Katalog

Şiddet VII: Az sayıda bınada Orta ha ketıne oluşabüecek zetnm problemlerme ve yangm sar gıbı ıkıncıl etkıleıe bagh Şiddet VIII: Çok sayıda bmada Orta olarak değışır hasaı Az sayıda bınada Ağır hasar Şiddet IX: Çok sayıda bınada Agır Genelde bu dep hasar, Az sayıda bınada Çok Ağır hasar rem sırasında meydana ge m len yer hareketı deprem Şiddet X: Çok sayıda bınada Çok kaynağmm (fay hattınm) Ağır hasar Az sayıda bmaYıkık uzaklıgı ıle azalır ve aletsel mm» buyukluğun artması üe bu Bu tanımlarda "az" toplam bınalarm " o20'sınm altındakı mıktar "çok" ıse toplam bı yur Bu durumda dığer naların %20'sı üe %60'ı arasmdakı mıktarı ıfa faktorlerın sabıt kdldığı de etmektedır Vdrsayımı üe, deprem kay nağının uzaklığı üe deprem Deprem aletsel btiyüklüğü Ue sidhasarmın azalması bekledet arasındaki iliski: depremın kaynaklannebüıı dıcjı faym uzaklığma depıem mekanızmasım na yırtüma suresıne, faydakı genlme duşuşu Ancak fay a yakın JeW/ 9. San Slmeon Depreml Sanıntı Haritası (USCS) ne yırtüma yonelım etkılenne, deprem dal bolgelerde (5km veya daha gası yayılma hattı jeolojısıne ve yerel geotekyalon) bu tıp azalım üışkıle rınde oluşan buyuk deprenüeı m fay hattı uze nık ve morfolojık ozellıkleıe bağlıdlr Aletsel 11 ozellıkle buyuk depremlerde deprem yer rmdekı genlme dağılımlannı etküedığı ve bu buyukluğu 6 5, 7 0 ve 7 5 olan uç farklı deprehareketı üe depıem buyukluğu arasmdakı etküeşun nedenı üc dcprem oluşum olasılık mm aynı en buyuk şıddetı (DCX cıvarmda) üışkı zayıfladığı ıçm geçersız olmaktadır Bır lannvn değıştığı bılınmektedn (Stem 2003) yaratnıası olasıdır Ancak bu şiddet bolgelerı depremden sonra verüen aletsel buyukluk Nıtelom 1999 Kocaelı depremı sonra nın kapsadığı alanlar aletsel buyukluge bağlı değerlen oncekı depremlcrm buyukluklen sında ydpıldiı yoğuıı çalışmalar genlme etkı olarak yaklaşık I 3 ve 9 katlan üe değışır Dı üe karşılaştırümakta ve depremlerm enerjüe leşımı nedenı ıle Ana Mdrrridid Fayuıda onu ğer bır anlanmla fay hattı yakırunda yer aldn n arasınddkı faıklaı kıyaslanmaktadır muzdekı 30 yüda karaktenstık (veya daha bu kuçuk bır kentm her uç depremde de benzer Depremm açığa çıkardıgı enerjı açısm / yuk) bır deprem oluşma olasılığının " o20 ka duzeyde hasar gormesı mumkundur Bu dep dan aletsel buyukluklerde bır bırurı değışme dar arttığını gostermektedır Ancak bu etkıle remlerm yaıatacagı hasarlar arasmdakı en erıerjı mıktaruu 32 kat değıştırmektedır Orşımııı beuılenmesı ıçın tum tektonık bolge buyuk fark hasann yaygırüığı (kapsadığı alan) neğm 1999 Kocaelı depremı üe 2003 Bam ıçın jeolojık ve jeofızık bügılerın derlenmesı olacaktır depıemı arasında yaklaşık 32 katlü< bır ener]i modellenmesı ve kapsamlı bu genlme anah farkı mevcuttur Aricdk gozlenmış yer hareke Gelismis Ülke Kentlerinde Depzı yapüması geıekmektedır tı hasar sevıyelen ve hasar dagüımı aidsmda rem Hasan Olmaz Sendromn: Kamu oyu Analız netıcesmde bulunacak genlme boyle bur fark mevcut değüdır Daha once betdranndarı gelışmış ve gelışmekte olan ulkedeğışıklıklerın fızıksel olarak gerçekleşmesı lırtüdığı gıbı, Bdm depremuıde VIII Şıddetı lerdekı deprenüer yarattıklan hasar açısmdan ıçm arz kdbuğuııdakı kayaçlarda yavaş vıskoz 100 x lSkm'hk bır sahayı kapsamaktadıı