Katalog

Curohuriy t BiLİM TEKNİK Taş Devri insanı köpek besliyordu I nsanoglu ve kopeğın geçrruşı çok esküere dayanıyor Son araştırmalar Tas Devn ınsanlannın kopeklerle ayru ocagı paylaştıklannı ve kopeklerın Bermg Boğazı nı aşıp Yenı Dunya'ya ayak bas<ın ınsanlara eşlık ettıklerını ortaya koyuy or Araştırmacdar evcüleştırme surecırun kopeklerın ınsan davrdruşlarıru çok ıyı algüamalanna olanak tanıdıgma manıyorlar Kopeğe aıt en eskı kalıntüar Almanya da bulunan 14 bın yühk bır çene kemıgı üe lsraılde bulunan 12 bın yılhk kemıklerdır buecek denlı yakın Savolaınen budurumun ınsanlann kopeklerı Dogu Asya nın bır bolumunde bırden çok kez evcüleştırdıklerının bır gostergesı olduguna dıkkat çekıyor Stockholm dekı Krahyet Teknolojı Enstıtusu nden Petar Savoyainen ve ekıbı 650 evcıl kopek uzerınde genış çaph bır araştırma yaptı Araştırmacılar tum kopeklerın yaklaşık 15 bın yıl once Asya nın dogusunda yaşayan bırkaç grı kurttan geldıgıru saptadı Oteyandan ılk ınsdrüarın evcıl kopeklerı Yenı Dunya ya yalnızca bırkaç bın yıl sonra geürdıgını goster mek ıçın benzer bır çahşma yapan Calıfornıa Uruversıte sı nden Robert MVayne ıse Savoyaınen'e katılmıyor VVayne ın bulguldrına gore kopekler yaklaşık 40 bın yıl once evcılleştırüdı Buyuk bır olasılıkla kopekler (Canıs famılıarıs) ılk kez 15 bın yıl once Dogu Asya'da yaşayan Paleolıtık donem ınsanlan tarafindan evcılleştırıldı Tum dunyadan kopek ve kurt genlerını karşüaştıran Peter Savolaınen ve arkadaşlan Avrupa Bati Asya Afrıka ve Arktık Amerıkada Çın Tayland Kamboçya Tıbet Koreve Japonya ya kıyasla çok daha eşsız genetık kopek turu olduguna dıkkat çekıyorlar Evrımsel bıyolojı uzmanı Savolaınen tum çağdaş kopek turlerının Dogu Asyadan Avrupa ya yayıkna olasüıgının daha guçlu olduguna ınanıyor Savolaınen ve ekıbı kopek ve kurtların mıtokondrıyal DNA'lan arasında bır kıyaslama yaptı Anneden geçen mıtokondrıyal DNA ekıbın kopeklerın bellı dışı kurtlara uzanan soyağacını ızlemelerıne olanak tamdı Kopek genetık turlen' kurtların genetık soy agacındakı farklı dallara denk duşuyor Bu dallar tek tek dışı kurtlan temsıl etmeye yetecek denb bırbırlerınden uzak olmalanna karşın tek bır kurt nufusunu temsü ede Sibirya'dan Alaska'ya Jennifeı Leonvd ve arkadaşlan tarafindan yapüan benzer bır genetık araştırma da, en az beş evcıl soydan gelen kopeklerın bır olasılıkla ınsanlara, yaklaşık 12 000 14 000 yıl once Sıbıryadan Alaska ya ve oradan Kuzey ve Guney Amenka'ya geçış surecınde eşhk ettıklerını ortaya koyuyor Leonard bu evcıl hayvanın soz konusu erken donemlerde ınsana eşhk etmesının bellı yararlar sdğlamış olması gerektıgıne kopeklerın yolculuklarda gozcu ve avlanma sırasında yol gostencı olarak kullanıldıklarına ınanıyor Kopekler gerçekten de 15 bın yü once evcüleştırıldıyse Leonard bunların yalnızca bırkaç bın yıl ıçınde uç anakaraya yayıhnalannın dıkkate değeı bır durum olduguna, o donemde ınsanlann hâlâ bırbırlerınden soyuüanmış gruplar hahnde yaşayıp avcıhk ve toplayıcıhkla geçındıklerıne armak basıyor Kopeklerın dunya sahnesıne ne zaman çıküklan tam olarak büınmıyor Ancak Savolaınen ve arkadaşlan bunun 40 bın yü kadar gerüere uzanabüecegını one suruyorlar Kopek fosülerının buyuk bır bolumu 7 bın yü oncesıne aıt oldugundan u/rnanlar 15 bın yıhn büe oldukça erken bır donem sayüabüecegıne dıkkat çekıyor Insanlarla kopekler arasındakı dostlugun kokenlerı ne denh esküere dayanırsa dayansın bunun kopeklerde ınsanlarla ügıh engın bır kavrama yetısıne yol açtığı behr tüıyor Kopekler saklı yıyeceklerle ügüı ıpuçlannı yakalamada şempanzelerden ya da ınsanlar tarafmdan yetışür üen kurtlardan çok daha başanh oluyorlar Oysa en yakın dkrabamız şempanzeler ınsanlarla üetışım kurma ve ışbırhgıne gıtme konusunda epey zorlanıyor Kopeklerde sosyal duygunun evcüleştırme açısından yararh oldugu ıçın mı ortaya çıktıgı yoksa bunun tıpkı yumuşak ve sarlak kulaklar gıbı yalnızca bır yan urun mu oldugu henuz büınmıyor MARSTAKI TOZ BULUTLARI K y uçuk toz firtınalan Mars ı çevreleyen dev toz firtinalanna neden olmasa da bunlann sayısı kızü gezegenın uzenne puslu bır ortuyle kaplamaya yeterh olabüır Bır uydu kdmerası gezegenın yuzeyı boyunca dar yollar olusruran bu kasurgalardan bınlercesını saptadı Soz konusu toz firtınalan parçacıklan, ınce aerosollann gezegenın kurak ıkhmının denetlenmesıne yardımcı oldugu, daha yukseklere taşımak suretıyle, Mars'ın atmosferını etkıleyebılır Toz fırtınaları Mars ta guneş ısıgının yerı ısıtarak sıcak hava hucrelerının yukselmesı ne yol açan ükbahar ve yaz mevsımlerınde meydana gehr Dunya çollerırüayle ozdeş bır sureçte, yukselerı hucreler donen sutunlar oluştururken, serın hava da ortadan dıbe çoker Ru7garlar yeterınce hızlandıgmda tozu emerler Mars Kuresel Araştırma gernısı 1999 martmda yuzeym aynntüı fotograflannı çekmeye başladıgmda etkm durumda çok sayıda kuçuk toz fırtınası da goruntuye yakalandı Malın Uzay Büım Sıstemlerı gezegenbüım uzmanlanndan Brnce Cantor kameranın bugune dek 2500 un uzennde toz fırtınası goruntuledığıne dıkkat çekıyor Golge veren beyaz yuvarlak bulutlara, Olympus Mons volkanık dagının tepesınden en alttah kraterlere dek her yerde rastlanıyor Gezegenın ınce tozlardan oluşan yuzeyınde yollar oluşturan fırtınalar genellıkle alttakı daha koyu malzemeyı ortaya çıkdrıyor Cantor, gezegenın kamı bolumlerınde yazlan mevsıme baglı bır "karaıma dalgası" olusturmaya ve yuzeyın daha çok ısıyı tutmasma yetecek denh çapraz hat oldugunu belırtıyor 826/K