Katalog

ranıt m şı/erkek forrn degışıkhgı gıbı Şımdı drtık cıs rcgulasyon un gehşım ıçm çok onemlı ol duö^ubılıyoıuz Son yülara kadar gpnlenn bırbırıyle nasıl ıletışım kurdugunu bılmıyorduk Ancak son araştırmalar genler arasındakı ıletışım agını yavaş yavaş aydınlatıyor Bu bılgılenn ışıgı altmda mutasyonlann şekü ve ışlev açı sından ne şekılde uyum sağladını anlayabüı yoruz Ancak bu konuda temkınh davrdn makta yarar var Tum buım dallannda yenı bulgulan abartma egılımı vardu Gen agla nndakı evnmsel degışıkuklerın morfolojık pvnrra tenkleyen en onemlı guç oldugu ıddı alanru değerlendınrken kuşku payı bırak makta yarar var Kuşkusuz genlenn ıç mutds yonlannın ve yenı gen mutasyonlannın evrım konusunda çok onemlı rol oynadıgını bıhyo ruz Aynca artık gen dızılımı konusundakı fonksıyonel degışıklıklerı ızleyebıhyoruz Yeni tiirler nasıl oluştu? Bu sonıyu Ingıltere dekı Hull Unıversı tesı nden George Turner yanıtladı Son gunlere kadaı turlenn nasıl oluştu gunu büdıgımızı sanıyorduk Bu surecın po puldsyonldiın tecııt edılmesıyle oluştugu ınancı yaygındı Populasyonlar cıddı bır gen darboğazı ndan geçerse çeşıtlenme başlı yordu Sozgehmı hamıle bır dışı uzak ve ızo le bu adaya gıdeı vc dogan çor uklar bırbır lerıyle çıftleşırse yenı bır tur docjdbılır Kurucu etkısı adı verüen bu modelın guzelhgı laboratuvdida tet>t edılebüme olası hgıydı Ne var kı gerçek yaşamda bunu kım se bdşaramadı Evrım bıyologldrmın çabala nna kaışın kımse kurucu populasyondan ye nı bu tuı yaidündyı bdşaıamadı Dahası bıl dıgım kadanyla kuçuk organızmalann ya bdncı oıtdmldidbudkümasısonucu yenı tur ler oluşmadı Son gunlerde çabalar başka bır yone yogunlaştı Bıyologlar çeşıfhlıöjın cografi tec ntten kaynaklandıgına ınansa da bu bağlam da şans ve kuçuk populasyon kavıamlan geçeıhhgını yıtırdı Artık bıyologlar turlen hızb bır şekılde degışüıen aykın yollan ınce lemeyı tercıh edıyor Etküı olan bellı başlı guçler ekolojık seleksıyon (Degışen çevre koşullanna uyum çabalan sonucunda ortaya yenı turler çıkar) ve seksuel seleksıyondur (Degışen cınsel tercıhler populasyonda de gışıkhk ydratır) Işte en kntık soru bu ıkı gu cun onemı uzenne yogunlaşıyor Ekolojık seleksıyona en guzel omek paralel çeşıtlenme olgusuduı Buıada aynı turler bubııınden bagımsız şekılde benzer çevresel koşullara tepkı olarak farklı mekan laıda ortaya çıkar Buna en ıyı omek Kanada gollennde yaşayan dıkenlı balıktır (gasteros tus) Kanada dakıgollerde ıkı çeşıt dıkenlı ba lık bulunur Bın dıptekı yıyeceklerle beslenır ken dığerı planktonlarla beslenır Mıtokond nyal DNAlannın (mtDNA) ıncelenmesı so nucu bu ıkı turun paralel çeşıtlenme sonucu ortaya çıktıgı dnlasıldı Bu bulgular sımpatrık çeşıtlenme' denılen yenı bır oluşumu da ortaya çıkartt Burada çeşıtlenme cografi tecnde bağb de gıldır melezleşme soz konusudur Tecnt çe şıtlenmesını savunanlar bu goruşe karşı çık salar da mtDNA çakşmalan sımpatrık çeşıt lenmeyı destekhyor Bazı bıyologlar melez leştrme surecının yenı turlerın oluşumunda onemlı bıı rol oynadıgını duşunuyor Kuram olarak bır turun paralel evrım sonucu mu seksuel seleksıyon sonucu mu yoksa melezleştırme sonucu mu oıtaya çıktı Yenı Zelandaddkı Auckldiıd Unıversıtesı nde çalışan Paul Rainey yanıtladı Son yülarda yıürdıgımız Stephen Jay Goulda gore evnm gelısıguzel ve seçıcı guçlenn sureklı olarak bırbırlenyle etkıleşımı sonucu ortaya çıkar Gelısıguzel unsurlann (mutasyon