Katalog

Yitirdiğimiz iki büyük bilim insanı Robert). Braidvvood (1908 2003) ve Linda Braidvvood (19102003) Mehmet Ozdoğan 1 5 Ocak 2003 yüında büım dunyası ıkı buyuk arkeoloğu, Robert J. Braidwood ıle Linda Braidwood'u, aynı gun de kaybetmenın acısını yaşadı 1932 yüından bu yana, Iran, Irak Surıye ve Turkıye'de yapı lan bırçok kazı ve araştırma projesıne damgalannı vurmuş olan Braıdwoodlar'ı, yalruzca Yakın Doğu ve Anadolu arkeolojısıne yapmış oldukları katkı ıle değerlendırmek doğru dc ğüdır Braıdvvoodlar, geçen yuzyüın duşunce sıstemmın oluşumuna ve uygarlık tarıhme yeru bır bakış açısı getırerek katkıdd bulunmuş olan az sayıdakı bılım insanı arasında, ayncahklı bır yere sahıptırler Braıdvvoodlar'ın kaybı, yalnızca arkeolojı çevrelerınde degıl, dış basmda da genış bır yankı yaptı Anadolu arkeolojisi Braidvvood çıftı 67 yü suren bıruktelıklennde, bırbırlerı üe buturüeşıruş olaıak ça lışmış ve yaşamlannm son kırk yüını tumuyle Anadolu Aıkeolojısı'ne yonlendırmışlerdı Ulkemızde Braidvvood adı, MO 9500 ıle 6000 yılları arasındakı donemı temsü eden Çayönü kazıları ıle butunleşmıştır Ancdk, Turkıye arkeolojısıne Braıdvvoodlar'm katkısı Çayonu ÜP sınırlı değüdır, başka Guneydoğu Anadolu'nun uygarlık ta rıhı ıçmdekı yerının anlaşılması Istanbul Unıversıtesı Prehıstuı ya Anabılım Dalı'nın gelış mesı, genç meslpktaşlarımızın desteklenmesı, ODTU Keban Pıojesı'nın oluşurnunun ha zırlanmdsı qıbı çok çeşıtlı, onemlı katküarı oldu Arkrpoloq olarak meslek ydşamldrınd 1929 yılmda Kuzey Suııyede başlayan Braıd vvoodlar, 19321938 yılldrı diasında Antakya'da Amık Ovası'nda gerçekleşürmış olduk lan kazı çaüşmalarıyla adldrını duyurdular Antakya'da aıkeolojımn gplenekselleşmış yontemlerıyle surdutmuş olduklan bu çalışmalarm yayını (Braidvvood ve Braidvvood 1960), Yakın Doğu Aıkeolojısının en ıyı hazulanmış en kapsamlı kazı raporlarından bırı olarak un yaptı kalmaktan çıkması ıçın vermış olduklan çabadır Geçen yuzyüın ortalanna kadar, arkeolojının gelenekselleşmış yaklaşımı, kulturlen hemen hemen yalnızca bırakmış olduklan nesneler ıle degerlendırmektı, Braıdvvoodlar ıse, arkeolojık kazılarda doğal çevre ortamı, beslenme, teknolojı, ekonomık duzen ıle ılgılı verüerm de, ınımaıı ya da kapkacak gıbı saptanabüeceğını kanıtladüar ve boylelıkle geçmış kulturlenn bır butunluk ıçınde algüanabümesımn yolunu açtılar Braıdvvood'dan once de arkeologlar üe doğa ve fen bılım dallan arasında bılgı alıs venşı olmuştu, Braıdvvoodlar bu bırlıktelığı kurumlaştırmış ve çağdaş arkeolojmın gelışımıne yem bır ıvme kazandırdı Heı şeyden once Braıdvvoodlar arkeologlann ışının ve ozellıkle kazılann amacının herhangı bır nesneyı bulmak olmadıgı, kazılann kultur tanhıyle ılgüı bır sorunun çozumune katkıda bulundugu zaman an lam kazandığını savundu, bunun da ancak doğal çevıe ve bes lenme ekonomısımn anlaşılması ıle ger çekleşebıleceğını gosteıdılet Bu ne denle Braıdvvoodlar, arkeolojık çalışmalarda doğa ve fen bılım dallanndan gelen uzmanları bılgısmden yaıaılanılan yar dımcı eleman olarak gormemış tersıne bu bılımın sanlarını çalışmarun yonlen mesme ve kaıaı rnekanızmasına en azından arkeologlar kadar etkuı olarak kaulır duıutrid getumışlerdır yoneltılmesıdır Bu bağlamda, Braidvvood üe aym unıversıtede Chıcago'da gorev yapan Willard Libby'mn radyoaküf yontemlerm arkeolojıde kullanümasıru sağlayan çalısması, arkeolojıde gerçek anlamda bır devrun yararmışur Labby'mn