Katalog

örtköşe Piref. H. Ökkeş Doğum günü mektubu Azız Hocam ükkeş, Akademık camıamızda pek değerı ol mayan bır konferans ıçın geçenlerde Ankaid'yu gıttım Kaııyeılerıne pck katkı yapmariıgından olsa qerek yerlı bılımsel toplantüaid oğretını uyelerı ogrencüerını yolluyorlar konusma yapmak ıçın kendılerı gelrnıyoıldi Benım derdım ıse uzun zamandır gıtmedıgım Ankara'yı gormektı o yuzden benım ogıencının bıldırısını sunmaya ben gıttım Ankaid eskıden oldugu yıbı toz ve egzos dumanı ıçınde Bunun dışında, kotu bır bıçımde degışmış Ln eskı bması 70 yülık olan bu şohırde her taraf modern Turk mımarlıgının yenı qarıplıklerıyle dolu Çogu pek bır şeye benzemıyoı Benım çocukken bıldıgvm apartmanlar bıle yenılenmışleı, eskı ızler bulamadım hıç Benım yıllarca oturdugum daıre bırkaç ay once satıl 1 Çocuk ve savaş ElifDağh' Çocuklar olebıhr yann, hem de ne utmaddiı ne kuşpdlazmdan duşerek te değıl kvyulara lılân, çocuklar olebılır yann, çocuklar sakalh askerler gıhı olehıhr yann çocuklar olebıhr yarvı dtotn bulutlannın ışığında, ne bır sanüm keıruk, ne bır damla kan çocuklar olebıhr yann atom bulutlannın ışığında arkalannda bır avuç kul bıle değıl arkdlarmda golgelennden başka bır şey bırakmadan Nazım Hıkmet Ran NICEF 19901ı yülaıda 2 mılyon çocuğun süahh çatışmada oldugunu uç katının ıse sakat kaldığı nı tahmın etmektedır 12 mılyon çocuk ev sız kdlmış 1 mılyon çocuk aılesınden ay n duşmuş veya yetrm olmuştur 10 mılyon çocuk psıkolojık sarsıntıya ugramıştır 1995 yrlında, 53 müyon kışı Dunya'da ya şayan her 115 kışıden bın evlprınden goç etmpye ya da kendı ulkeleı mde baş ka bır yerde vcya başka bır ulkede multecı olarak yaşamaya zorldnmışldiüır Goçe zorlanan nufusun % 8O'I çonık VP kadın dır Multen topluluklaı ının °o 5'I evındcn panık ıle ayrılırken çonıklanru kaybetmpktedırler Halen otuz ulkede 18 yaşının altında 300 bın çocuk süahlı çatışmalarda çaı pışıyorlar Çocuklar asker ranlı kalkan casus hamal seks kolesı olmaya zoılaruyorlar Kuzey Uganda'da Tanrının Dırerıış ürdusu 1985'den sonra en az 12 bın çocuk kaçırdı Doverek savaşçı olmaya zorladılar Kaçanlar ıçm vuı emrı vcr dıler Hareketın askerlerı kız çocuklaııru seks kolesı olarak kullandılar 1994 Rwanda soykırırnından kuıtulan 12 yaşrndan buyuk nerdeyse butun dışılerın tecavuze uqrarruş olduğu anlaşüdı Yugoslavya'da savaşda 20 bın cınsel saldırı oldu Dunyada yaıım mılyaı hafıf 5ilah fl değıştırıyor Hpr 1 ?, knşıden bırme bıı sıkh duşuyoı Bu süahlar geçtığımız 10 yıl da mılyonlarca ınsanrn oldurulmesıne ne den oldu Oldurulenleı m çogu çocuk ve kadındı Süahlar ucuz kolay bulunabılıı ve kullanıldbılır AK47 Kalaşrakof tufeğı Uganda'da bır tavuk fıyatı On yaşında bu çocuk hdfıf süalılaıı parçalara ayınp ko layca monte edebılıyor Sadece 1988 yı lında 200 000 çocuk asker vardı Çocuk askerlerın hayatı çok zor Çogu çaıpışmada olrrıekte dığeılerı ıse omur boyu . taşıyacaklan sakatlıklarla kalmakta Bes lenme bozukluğu AIDS cınsel yolla bula şan hastalıklar solunum ve den ıltıhapld ı ına t.