Katalog

anlamak veya duygulannı deşıfre edebümek gıbı Bu tur çalışmalarda zor olan, beyın taraması yapüan kışının, karşısındakı ınsanlar ıçın duygusal tepkı gosterıp gostermedigmı saptamak Kı bu da empatırnn anahtar ozellıgıdır Sistemleştirme sırasında bir insanın beyninde neler olup bittiği hiç araştınldı mı? SBC Henuzdpgıl Bu çok yenı bır kavram Şuandayapüan, uzamsal yeteneklerı harıta okuma yetenegı gıbı ıncelemek Ancak çok sayıda farklı sıstemlerı mcelememız gerekıyor, soyuttan mekanığe kadar Fizyoloji ve sinlrbillm gibi bilim dallanndan kuranuıuzı destekler nitelikte karutlar elde ettiniz xni? SBC: Benım kuıamım şımdüık psıkolojık, psıkometrık tdrumlamdlaı uzeıınekurulu Psıkometrık testleryalnızca kantıtatif (nıcel) bır yaklaşım sunar Cinsler arasındaki farklann ne kadan biyoloji veya kttltüre mal edUebilir? SBC: Herkes, yaşam tarzı, çevre ve kulturun, cinsler aıasındakı farkların oluşumunda ne denlı onemlı bır rol oynadıgını kabul eder Ancak yenı doğan bebekler uzennde yaptıgımız bir çalışmaya gore bıyolojınm de çok onemlı bır rolu oldugunu soyleyebılırız Kız bebeklerm daha 24 saatlık olmadan ınsanlarm yuzlerıne erkeklerden daha uzun baktıgını or taya koyduk Ancak erkek bebekler de cansız bır mekanık alete kızlardan daha uzun bakıyoı Bu ıkı gozlem de qerçek bır empatı duyma veya sıstemleştır me ornegı olmasa da, bebeklerın ılgısuıı ıkı farklı alanm çektıgını gostermesı açısından onemlı ürtalama olarak ıkı cmsın ılgı duydugu hdieketler farklıdır Insan yuzunun hareketı rnekdiuk bır arabanın hareke tınden faıklıdır Baş ka bır çalışmada annelen aınruosentez (amnıo sıvısının bulundugu keseden dışanya aspıre edılmesı) olan bebeklerı ızledık Boylece amnıyotık sıvı ıçınde fetusun urettıgı testosterorı duzeyını olçtuk Daha sonra bebek 12 aylık oldugu zaman kurduklmarı goz temasının suresını kaydettık Testosteron duzeyını olçen bıyo kımyacılaıla goz temasını kaydeden psıkologlar bırbırlerının verüerı hakkında bügı sahıbı degıldı Bu üasını karşüaştırdı gımız zaman, bebegın doğumdan once urettıgı testosteıon duzeyı ne kadar fazlaysa 12 aylıkken kurdugu goz temasının da daha az oldugunu gorduk Aynı çocuklan 18 aylıkken ye nıden gozledık ve kelıme bılgüerını olçtuk Yme doğumdan onre testosteron duzeyı ne kadar yuksek ıse bıldıgı kelıme sayısının da o kadar az oldugunu saptadık Genel olarak kız çocuklann daha erken konuştugu, kelıme bügısının daha erken gelıstıgı bılınıyor Eger kuramınız dogruysa asın disi beyin özelligi veya aşın erkek beyin özelligi tayıyan örnekler görznüs olmanız gerekir. Bu tur örneklere hiç rastladınız mı? SBC: Bu tur msanlarla hep karşüaşıyoruz Bu ınsanlan deşıfre etmeye gerek yok, çunku asın dışı ozellıgı taşıyan bir kddının hastalıkboyutuna varan bır anormallıgı oldugunu sanmıyoruz Oysa eıkekleıde bu boyle olmuyor Empatı konusunda çok yeteneklı olmak bır hastalık veya bozukluk yarat mıyor Sıstematıkleştıı me konusunda bır sorununuz oldugu zaman yardım ve destek alabılırsınız Orncgın bügısayannı zı kullanamıyoısanız teknık destek talebmde bulundbüusımz Bu da toplumun sistematikleştirme konusunda aşunya gidenleri iyi gözle görmediği anlanuna geliyor. Aşın gelişmiş erkek beyni ne anlama geliyor? SBC: Toplum empatı yetenegı olmayanlaıa ıyı gozle bakmaz Sozgelımı matematık dersınde ıyı degüsenız o dersı almamak gıbı bır şdnsınız olabıkr Bu durumda sızı ozurluymuşsunuz gıbı gormezler Ancak empatı sorunu olan ınsanlann toplum ıçındekı yeıı ne yazık kı bu kadar olumlu degü Reyhan Oksay New Scientist, 24 Mayıs 2003 Yelken ve Top Bu iki sözcük sizlere ne çağrıştırır bilmiyorum, ama bunlar bir kitabm adı. Belki de tahmin ettiğıniz gibi, yelkenin ve topun tarihsel rollenni araştmyor kitap. Ortaçağ sonrası, Rönesans Avrupası, 14. İS. yy Avrupa, Osmanlılar tarahndan sıkıştmlmış. Istanbul ve ardmdan Balkanlar kaybedilmiş. Papa "Ufukta umut verici hiç bir şey görmüyorum" diyor. Derken Avrupa'da "ani ve devrimcı bir değişim yaşandı. Osmanhlarca sarılan