organık maddelerın ıçerdıgı radyoaküf karbonun yanyaşının hesaplanması ıçm gelışürdıgı yontem, Braıdvvood'un ongorusu üe bırleştı ve ük olarak 1947 yüında bugun Karbon 14 (C14) yontemı olarak tanırnladığımız tarıhleme yontemı, Braıdwood taraftndan venlen arkeolojık malzeme uzerınde denendı Bu uygulama ük oncelen büım dunyasında kuşku üe karşüanmışsa da kısa bır sure sonra, gene Braıdvvood'un çabalan de kabul edüdı Yontemm dıger radyoaküf maddelere de uygulanması üe, arkeolojının olmazsa olmaz araçlanndan bın durumund geldı Braıdvvoodlar, meslek yaşamlannın sonuna kadar arkeometrınm, doğa ve fen büım dallannın arkeolojıyle butunleşmesıne onem vermış ve bırçok yontemm, yapmış olduklan kazılarda sınanarak gehşme sım sağladı Bu bağlamda, bu gun gıderek yaygınlaşan bi oarkeolojinin ük uygulamalarmdan bırının, Çayonu kazıla nnda hemoglobm hucrelerı uzeıuıde denenmış olduğunu soyleyebüu'iz (Loyd ve VVood 1989) 3000 yüı aşkm kesınüsız surecı üe en ıyı yansıtan arkeolojık kazı yerı olma nıtelığmı halen korumaktadır Proje çalışmalanyla ortaya çıkan sonuçlar, o tarüüere kadar Mezopotamya uygarhklanrun taşrası olarak gorulen G^uneydoğu Anadolu'nun onem kazanmasını sağlamış, ozellıkle 199O'lı yülarda bu bolgede başlatüan yem çalışmalar üe elde edüen verüer, ureünı devrunı üe ügüı bügüeruruzın tumuyle değışmesım sağlamışnr Braıdvvoodlar'uı dunya arkeolojısme yaptüdan katkının yanı SUB Turk arkeolojısıne ve ozellıkle lstanbul Unıversıtesı Prehıstorya Anabüım Dalı'nın gehşımme yadsmamaz bu: katküarı oldu Robert Braıdvvood'un 196364 yıllannda lstanbul Umversıtesı'nde vermış olduğu dersler ve dığer ekıp uyelerının katılımıyla bırlücte surdurulen semınerler Turkıyede yem bu^ arkeolog kuşağının, yem çağı yakalamak hatta çağın onurîcle gidecek"duzeyde yetışmesını sağladı Braıdvvoodlar'ın yaptıgı katküar, oğretım uyesı olarak bulunduklan yülarla suıırla kaunadı daha sonrakı yülar boyunca da ellenndekı her turlu olanağı zorlayarak bu desteklerını surdurduler Bu destek yalnızca malzeme araç gereç üe sınırlı kalmamış genç büım ınsanlannın eğıtı mme ve deneyun kazdnmdsınd dd yonelmış, ancak belkı daha da onemlısı Prehıstorya Anabüım Dalı'nın büım dunyasına açılması ve tanıtımma katkıda bulundu Hıçbu karşüüc beklemeden, yalmzca sevdıklerı ınandüdan bu" kurum üe orada çahşarüara karşı goster dıklerı yakmlık sevgı ve destek parasal karşüüda olçulmeyecek kadar değerlıdıt 15 Ocak 2003 tanhınde Lında Bıaıdvvood 93, Robert Braidvvood 95 yaşındaydı Olurn doşeğmde hastanedeyken büe lstanbul Umversıtesı Çayonu kazıevı Çayonu ka züannın yayına hazulanmdsı kdtküaııyla yeüşen genç uzmanlann çozum bekleyen sorunldii, kendı soıunlaımın onune çüanıstı Umaum la bu ıkı buyuk bılım ınsammn burada yeşertmek ıstedüderı füız, burokratık engellemelerlp yılmadan heyeranmı yıtır meden gelışnıesııu suıduısun Bıaıdvvood lar'ın açüımına uygıın olarak çağdaş dunya üe üeüşunını kopartmasm Braıdvvoodlaı üe Halet Çambel arasındakı Chıcagotstanbul Unıversıtesı oıtak projesı 40 yükk omru üe büun dunyasınm hıçbır sorun çüanadan varüğım surdurebümıs en uzun surelı uluslararası çalışma projelennden bm olarak un yaprmştıı Bu projeyı kuran büun ınsanlaımın bı umın gereklenm kışısel çıkarlannın onunde tutdn, kendüen yenne gençleruı yetışmesım onemseyen tutumu umahm kı bızlere ornek oluı Kaynakça Bıaıdvvood R ] ve B Howe (Yay) 1960 Prehıs tonc Iııvoslıgalıuııs ın lıaqı Kuıdıslciıı