ık yakdlanmaktalar Amerıka Bırleşık Devletlerı ve Avrupa Bırlığmrn Dunya sılah tıcdretının o/o 80'ınınden sorumlu oldugu hesap edılıyor Pazarda yenı uretun ydpılmadan südhların bır çaüsma bolgesmden otekısıne kaydınldıgı oluyor Dunya nın 64 ulkesınde 110 mılyon saklı mayrn oldugu tahmın edılmekte Her yurrıı çocuktan bıruıın ayağı na çarpma olasıhgı var Ayda 800 kaşı mayına basarak oluyor, çoğu sıvıl Bınlerce kışı ıse sakat kalıyor Bır mayın almak ıçın 310 dolar çıkarmak ıçın ıse 300 1000 dolar gerekıyor 1990'lardakı çatışmalaı uluslararası topluma 240 mılyar dolara maloldu Savaştakı ulkelere ıse ekonomık ve sosyal bedellerı daha fazla oldu Savaşlarda tanm ve tıcaret yapılamaz olmaktd ve toplum yaşayabümek ıçın ınsanı yardıma muhtaç hale gelmekiedır Çocuklarm çogu yetersız gıda alımmdan kalıcı korluk vucut ve zeka gelısırrı genlıklerı gostermektedırler Bır bsmı da onlenpbılecek hastalıklardan olurler Yoksulluk ve çatışmalar da çocukları etkıler Pıtsburg Unıversıtesının yaptığı bır çalıs mada Irak'a uygulanan ekonomık ambarqonun çocuk olumlerı uzeı me eüası ınce lenmıs ve bılımsel ıstatıstık yontemlerı ıle sarsıntı ızlerı bulunmuştur Çocukldrın % 95'ı toplu katlıamlara tanık olmuş uçte bırı kendı aıle bıreyleıının oldurulmesını gormuş uçte ıkısı olumle tehdıt edılmış %80 nı kaçarak kendıleı ını sekız hdftd veya daha uzun sure saklamak zorunda kalmışlardı Bırçok savaştan sonra çocuklarda posttraumatık stress bozukluğu d e n e n bır ruhsal bozukluk saptanmıştır Kamboçy a d a 19751979 olaylaıını yaşdmış ç o cuklann 1984 yüında" o SOsınde bu ruhsal bozukluğurı devam ettığı baptaıımıştır Bu bıreylerın takıbmde 1987 yüında % 48 ınd e , 1990 yılında °o 38'ınde bulgulaıın ıs rar ettığı gorulmuştur Savas ızleıının kolay süınmedığını gosteren başka bır büımsel çalışmada ıse 1991 yümdakı Koıfez savaşını takıben 94 Irak lı çocuk 6 ay 1 yü ve 2 yü sonıa ıncelenmaşlerdır Bır sığınakta 750 kışının olumune tanık olan bu çocukların ıkı yü sonra büe 'Olay Etkısı Olçumlen" nın hâlâ yuksek oldugu sdptanmıştıı Bosna savaşı sırasında evrnden ayrümak zorunda kdlmış 6 12 yaş arası 364 çocuk muayene edılmış VP posrtraumdtık stress bo/ukluğu n o 94 oıanında bulunmuştur Benzer tarıhlı b a ş k a bır çalışmada Prıştınada çocukldrın telüıkelı ve sağlıksız çevıe şartlannda bulunduğu sık elektı ı k k e s ü m e s ı ( % 7 4 ) sdğlıklııçme suyunun olmaması (" u 68) sokakta çopleı uı olması (° o 63) patlayı cı maddeler mayrn ve süahların yakınındd olma (°/o 45) saptan mıştır Bu çocukların % 60 ında bdş dğrısı, % 41 'ınde mıde ağrısı '^o 32'sınde ateş "nlS'mde uykusuzluk bulunmuştuı Oğıetmen ler çocukların % 84 unde oğrenm e guçluğu ve davıanış bozuklu ğu belırtmışlerdır Çocuk Haklaıı Sozleşmesı Mad d e 21 38 39 çocukların olumsuz şar tlaı ve çatışmalardan uzak tutulması bakımların garantı edüınesı fızıksel ve luhsal ıyüeşmolrrının sağlanması aüelerı ıle bırleşmelerımn sağlanmasını ıster Kayndkldr 1) ADULT WARS CHILD SOLDIERS VOICPS fil Chıldiün Involved uı Aımed Tonf lırt uı the East Asıa and Parıfıc Keqıun (UNICEF) ?)The Impact of War on Chüdren Graça Machel (UNIPEF) 3) Daponte BU Garfıeld R The effect of economıc sanctıons on the moı talıty of lıacjı dııldren pn oı to the 1991 Per.