karşüaştınlmakta ve çoğu zamarı gelışmış ul davranış nedenı ıle yıllarra beklenebıhı 1999 Kocaelı depremuıde ıse hasar daha yay kelerde depıernlenn hasarsız olarak atlatüdıOnemlı duzeyde genlme değışıklıklerı elde gın olup, VIII Şıddetınuı kapsadığı bolge yak ğı kanısma varümaktadır Gelışmış ulkelerde edüdığı duıurrılaıda fay hattınm bu konumu laşık 30 x 140 km dır Depremlerden soıua meydana gelen depremler ulketnıze ve ben ıçın deprem oluşma olasüıklannın bır mıktar rnedyada yapüdiı bu tıp karşılaştırmalarm zer gelışmışlık sevıyesı gosteren dığer ulkeartrridsı veya azalması mumkundur ancak deprem aletsel buyukluklen ve enerjüerı ara lere kıyasla çok daha az uan kayıplanna yol depremın oluşum zamaru üe ılgılı bır şey soy suıdakı farkm deprem hasar sevıyelerıne yan açtığı doğrudur Bu durumun esas sebebı bı lenemez sıyabıleceğırurı una edümesınden ote, hangı naların depıem performanslan arasındaki Uzdk depıemlerın yaratabıleceğı statık bılgılendırme dmdcmı genlme değışıklıklerı ıse arz kabuğunda ay tdşıdığı meçhuldur tdiafından yaratılan gel gıt hareketlerının do En temel bır yak gurduğu genlme değışıklıklermın büe altında laşımla bır depremm fıkalabıhr Bu durum bır deprem sonrası dep zıkı çevre (ozellıkle bı rem kaynak bolgesmden uzakta gozlenen nalar) uzennde yaidttı sısmısıte rejmımdekı dcgışıklıklerın açıklan ğı hasar 'Şiddet' olçe ması ıçın farklı tetıkleme mekdruzrnası teorı ğı ıle behılenır 1998 lerının ortaya atüması ıhtıyacmı doğurmuştur Avrupa Makrosısmık Dındmık gerılmelenn azaurıu statık ge Olçeğı (EMS'98) kap nlmelere nazaran çok daha uzun mesafeler sammda 12 şiddet de de gerçekleşrnektedıı Deprem kaynak bolrecesı belırlenmıştır Bıgesınden uzakta meydana gelen deprem olu na hasarlarının belır şumlarınm dınamık genlme (dalga yayılım et lenmesı ıçm bınalaı (A, kısı) değışıklıkleı ıyle açıklanabıleceğı fıkrı B C D, E ve F) altı habu gozlem uzenne gelıştırümeye başlaıımış sargorebılırlık sınıfına tn Son donemde yapılan bazı numerık mo hasarlar ıse (DlAz, delleme çdlışrnalanndan, artçı şok ya da uzak D2 Orta, D3 Ağır D4bolgelerdekı depremsellık drtışldiuım duıa Çok Ağır ve D5 Yüak) mık etkıye baglı olmadan da meydana geleolmak uzere olardk beş bıleceğı anlaşılmaktadır guıuba aynlmıştır Or Tum bu bılgılenn ışığı altında cıddı bır nek vermek geıekırse aıidlıze ddydiunadan ılerı surulen tetıkleme ulkemi7de yaygm olddurumu ıddıalarının hıç bır diüamı olmadıgını lak kullanüan çok katlı soyleyebüırı? betonarme bınalarm Deprem Aletsel Büyüklüğti ve Haortalama olarak C hasar Arasındaki tlişki: Bır depıeın sonra sargorebüırlık smıfmda sında hasar ve kayıplann suratb bır şeldde yer aldıklan kabul edı tahmın edılmesı acıl kurtarma ve yardım et lebılır Bu durumda de kınlıklennın doğru olarak yonlendırılmesı ğışık şiddet dereceleîı açısırıdarı onemlı olmaktadır Bu kapsamda ne tekabul eden çok magnıtud olarak da bılmen deprem aletsel katlı betonarme bma buyukluğu ıle deprem hasarı arasmda dogru hasarları aşağıdakı şe dan bır ılışkı kurulması bırçok yanılgıya yol kılde verüebüır açmaktadır Deprem hdsan deprem etkı&me Şiddet VI: A 7 Şekll 10 a,b. San Slmeon Depremlnde Paso Robles Kentlnde ınaıuz fızıksel ortamın nıtelık ve nıceuğme sayıda bınada Az hasar