Katalog

Mühendislik ve etik Otnegın ACM (Assocıatıon ılulık&ızlığın başımıza Mühendis; kamunun güvenliğini, for Computıng Machınery) açtığı sorunları doğru gpnol ptık kuraUarını şoyle kavıamış olmamızdan sağlığını ve refahını; sessiz kalmasmı bUdlcU [2 ] mı yoksa dostldrımızın bızı de ekonomik ve siyasi baskılara karşın 1 Toplum ve ınsanlıgın re alışverışte gormelerıne olan me fahı ıçın çalı^mak rakımızdan mı bılrmyorum son koruyabildiğinde moral cesaret, 2 Başkalarına ^arar verbu kaç yüdır muhendıslık ala dolayısıyla erdem göstermiş olur. mekten kavınmak nında bır kavrdm dolaşıyor yerlı 3 Durust ve guvenılır ol yersız kullanüjn Ulkemızm ıyı mak muhendısmın şımdıye dek asla kıyısından geçmedıgı Felse 4 Ayıımcılıga karşı tavır almak feden kopup gelen Etıkten soz edıyorum Muhendıslığın 5 Telıf ve patent hakldrma saygılı olmak eğıtımınde ve uygularnasında ÎTUde ılk kez Muhendıslık 6 Entelüktuel haklaıa saygılı oimak ve Araştırma Etığı dersını açan ve bır kaç yüdır da veren og7 Mulk haklarınd Sdygüı olmak retım uyesı olarak bu konuda bu kaç noktaya degınmek ıstı 8 Gızlüığe saygılı olmak yorum Avru akkında 14 Eylul 2002 cumartesı gunu gorumu şakayla açtım Şakanm kaynagı da pek sevdığım CunAunyet Bılım Tekruk Dergısı Şakarun nıtelığı acı konusu ıse Ercıyes Inıversıtesı nden oğıetun uyesı Doç Dr Mehmet Arslan'ın Avrupalüaşma (çağdaşldşma)ı adlı yazısı Cumhurıyet ın fıkır ozgurluğune saygı kapsamın da her kesımden her tur gonışe yer verdığını bu bağlamda nesnellığını hepmıız bümekteyız Cumhurıyetı dığer medyadan ayıran basın dhlakımn olmazsd olmaz kurallarıru uygulayış bıçımını bulunduğum her plat formda oteden berı desteklerun Demokratüc duşunce dusunce ve dahd onenüısı ıfade ozgurlugu ve hoşgoru uygarlıÇrın ve çağdaş gazetecüığın geıeklen Bu yazıyı bügehk edasıyla degıl olası bır yanlışın ortak çabamızla duzeltümesı ıçın kaleme aldım Lutfen benı aydınlatınız Soz konusu yazıda geçen Ataturk un gosterdıgı çağdaş uygarlık kı bu Batı uygdrlığıdu ıfd desı yazarın goruşu muduı yoksa Kemal Ataturk e yamanmaya çahşüan bır duşuncemıdır Eğer oyle ıse bu hdngı tarüısel geıçekle bağddşmaktadır Boyle bır duşunceye tarıhı kaynaklarda rastlamış değüım Erhan Ersan Metalurjı Y Muh erhanersan88@yahoo com N Mutlak ve göreceli özelliği Onuelıkle Etık uyulması 7orunlu kurailaı topluluğu değıldır Çunku ınfaamn seçenekleıı vaıdır seçer Seçüene yonelten koşullar hom gorecelı hem de mutlakiır Mutlak olanı olçulebüen buyuklukler (orrıeğm gehr duzeyı uretüen aı tı dcğeı gıder gelu dengesı vs) yazılı kıırallar standdrtlar yonergeler kodlar vs temsıl edeı Gorecelı olan ıse eğıtım sosyal davraruş tarzı ve eşıtlık anlayışı gıbı uzun zarrıan surecme yaydmış değerler sıste mı nın ıçmde yer alır Bır çok