ıan Gulf Waı Am J Pubhc Health 2000 Apr 00(4") S4h V. 4) Kuızıe |D Sark WH Anqell RH Manson S Rath B (1986) The psychıatrıc effects of massıve tid uıiki uıı Camhodıan rhıldıen I the rhüdren ] Am Acad Chüd Adolesc Psychıatry 25 VOVb 5) Gukhteın RD VVdmpler NS Wıse PH (1997) War expenences and dıstress symptom"! ol Bosnıoıı chıldıpn Ppdmtrırs 100 8/3H78 6) Barath A Chıldren s well bemq <ıftpr thy waı ın Kosııvo imvpy ın /00ü Croat Med ] 2,002 Apı 43(2) 199 208 7) Dyreqmv A Ojestari R Raundalen M Chıldren exposed to vvarfare a longmıdınal study J Trauma Stress 2002 Feb 15(1) S9 68 U eskı halıyle hıç ala /v *^K? m amış Yollarda dolaşan drabdldr otobusler metıo fılan hep 'Modern Tur 2 yeıde şu nu yap burıu yap ma dıyp Idbelalaı *. vaı Insanların ruhldrı şehrm yapısı gıbı bıçımlı ve bırdZ Sdf Tecrubeyle saflık kazanılamıyor kaybedılıyor lstanbulda yedısekız yü ydsadıktan sonıa Istanljuldakı hayata kıyasla benım 'gerçek dedıöfim hayatın uzdğmdd eskıden yaptıgım gıbı sanat edebıyat büımle vakıt geçırıp renklı olmayan hayatın ıçınde renklı hulyalara dalmak munıkun gozukuyor Ankarddd eskı bu dikadaşımın evınde kaldım Bıı şeyler yazmak ıçın bır kagıt parçası drarkerı bır takım bılgısayaı çıktıldrı bulduırı Hanı on onbeş sene nncp kullandıgımız ıkı ke nan yuvarlak delıklı kdgıtkrddn Kagıtldid bu baktım o da nesı ustunde benım eskı yazılanm Hıç hdtırkmıyoıdum yıllaı once benırn sa ga sold ydzdığım yazüann çıktılarmı aıkadaşımd vermışım, bugun o yazıların çogu bende de yok O yazılaıı Ankarada arkadasımın evınde dogum qunumde bulmak benım ıçm bır surp ı;z oldu Ddha sonra bılgısayan açtım, sızm bır ydzınızld karşılaştım Hocam Bılımın na mdsumıyetme gonderme yapıyordunuz O yazımzd bdkardk bu yazıyı yazdım Dogum gunu kutlamamayı dusunuyordum yıne de arkadaşldrım tdiafınddn hdturldnnidk ve bu tcsudufleı zıncırı sonucu hatıralann çogunun kaybolmuş oldugunu gorduğum Ankaıa dakı o soluk gun benı mutlu Ptmeye yetmıştı lyı kı vaısınız Hocanı Elleımızden opeı ım Umaıım mekrubumu ydyımlamazsınız1 lııiiu BühkçıŞeırf 828/14 çocuk ohımlprının ekonomık ambargo dan sonra cıddı oranda arttığı gosterılmıştır Savaşta okullar ve oğretmenler he deftır Kırsal kesımde tek saglam ydpı okuldur Okula yuruyerek gıden çocuklar saldmya ugrarlar Yıllarca suren egıtım dksarnası oluı Bır ulke savaştayken hukumet kaynaklarını sağlık eğıtını çocuk gelışım programlarına değıl savunma yatırımlarına ayınr Savaşlarda en buyuk bedelı çocuklaı oder "Erışkınler savaşa gıder ama çocuklara ne zdrar verdıkleruu fdrketmezler" Nikaragua'lı bir çocuk Savaş çocuklardd fızıksel olduğu kadaı ruhsal yaralar d a açar Ru yaraldr erken tanınmazsa gelısunsel bozuklukla ra yol açabılu UNICEF ın 1995 yüında Rwandada 3000 çocuk uzerınde yaptıgı bıı çalışmada 1994 soykınmını yaşayan çocuklarda duşunulenın çok uzeıınde Daha kuçuk çocuklaıı sutları agır yuk tdşımaktan şekıl bozukluklaıı oluşmaktd 2000 yılında leqal süalı pazaı ı 4 6 nıılyar dolaı ıllegal sılah pazan 10 mıl yar dolar olarak tahrnın edılıyoı Bıı çok ulke kendı ıhtıyacından fazla sılah uretımı yapmaktd ve mdlkıına pazdr ardmdktddır * Prof Dı Marmaı a Tıp Fakultcsı Çocuk Sağlığı ve 1 lastalrkları Abd