Olufmuf Blna Hasan Resimleri (Coel, 2003). depremde meydana gelen deprem yer hare I farktan kaynaklanmaktadır Ancak ulkemızın ve Iran m yer aldığı Alp Hımalaya deprem ku şağmdakı ana fay hdtldrmırı coğu zaman yer leşmı bııımlerının çok yakınından geçmesı de deprem Zdraıldtımn buyumcsme yol açan üancı bır faktor olmdktadır Ozellıkle Japonya'da bır çok deprem kentlerden 1 OOkm kadaı uzakta Pasıfık Okya nusunda meydana gelmekte ve doğdl olarak yerleşım bolgelermde onemlı bır etkı yaratmamaktadır Bu durum medyada "gelışmış ul keleıde meydana gelen depremlerde hıç bır şey olmuyoı" şeklmde yansıtümaktadır Gelışmış bır ulkede yakın deprem etkısme ornek olarak 1995 yılında Japonya Kobe kentı yakırunda oluşan Hyogo kerı Nanbu depremmde 6430 can kaybı ve 100 Müyaı Dolar malı ka yıp meydana geldığı hatırlanabılır tstanbnl üe benzer deprem tehlıkesıne sahıp Tokyo ve San Francısco kentlermm yakmmda buyuk bu deprem oluşması durumunda meydana gelebüecek kayıpldi (depıem hasar seneryolan) çarpıcı rakamları or taya çıkarmaktddır USGS (ABD ]eolo|i Teşküaü) ve RMS (Rısk Management Solutıons Inc) tarafından yapılan deprem senaryosu hesaplamaları ABD San Francısco kentmde 1906 (Mw7 7) depremmuı tekran halmde yaklaşık 8000 hayatm kaybedüeceğını ve 150 müyaı dolar cıvarmda malı kayıp oluşabüeceğuu goster mektedıı 1923 Kanto depremınm (Mw=8 3) benzerının yenıden meydana gehnesı üc Tok yo'da oluşacak kayıplar RMS ve OYO Inc tarafından ıncelenmıştır Bu senaryo depremı netıcesmde Tokyo ve Yokohama'da yaklaşüv 30,000 60 000 can kaybı ve 1 trüyon dolaı malı kayıp olabüeceğı talunm edümektedır Tokyo'dakı oldukça yuksek bu can kaybuur sebebı daha çok eskı konutlar ve deprerr sonrası yangın olasüıgıdır Boğaziçi Üniversitesi ve tstanbul Btiyüksehiı Belediyesi tarafından yapılar deprem senaıyosu bekılemelerı Istanbul'd. 1766 benzerı bır depremm (Mw=7 5) mey dana gelmesı durumunda 50 000 70 00( cıvarmda can kaybı ve 50 ınılyaı dolaı cıvarmda malı kayıplann oluşacağmı tahmu etmektedıı lstanbul'ddkı cdiı kayıplannın an< nedenı ıse yeterlı deprem ddydiıunı olmayaı bmaldidır Her ne kadar her uç kentte meydan. gelecek kayıplar bırbırınden fdrkiı ıse de bı kayıpldruı Japonya Calıfoıııa ve Turkıye gayr safı mulı gelırlerıne oranı yakldşü< %20 %3( cıvarmdadır Referanslar: Iranda depremlerle ılgılı çdlışmaldn ıle duny çdpında tanınan I1ECS (Ulusldiciwsı Depıem Mutıen dıshgı ve Sısmolojı Erıatıtusu) ve BHRC (Bma ve Mes ken Ardştırmd Meıkezı) kıuumldrınra Bam depreır sonidsımld tııteınct vasıtası ıle tum dunyaya açıla venleı bu yazıda kullanılmıştır Bam depremı hakkında verüen bügılerın bı kısmı DrMehdı Zare taıafınddn yapılan çalışmdldi dan ve deprem bolgesınderı bılgı gonderen Dr Hdfe Keypourdan alınmıştıı Deprem pdianıetıeleıı ve sısmısıte üe üqı bJgüer USOS (ABD |oolo]i Teşkılatı) web sıtesınde olde edılmıştır Heı ıta depremde de Space lnicigm (IKONOS) ve NASA (Landsdt 1 ETM+) taıafindd ahnan uydu goruntulen lnleınet uzounde laı lanıcüdTd açürruş bulunıridktddu Erdık M (1996) Tuıkıyudo Dogdl Afet Tel lıkelcıı ve Zdrdr Goıpbıhrlıkleı KOFR] lstanbul Ooel R (2003) Prelımınaıy Report o Derember 22 2003 Sdn Sımeon Earthqudke EER1 Ross Steın (2003) Earthqudke Conversatıon Saenüfıc Amencan 877/10