Katalog

Zümrüt'ten akisler Doğal kaynaklar hızla tükeniyor )M •* * • * • * *•• •• • g. Inıanlık varolan rezervlerl yıl be yıl natıl tüketlyor? A. M. C Şengor Keyif verici işler Bu hafta nıyetım muzelerımızle ılgılı bır yaz yazmaktı Ama 21 Eylul sabahı saat 8 00'de elektronık postama bakmak nıyetıyle bılgısayanmı açınca ışler değıştı A ö D 'nın Mıchıgan Unıversıtesınde jeofızık profesoru olan azız dostum Hol landalı Rob van der Voo'dan mesaj vardı Rob ozetle şunlan soyluyordu Orta Asya'dakı Tanrı Dağlarında (Tıyen $an) be nım Borıs Natal'ın ve Valentın Burtman ıle urettığım (ve CBT'de yayımlanmış olan) tektonık modelın paleomanyetızma ıle kontrolunu yapmışlar Sonuçlar bızım modelle uyumlu çıkmış Rob, Amenka jeoloji Cemıyetı'nın bu yıl Denver'de yapılacak yıllık toplantısında sunacaklan teblığlerde bızlerın ureüığı bazı hantaları kullanmak ıçın ızın ıstıyordu Sabah sabah ne hoş bir haber Bırgece ewel de Cumhunyet Bılım Teknık okurlarmın yakından tanıdıktan Dr Sınan Ozeren ıle bırlıkte geç vakte kadar İTU 'de Doğu Anadolu'nun tektonığı uzerıne çalışmiftık Pro fesor Nıyazı Turkellı'nın geçenlerde CBT okurlarına bıldırdığı gıbı, A B D 'nın me$hur unıversıtelerınden Cornell'den Şam'lı dostumuz Muavıye Borazana'nın başkanlık ettığı bır grup ıle Kandıllı Rasathanesınden Nıyazı ve arkadaşları, son bırkaç yıldır Doğu Andolu'da muazzam ısler gerçekleştırdıler Turkıye'nın jeolojik olarak bır zamanlar en az bılınen bu bolgesı, bırdenbıre en tyı bılınen bolgesı halıne gelıverdı Muavıye ve Nıyazı, kendısı ve arkadaslarının topladıkları verılerın jeoloıık bır yorumunu da 2325 Eylul tarıhlerınde Erzurum'da yapılacak uluslararası bır çalıştaya sunulmak uzere benden ıstemıslerdı İTU'de Tuğrul Genç, Sınan ve ben kollan sıvadık, Nıyazı ve bılhassa oğrenalerınden Ekrem Zor ıle bır araya gelıp tartıştık, yenı venlerle eskıden bılınenlerı harmanladık ve ortaya pek enfes bır sonuç çıktı 1981 yılında Yucel Yılmaz ıle bırlıkte ortaya attığımız Doğu Anadolu Yığısım Karmasığı modelı yenı venlerle çok sıkı bır şekılde desteklenıyordu Buna kar şılık benım Bıll Kıdd ıle 1979'do yayımladığım Doğu Anadolu'nun Tıbet tıpı, kalın kabuklu bır yuksek yayla olduğu fıkrı ıse çopegıdıyordu Ekrem, Doğu Andolu'da kabuğun bızım sandığımız gıbı kalın değıl, bıl'akıs tahmın edılenden ınce olduğunu gostererek bızım modelı çop tenekesıne atmıştı Hep bırlıkte, yenı venlerle neler oğrendığımıze baktık Sonuç Doğu Anadolu'nun, Orta Asya'dakı dağ kuşaklarının mınık bır modelı olduğunu ortaya koydu Bu gıbı yerlerde kıt'akıt'a çarpısmasını ızleyen yaygın magmatızmanın da kokenı hakkında çok onemlı ıpuçları elde ettık Ayrıca, Doğu Anadolu'nun gorunuşunun aldatıa olduğu, buradakı yuksek ırtıfanın, Afrıka'dakı gıbı, kıt'a kabuğunun değıl, yer mantosunun bır marıfetı olduğu goruldu Bu da benım geçen yıl Afnka'dakı Afar bolgesının tektonığı ıle ılgılı olarak yayımladığım bır modele yenı bır destek getırdı \m vin \%n xm xm UMM lnsanoö;lu seksenlı yılldrın bdşınddrı bu doğal kaynaklan kendılennı yenıleme firsatı ver meyerek kddar hızlı tuketıyor Uyarı nıtelığmdekı bu sonuç Kalıfoı nıya dakı çovre organızasyonu 'Re defınıng Progress tarafından açıklandı Ardştırrrid cılar ılk once tahü ekımı hayvancüık ağaçlandır ma kent planlamacılıgı avcüık ve fosü enerjı urunlerımn yakümdsj ıçın geı ıde kalan alanlarm varlıgı nı hesaplddıktdn sonra ınsanlığın gelecekte ıhtıyacı olacak dlanldrı Sdptamışlar Sonuç Insanlık altmışh yülardan ıtıbaren dunya kdyndkldrınırı "o/Oınden yardrldimken bu oran bugun %120 ye urlamış Ya nı bu ınsdnoglunun bugunku hıza gore