Studıes ın Ancıent nı ıpntal C)ıvıli7rihıın AI C;hıraqo BıaıdvvoodR ] veL S Buudvvood 1460 Exca vatıons ın the Plaın of Antıoch OI P LXL Unıveısıty ol Chıcago Press Çambel H veR ] Bıaıdwood 1980 lstanbul ve Chıcagu Umveısıteleı ı Guneydogıı Anadolu 'Kînhoncesı Aıaştırmalan KaımaProjesı 19bJ 1972Çıilışmalanna Toplu Bahş lstanbul Uraversıtesı Edebıyat Fakulteaı Ya yınlanNo 2589 Loy T H ve A VVood 1989 Blood Resıdue Analysıs at Çayonu Tfepesı 1\jıkey" JournalofFıeld Arc haeology 16 451 460 Çiftliğe geçiş Devrimci özellikte katkılar Braıdvvoodlar ın arkeolojıye devrım nıtelığuıde yem açüunlaı getuen çalışmalaıı 1946 yılmda başlar Braıdvvoodlar ilk olarak aıkeolojımn geçmışı sıruflandıımaya yonelık gelenekselleşmış yaklaşımını sorguladüar, Tas Devn Tunç Devıı, Demıı Devrı gıbı hammaddpdpn kaynaklanan donem adldmalaıının kultuıel gelısımde bdsamak olamaya cagını ortaya koyarak, bunlann yenne beslenmeyı, yaşam bıçımını toplumsal ve eko nomık duzendekı değışımlerı yansıtan yem bu model oneıdıleı Uygaıbk tarıhının gelışı mıyle ılgılı bugun kullanmakta olduğumuz, AvcılıkToplayıcılık Donemı, Dk Koy Tbpluluklan, Kentleşme gıbı tanımlar Braıdvvood lar'm duşunce sıstemının urunlerı arasmdadır Braıdvvoodlar'm iklnci önemli katkısı, arkeolojınm mımarı kapkacak, heykeller gıbı nesnelerm dar dunyasıyla sınırlı Bu bağlamda Braıdvvoodlaı'm ele aldıklaıı ük konu, avcı toplayıcı yaşamdan besm uretımme çıftçılıge geçış surecı Hk Tarımcı Koy Topluluklan do nemı oldu 1949 yılında Jarmo Projpsı olarak büınen Kuzey Iıak'ta başlattıklan çalışmada Braıdvvoodlar hayvanbüımcı bıtkıbılımcı coğrafyacı yeıbılımcı ıklım büınıcı toprak büımcılerden oluşan arkeologlann azınlıkta olduğu bu ekıple yola çıktılaı ve daha once Gordon Chılde'nın yalmzca arkeolo]ik verılere dayalı olaıak onerdığı çozumlerın yanıl gısını ortaya koydular (Braidvvood VP Howe 1960) Jarmo Pıojesı'nın başansı, aıkeolojı dunyasmda buyuk bır heyecan ydidtmış Braıdvvood'un tanımladığı "doğal çevre ortamı" ıçmde Iran, Irak, Surıye, Lubnan, Urdun ve lsraılde yuzlerce kazının yapılmasına yol aç makla kalmarmş "Yeni Arkeoloji" olarak adlandınlan akunm doguşunu da hdzırlamıştır Braıdvvoodlar'ın bır dığer katkısı da bugun "arkeometri" olarak adlandırdığımız doğa ve fen bılımlerının oldnaklarının arkeolojıye, uygarlık tanhının anlaşümasına Robert ve Unda Braldwood Nezıh Başgelen arşıvınden ilk ilişki 1963 yüında Braıdvvoodlar, Istdnbul Umversıtesı'mn o yü lardakı adıyla Prehıstorya Kursusu üe yakın bır ışbulığı kuıdu Pıof Dr Halet Çambel ıle Ounpydogu Anadolu Karma Tkrüıoncesı Pıojesı ru oluşturdular O tarüıe kadar Guneydoğu Anadolu çeşıtlı nedenlerle arkeolojüc dçıddn Yakın Doğu'nun en az araşurümış en bıhnmpyen bolgesı durumundaydı Chıcago üe lstanbul Umversıtelen'nm projesının ük aşamasında Surt, Dıyarbaiar ve Şanlıurfd üleıınde genış bu: alan tarandı ve 1964 yılında Krgam yakmındakı Çayonu Tepesı, Bozova üçesmde Buıs Mezarbğı ve Soguttarlası üe projede kazı aşamasına geçüdı (Çdmbel veBraıdvvood 1980) Burüardan Bıns Mezarlığı ve Soğuttarlası, MO 12000 yüldnna tanhlenen ve halen Guneydoğu Anadoludan büınen en eskı yerleşım yerlendır Çayonu kazüan ıse, aıalıklarla 1991 yılına kadar surmuş, bulgulan, yalmzca Anadolu ve Yakın Doğu Arkeolojisi açısından degıl, uygarlık tarüıı açısından da onemlı sonuçlar verdı Çayonu, ük koy topluluklannın, mımannın, tanm ve hayvancılığın gelışunım, 834/7