Katalog

i' f > umhuriyet BîLİM TEKNİK Latin Alfabesiyle Özbekçe Özbekistan, 1917 de Sovyetler Biriıği'ne katılınca kullanmakta olduğu Arabik alfabeyi bı rakır, Kril alfabeslne geçer. Sovyetler Birliği'nin dağılmasmın ardmdan 1991'de bağımsız bir devlet olur ve bildlğlmiz Latin alfabesini kullanmaya başlar Ahmet Çelikkol 4/ Kuzeydoğu (Altay) grubu. Türkiye ve Azerbaycan örneğindeki gibi her altgrup birbirini kolaylıkla anlayabilir. Özbek dili, aynı ana dilden inmekle birlikte Türkiye Türkçesi'nden ayrı bir grupta yer almaktadır. Ancak Türkik dillerden birini konuşan eğitimli kişiler aradaki farklılıkları kavradıktan sonra diğer Türkik dilleri okuyabilirler. Böyle olunca Özbekistan geziniz bir keşif gezisine döner. Özbekistan, 1917de Sovyetler Birliği'ne katılınca kullanmakta olduğu Arabik alfabeyi bırakır, Kril alfabesine geçer. Sovyetler Birliği'nin dağılmasmın ardından 1991de bağımsız bir devlet olur ve bildiğimiz Latin alfabesini kullanmaya başlar. Bu alfabe değişikliği ile keşif geziniz iyice kolaylaşır. Taşkent'ten Semerkant'ta yol alırken "Ok yol" yazan tabelaları görürsunüz. Rehberden "ak yol" okunduğunu öğrenirsiniz. Özbekistan Latin alfabesine yeni geçtiği için sesli ve sessiz harflerin tam oturmadığını anlarsınız. "0" seslisi "a" gibi okunur; o zaman "Ak yol "un "iyi yolculuklar" anlamına geldiğini çözmeniz çok kolay olur. Hiva'ya giderken iki çölü geçersiniz, rehber adlarının Kızılkum ve Karakum olduğunu söyler. Zaten gezinin sonuna doğru Özbekistan Türkçesine alışırsı Kamarlar taqilgan holda otkm§ Uçakta: Kemerler takılı halde oturun nız ve rehberden artık Ingilizce anlatmasına gerek kalmadığını, Özbekçe koO2ODSİK ÜLU6SAM nuşmasını istersiniz. RehMON1N© POK. ber o zaman size Hiva lehçesiyle konuşacağını ve daha kolay anlaşılacağını söyler. Yerleşim bölgele özbekhtan bağımsızlığına yenl kavuftuğu Için blrçok rinde veya yol boyunca benzer tabelalarla tüslenmlf: 'Azadsın (bağımuzsm) çok sayıda özlü sözlerin ulusun, Imanın pak vatanım benlm' yazıldığı tabelalar görürsünüz. Uzun cümlelerKiva'ya gelince izlediğiniz yerel teleden oluşmadığı için hemen hepsini vizyon kanalının daha bildik konuşkolayca anlarsınız. O zaman Türkiye tuğunu, sokaktaki satıcıların "al, Cumhuriyeti'nin 1928de Latin alfaucuz, yeddi, sekkiz, yigirmi" diye babesini benimsemesinin değerini anğırdığını zorlanmadan anlarsınız. larsınız. Latin alfabesine geçilirken Batı standardındaki beş yıldızlı kuralları tam olarak koymanın öneotellerde görmeye alışık olduğumuz minl tekrar kavrarsınız. Çünkü Özbe'Bar', Night Club' tabelalarının altınkistan'da kesin kurallar henüz konda Özbek diliyle yazılan karşılıklarını madığı için mesela 'Buhara'nın 'Bugörünce keyifli bir şaşkınlık geçirirsiqoro', 'Buhoro' veya 'Buxara' şeklinniz. Bir yandan 'keşke bizim harf de yazılabildiğini görürsunüz. devrimini aynen benimseselerdi diye hayıflanırsınız diğer yandan 'bizim Ansiklopedik bllgiter, Taşkent, beş yıldızlı otellerde yabancı sözcükSemerkant ve Buhara'da Iran dili etlerin yanına niye Türkçeleri yazılmıkisinde kalmış bir diyalekt konuşulyor' diye uzulursunuz. Ataturk'un dil duğunu, Harzemşahların başkentlive harf devriminin değerini tekrar ğini yapmış olan Kiva'nın ise bu etkikavrarsınız. lenmenin dışında kaldığını kaydeder. Ö zbekistan, ülkemize beş saat uçuş uzaklığında bir Ortaasya ülkesidir. Bize göre Özbek Türkçesi, kendilerine göre Özbekçe konuşurlar. Türkçe genellikle Türkiye, Balkanlar ve Kıbrıs'ta konuşulan dil olarak görüldüğünden, hepsi Göktürk dilinden inen tüm dil grubu için Türkik (Türkî) diller adlandırmasına başvurulur. Dilbilimcilere göre Türkik diller, Altaik dil ailesi içinde yer alır ve başlıca dört alt gruba ayrıhr: 1/ Güneydoğu (Çağatay veya Uygur) grubu: Özbek ve Uygur. 2/ Güneybatı (Oğuz veya Türkmen) grubu: Türkiye, Gagauz, Azerbaycan. 3/ Kuzeybatı (Kıpçak) grubu: Kırgız, Kazak, Yakut. İTON KEUUlGf BtflUK OAVUT Özbekistan geleceği biiyUk devlet ESTÂÜK SÖV'G AL AR SOÜVENIR SHOP Â J S AQiqiY MARD OZ NAFSIGA HOKIM BOLOLGAN KISHIOIR Haklkl mert öz nehlne haklm olan klşldlr. ALOTMAfuKBJAMOATXONASl SİS Ifl?RBATXONA ta O f e / loMi{ndeM bela: Hizmethane (service bureau), şerbethane (bar), medhhane (audltorium), selametlik cemaethanesl (health club), ttinl şerbethane (night bar) 877/16