı olan çocuklar uzerınde yapılan çalışmalar bu hastaldrın telomer uzunluklan nın dogustdn kısa oldugunu ortaya koymaktadır Ortalama yaşam suresı 12 yü n vannda olan bu talıhsız çocuklar, 6070 yaşmdab brr ınsanın yuz hatlarma sdhıptu ler Bu bügüer ışıgmda telomer ve telomeraz enzunınm hucrenuı bu drüamda "bıyolojık saatı" olduklaıı üerı surulebüır beı veren bır yontem gelıştııdı Bu kısa bır sure olmasuıa karşın yaşamsal açıdan çok buyuk onem taşıyor VVısconsm Unıversıtesı nden sısmolog Richard Allen ıle Kalıfoı mya Teknolojı Enstıtusu nden Hiroo Kanamori yaklaşık 8 yıldır eyaletuı çeşıtlı yerlenne yerleştırüen 150 kontıol ıstasyonundan elde edüen sıs mık kayıtları ıncelıyorlar Ve ufdk bu muda hale ıle bu sıstemm daha yararlı olabüecegı ne kdrar verdıler Depıernleı aynı andd merkezden ua çeşıt enerjı dalgası çıkaıtu Bunlar buıalan yıkan zemuıde yırtıkkr oluşturan S dalgala rı ve daha az eneıjı ıçeren ancak daha hızlı hareket eden P dalgdlarıdır Bılım adamları ılk gelerı P dalgalan ıle sonradan gelen yerı sarsan S dalgalaıı arasındakı üışkının tes pıt edılmesı dunımunda deprem tdhmmlermde kuçuk bu pencerenın açılacagını ılerı sıu uyor Dolayısıyld Allen ve Kanamori P dal galarımn ozellıklerı ıle S dalgalaımın gucu arasındabu algoııtma gelıştırdı Dahasonıa sısmık ıstasyonları pıogramldyarak Pdalga lannı uyarının yapüacagı merkezı ıstasyona gondermeleruıı sagladı "Elarrns adı verı len bu sıstem şu anda deneme aşamasmda ve ıkı yü ıçınde devreye gırecek Uyarı suresı depremm merkezınden ne kddar uzak olduguna bağlıdu 'Depremın meıkezuıde uyaıı suresı sıfirdan bukaç dakıkayd kadar degışır ancak 60 kılometre otede uyan suresı 20 sanıyeye çıkar' dıye konuşan Allen bu sıstemın ozellıkle havaalanlannda kamu hızmet kurumlarmda po ILS merkezlermde yararlı olacağını duşunuyor Aynca bu sure ınsanların guvenlı bu yere sıgınmalanna fabııkdldruı tehlıkelı makıneleıı duıdurmdldrına ve kontrol kule lerının uçaklann ınmesuıı onlemelerme yetebılu Dıscoveı Ocak^004 Reyhan Oksay ler Kai Rothkamm ve Marcus Löbrich bunun dogru olmadıgını oı taya çıkartular Ü gmç bu şekılde vucudun duşuk dozda rad yasyonun yol açtıgı hasaı ı tamu etrne suresı yuksek doz iddyasyonun yol açtıgı hasarırı tamırınden daha uzun suruyor Tum tadydsyonlar ınsan DNAsında hdsarlı bolgeler yaıatu Bu bolgelere çıfte ıplık kopukluklaıı denır Bunlar eger onarümazsa hucresel mutasyonlara ve kansere yol açar Yuksek doza maruz kalınca vucut hızla onlem alır hasaılı hucreleı kopukluk lan hızla ve etkın bır bıçımde onanr çogun lukla bu ışı bır ıkı saat ıçınde başdrır Ancak Alman ekıbe gore doz duşukse vucudun bu hasan onarrnası gunleıı alır Burıdan duşuk dozun yuksek dozdan daha tehlıkelı oldugu sonucunu çıkartabüır mıyız9 Rotlıkdmm ve Lobnch bunun boyle olduguna manmıyoı Ydlnızca bııkaç hucre zarar gordugu zaman, vucut bunlan onaı mak yerme yok edıyoı Dolayısıyla hasarlı hucrenuı yeıuu sdğkklı hucre alıyor Arıcok yuksek dozun yol açtıgı hasaıdd bunların tumunu yok etrnek zor oldugu ıçm vucut Sevindirici gelişme Noı nidl ınsan hucrelerı farklüık gostermekle beraber ortalama olarak 50100 defa bolunduklerınde aı tık ydşh hucre halmıalu lar Aıaştırıcüar ınsan alm bolgesm den aldıkları derı hucrelerme telomeraz salınımırıı artıran bu gen eklemeyı başdrdı Bu gen transfeksıyonu sonrası normalde 60 kez bolunebüen bu hucreler 300 den fazla bolunme yetenegı kazandı Bu brr bakuna gerçek anlamda "yaşlanmanm gecıktuümesı' dnldmmı da taşı maktadır Ancak sevmmek ıçm daha çok erkendır, çunku kanser hucıelerırun çok buyuk bolumu yukanda anıldıgı uzere, bu enzımı bol mıktardd taşır Yanı artmış te lomeidz dktıvıtesı demek bır anlamda "kanseı hucresı" demek anlaıruna da gelebılır Yanı telomeraz aktıvıtesı üe kdnser' oluşumu arasmda çok süa bır üışkı vardır Yaşlarundnm bıyolojısmde tek rol kuşkusuz kı telomer ve telomeıaza aıt değüdır üerçekçı yaklaşun ydsldiımarun onlenmesı veya olumsuzluk fıkrmın peşuıden koşmak degü kdnser tedavısmde telomerazuı oyriddıgı rol uzerme çauşnidkür Nıtekım bır çok büım adamı olumsuz kanser hucreleı mı yeıuden olumlu küabümek ıçm telomerazın aktıvıtesını basküayıcı üaçlar uzermde araştırmalannı surduı nıektedırler mcetmeı@ıxu com