bazı Avrupa ülkeleri dalgalar halinde okyanuslara doğru hücum ettı. îlerleyişleri kimsenin beklemediği kadar hızh oldu.. ve Avrupahların dünya ölçeğinde üstünlüğünün temelleri" atıldı. Avrupahların "gözüpek ve saldırgan bir yayılma politikasına" geçişlerini ne sağlamıştı? îtalyan tarihçi Carlo M. Cipolla, bizim için de çok önemli bir tarihsel kesiti, topun gelişimi ve kullammı iîe yelken açısmdan ele ahyor. Bu tarihler, Osmanhlann kaçımlmaz çöküşlerinin ashnda gizli başlangıcı ve Avrupahların dünya egemenliğine adım atışları. Bu kitaptan (KitapYayınevi, çeviren Ash Kayabal) ana fikirleri aktarıyorum. 1350'lerde topun Avrupa'da kullammı yaygmlaşmaya başladı. Bu dönemde dev toplar yapıldı. Şehir surlarım başanyla yıkıyorlardı. Ancak dev toplarm sımrları oldugu görüldü, küçük kalibreli toplara daha fazla önem verilmeye başlandı. Çünkü Avnupada sürekli savaşlar, coğrafi keşifler ve denızaşırı topraklara yayılma, bu talebi doğurmuştu. Bu sürece eşlik eden teknolojik gelişmelerle top üretimi, 16.yy'da en kârh demir ticareti işi oluyor. Hollanda başı çekiyor. 1 T.yy'da toplar özel gemilerin ve savaş gemüerinin güvertelerinde kullamlmaya başlanıyor. Avrupa'nm silah teknolojisi, denizsavaşları teknikleri ve gemi yapımları kalite bakımmdan da gelişiyor. *** Müslümanlar Avrupa 'ya yakınhklan nedeniyle Batı topçuluğu hakkında iikir sahibi oldu. Osmanlılar 1364'te Wff: top üretmeye başladı. "Muslümanlarm yeni tekniği hızla öğrenmiş olmaları dikkate değer. Ama toplarm başlangıç aşamasının ötesine asla geçememiş olmaları da yeterince önemlidir. Onlar topları sahra topuna dönüştürmeyi hiçbir zaman başaramadılar". 14. ve 15. yy topları savaş alanmda etkisiz kahyordu. Müslümanlarda "köklü gelenekler ve sosyalyapılar sahra toplarınm benimsenmesine izın vermiyordu... Ataları bozkır göçmeni olan bu savaşçılar için düşman şehirlerinin surlarım topa tutmakta içgüdüsel bir taraf vardı". Taş gülleler hrlatacak dev toplar üretmek temel güdüleriydi. Osmanlılar her fırsatta hep Batılı teknik adam aramışlardı. tstanbul surlarım dövecek devasa topları döken de Bizanst'an saf değiştiren Macar usta Urban'dı. Onlar "taklitçi ülke aşamasını hiçbir zaman bütünüyle aşmayı başaramamışlardı". Batı hızla ilerliyor ama Osmanhlarda dev toplara olan tutkunluk sürüyordu. Yazar S. sayfada da bu tutkuya ait, bir Osmanlı Paşasmm düşman donanmasınm tümünü bir kerede ortadan kaldıracak öldürücü tek bir atışm mümkün olabileceği konusunda diretmesine ıhşkin çok ilginç bir hikâye anlatmaktadır (18.yy'da!). "Türklerle Avrupalılar arasmdakı güçler dengesi 17. yy boyunca karada Türklerin aleyhine gelişmışti. Denizlerde ise denge, bir yüzyıl önce Türklerin aleyhine dönmüştü". Yazar, înebahtı savaşını anlatır. Savaş Osmanlılar için bir felaketle sonuçlanır. "Türkler kendilerini büyük bir yenilgiye uğramış görmüyordu. Sadrazam 'Donanmamızı yenmekle bizim sakalımızı tıraş ettiniz. Tıraş edilen sakal daha gür biter" diyordu. Sadrazam'm bu masalını da biz tarih kitaplarında okur dururuz. Tarıh kitaplan, Osmanhlara ilişkin resmi tarih, tamamen tersyuz edilmek zorunda. Geri zekâlı okuma metinlerini hâlâ çocuklarımızm beyinlerine kakalamayı sürdüren kafalar değişmeden, Avrupa Osmanlı tarihi tamamen karşılaştırmalı ve iktisadi ve bilimsel teknik gerçek olgulara dayalı olarakyeniden ele alınmadan, geleceğe düzgün bakışla bir nesil yetiştirmemiz zor. İyi tatüler.. obursali@cumhuriyet.com.ti CBT Internet adresı www cumhurıyet com tr Cumhuriyet BÎLtMTEKNtK • No: 854 2 Ağustos 2003* Imtiyaz sahibi: Yedı Mayıs Haber Ajansı Basın ve Yayıncüık A.Ş. adına tlhan Selçuk . Yayın Danısmaıu: Oıhan Bursalı • Sorumlu Mudur: Mehmet Sucu Görsel Yonetmen: Tüles Hasdemir • Baskı:Merkez Gazete Dergı Basım Yayıncüık San. ve Tic. A.Ş. Matbaası Esenboğa yolu 13. km. Pursaldar/ Ankara. Idaıe Merkezi ve Yazısma adresi: Turk Ocağı Cad. No: 39/41 Cağaloğlu, 34334 Istanbul. Tel: (212) 812 05 05 • Faks: 0212513 85 95. Reklam: Publi Medla 854/î ***