tuketımını kdişüaydbüniLİ' ıçuı 1 2 Dunyıya ddhd ıhtıyacı var demek Araştırma yonetıcısı Mathıas VVackernagel gıderlerını ve kazançlannı duzenlı bır bıçımde kontrol eden her sorumlu kuruluş gıbı gerıde kd ldiı kdynakları koruyabılmemız ıçın duzenlı olarak ekolojık raporlar du?enlemelıyjz yoksa dunyanm ekolojık bu ıflasın eşığıne germesı ışten büevçleğıl dıyor «a** Ardştırmaldra gore en buyuk ısraf Amerı kada yaşanmakta 1999 yılı hesdpldrirja gore tıer Amerıkalı yılda 9 7 hektarlık bır alanı tuketırken bu sayı dunya genelınde kışı başına ortalama olarak 2 3 hektardı Konteynııiar için ileri teknoloji limanı Hdnnover ın Lehrte ılçesınde konteynırları vagondan vagona aktanp uygun trenlere oturtan bır ıstasyon kurulacak Arka arkaya sıralanan vagonlar koprulu bır vınç ve otomatık krzaklar aracılıgıyla bır vagondan dıgerıne aktarüıyor Konteynıı aktanmlan şrmdıye dek sadece tum vagonla rm yuklendığı çıkış noktalarında gerçekleştırüıyordu Yolda yapüan 3 vagon değışımlerı ıse fazla zaman ızaktan alıyordu Daha kuçuk yuklerın yüklüyor kamyonlarla taşınmasımn ardından şımdı Lehrle ıstafayorıu tdmamen uzun mesafe nakıllerı ıçın duzenlenebılecek Istasyonun bu yıl ıçınde kurulmaya başlanacağı he saplanmdkta Gekşmeler planlara Köprülü vinçjm uygun bır şekılde yunıdugu tak otomatlk kızak tırde ıstaı>yon 2006 yılındd tdmam yerieftlriyor. lanabılecek Yerkure aynı dili konuşuyor Orta Asya Doğu Anadolu Afrıka Coğrafyalan, jeolojilerı bırbırınden tamamen farklı yerler Ama heryerde sevgılı dunyamız aynı dılı konuşuyor, kendısını dınlemeye nıyetlı olanlara doğa bılımlennm dılıyle hıtap edıyor Bu dılı dınleyenler mutlu, tutkun ınsanlardır Işte Nıyazı dun Erzurum 'a koştu yanında Muavıye ıle Toplantının son hazırlıklannı gozden geçırecek Ekrem bana gece yarısı Kandıllı'den, Fatın Hoca'nın ruhunun etrafta dolaştığı o kutsal mekândan elektronık posta ıle verı yolluyor, Tuğrul, Sınan ve ben akşam saatlerınde evden "yahu, yemeğe gelmıyor musunuz7" telefonları yağmaya başlayıncaya kadar İTU'nun o ulvî havasını koklayarak verılerın değerlendırılmesıyle uğraşıyoruz Ne yemek, ne uyku, ne de seçım veya geçım umurumuzda Heyecanla Erzurum'da soylene ceklerı beklıyoruz Sevgılı gezegenemız kıme ne demış7 Neler oğrendık ~> Insanı ınsan yapan tek ayrıcalık olan aklımızla yenı neler kazandık ınsanlık olarak Erzurumdakı uluslararası toplantıda ne Turkler, ne Surıyelıler, ne Amenkalılar ne de başka ırk, mıllet ve dınden ınsan lar olacak Orada yalnız bılım yapan ınsanlar olacak Orada gezegenımızın, kaınatın dılı konuşulacak Bu dılde tyıler ve ko tuler, lyılıkler ve kotulukler dıle gelemez Bu dılde değer yargıları yoktur Bu dılde yalnızca yanlış ve doğrular vardır Amaç da yanlışı doğrudan ayıklayarak ıçınde yaşadığımız bu muhteşem ve enfes guzellıktekı evrenı bıraz daha lyı tanımaktır YÜKSEK PROTEİNLİ MISIR ÜRETİMİ Amerıka'dakı Rutgers Uruversıtesı büım adamlan gen manıpulasyonu yontemınden yararlanmadan son denece besleyıcı bır mısır turu uretmeye başardüar Dogal mısır turlşrı de zengın metıonm ammoasıdı ıçeıen bır proteın uretmekie 'Jftrastırmacuar mısır kabtımında bu proteının reçetesıra banndıran bolgeyı bulduktan sonra bıtışığmdekı sınyal sekansmı değıştırdıler Yanı mısır yme aynı pıoteını uretıyor ama ayarlayıcı ları sağından ve solundan bıraz çevırerek daha fazla proteın uretmelerırjı sdğladık dıye açıkladı VVdkbman Mıkrobıyolojı Enstıtu su nun yonetıcısı Joachim Messing Yenı mısır turunu baslangıçta tavuk yemı olarak derıeyen aıastırmacı teknıgıyle Bolıvya gıbı ypksul jjükelerdekı protem ıhtıyacını gıdermeyı umuyor 810/5