rekombınasyon ve goç) ve sto kastık unsuılann (hedefe ulaşmak ıçın uygun olasüıklan seçme ışlemı eş bulma olasüıgı gıbı) varlıgı evnmın tekrarlanamadıgını tah mın edılemedıgını hatta hıçbıı kuıalın ge çerh olmadıgını ortaya koyar Ancak Darwın m net bır şekılde behrt tıgı gıbı beklenmedık bır olay ıle doğal se leksıyon yan yana bırhkte etkıh olabıhıleı Ashnda Darwm ın doğal seleksıyon kuramı nın ongorusu şudur Organızmalar çevrelerı ne uyum saglar ğını "çeşitlenme genleri"ne bakarak test edebüırız Çeşıtlenme genlen fdiklı oıganız maldiı bııbınyle kanstırarak uretme olasılıgı nı ortadan kaldıru Her gun yenı bır genorn dızılımının çozumlendıgı son donemlerde bıyologlar bır gun bu tuı genlerı keşfedecek leıını umuyor Aynca genlerın ıfade farklılıkldrının ddha fdzld ıncelenmesı sonucu çeşıt lenmeyı daha ıyı anlayabılecegız Bana kalıısa çeşıtlenme nedenlerını araştınrken en uygun yorıtenı Mendel tipi çapıaz eşleştırmedır Boylece çeşıtlenmenın tek bır genden mı yoksa bır çıft genden mı erkeğın kur yapması ve dışının bu sınyale ya nıt vermesı gıbı kdynaklandıgı netlık kazana bılır Pek çok bılım adamı bu yontemın genel tabloyu açıklamakta yetersız kdlacağını ıddıa etse de çeşıtlenmesım yenı tamamlayan tur lerı ıncelemenın en dogru yontem oldugunu duşunuyorum Olasılık çerçevesi En onemhsı Darwın ın kuramma daya narak yapılan tum tdhmınleı olasıhk çeı çeve sı ıçınde ele almır Bu baglamda spesıuk bu olaya kaışı tum olasıhklan ongormek gerekır Burada en onemh sıkıntı tum olasılıklann hıç bır zamdn hesaba katılamamasıdır Bugunun evnm bıyologlan yasalan fizık bıhmındekı yasalaı gıbı ele almdsdlar da Darvvın ve dı ğer 19 Yuzyıl bıyologlannın yaptıgı gıbı ev nmle ılgıh bazı temel kurallann varolduguna ıhşlon somut kanıtlar elde edıyoı Evnmsel degışıkhklenn mekanızması daha ıyı anlaşıl dıkça bazı sonuçlann olası dığer sonuçlar dan daha olası oldugu goruluyor Tarıhsel olasıhklaıa bır goz attgımızda Gould un ıddıasına kesın bır yanıt geüımek mumkun degıl Ancak ışe baslarken bıyolo jık sıstemlenn temel yapıları hdkkmdd elde etbgımız bılgılenn ışıgı altında evnmın nere ye varacagına ıhşkın tahmınlerde bulundbıh rız Şımdıden orgdnızmdların çevıeleııne nasıl uyum sağlayacagına ıhşkın ongorulerde bulunabıhyoruz Dolayısıyla gelecekte olası değışıkhkiere ıhşkın kantitauf (nıcel) tahrrun lerde bulunmak da mumkun olabıhr Devamı arka sayfada 850/9 şfedılrü Ancak balıklarda kurbdğalarda ınbanlaıdd da ayru gen bulundu Bu orga zmalarda vurut şekü fdikh olmakla bırhkte JX genımn dızıüımbubumın aynısıdır Da ı da onemhsı Hox genlerının uzak turleı dsındd değıs tokuş edılmesıdır Bundan da sonuççüayor Evrım ashnda genlen koru iya alıyor Ancak aralanndakı etküeşımlp nayarak meyve sınekleımden msaıüaıa k çok farklı turlerın olusumunu hazırlıyor Gen ıfadesını kontrol eden sıstemlenn ı cıs regulasyonudur Cıs regulasyonu Tskrıpsıyon fdktoılen olarak bılmon prote ^rın DNAnın promoter bolgelerı ndekı nlerıne bdğldnmasıdır Heı promoter ın du baglanma sıtelen vardır Transknpsı ı faktor baglarnd genlerı açık veya kapalı ıuma getirır Bunun sonucunda gen ıfadegelışım sırasında kontrol edılır Aynca nsknpsıyon faktor baglama orgarazmdnın n genleıe sahıp olmakla bırhkte farkh şe ere donuşmesıne ızın veru Sonuçta oı ta az faıklı pıoteınler çıkar Sozgekmı embrı evresınden yetışkıne donuşmek veya dl Evrim tahmin edilebilir mi? Bu soruyu Oxford Unıversıtesı nde ve