tartışmada altyapı ustyapı şek lınde de ele alınan bu aynm aslında bu farklıuk olmaktan çok butunleşmışlıktır Çunku gerek mutlak gerekse gorecelı ko şullar bıreyııı t>eçımmden bağımsızdır Bırey seçeneklerı aıasmda tcrcıh yapabıhr Ama kendısını bu ternhe yonelten gorecelı ve/veya mutlak koşullan seçemez Bu durumda bı reyın ozgurlugu sınırlıdır Bu sınırlan aşmak koşulları değış tırmek demektır Omeğın muhendıslık tasaıımında hem bı lımsel yasalar hem de kışısel duşunce ve egüımler muherıdı sı kısıtlar Ama ıyı bır tasarım ıçın ne buunsel yasalar ne de kışısel bakış açısı yeterlı olur Erdem ve özdenetim Yukandakı kurallara uyuldugunda etıgın etık olana ka rar vermek etık olanı yapmak ve yapüana olumlu/olumsuz tepkı gostermek şeklınde ozetlenebılecek boyutları uzerınde genelleme sağlanabılır mP Hayu Çunku doğru olduguna ınandıgunızı yapmak kolay değıldır Frdem alışkanlık ve oz denetım gprektırır Bunun bır oıneğı mordl cesaret olarak ddlanduüan davıanışlardır (Bır annenın çocuğunu ya da bır askerın savaşta vatanıru korumdk ıçın kendı carunı veımeyı goze alması gıbı) Bu davraruşı muhendıslere de yukleyebüırız Muhendıs kamunun guvenlıgını sağlığını ve refdhını, ses sı/ kalma yolundakı ekonomik ve sıyası baskılard karşın ko nıydbıldıgınde moral cesaıet dolayısıyla erdem gostermıs oluj Zaten etık kurallannın bır bolumu tıpkı dın ve ahlak ku ralldrı gıbı yanlış yaprndmayı oguüeı Fakat yanlıştan kaç mak yeterlı değıldır Muhendıshkte beklenen amaç çozum olduguna qore kaçınılan yanlış ın yerıne konacak 'doğ mnun sunuknarı etık gereklılıktır Bu saptama ayrca Suç Zaaf Lrdem ve Kdhramdnlık kdvıaınldiı ıle de ılgılıdır Arfca bahçtdtkl ytdtk btyln dtpotu Orhan Bey Gundem dekı yazınızın konusu her . zaman oldugu gıbı guzel Yakınma konunuz olan herşey yaşamın ıçınde yok vmP Insanlar yaşamlan ıçın, kendılerı ıçın en guzelı aramak durumunda değüler mı, bunu yaparken ıçınde yaşadüdarı yetıştıklerı ulke ye sorumluluklannı hıç bu: zdman goz ardı etmemele 7 rını beklemek kadar guzel bır şey var mı Bunları hep bırlıkte büıyoruz Işm dıyalektığı ıyı nın kendısıne kucak açana yonelmesı değü mP Talep nereden gelıyorsa oraya gıtmeye çalışmaları ınsanlar ıçın çok doğal değıl mP Bırüerının bunu yayınlaması çok doğru değü mı 9 O yazıya talep var ıse o medya da bunu satar Bence asü konu toplumun yetıştırdığı msanlann serbestçe duşunmesı uretım yapması ıçın gereklı ortamın oluşturulmaması Ben muhendısım yonetıcıyım ışvererum de aynı zamanda Şunu soylemek ıstıyorum 1) Bızun ulke ınsanı olarak bügıyı talep etmemız lazım 2) Organıze olmamız lazım, tum ulke uygula malarında 3) Sızın de soyledığmız gıbı ulkemızın bügı ve teknolojısını gelıştırmenın ve bunu yurt ıçmde ve dışında bır guç ve çelam merkezı yapmanın mantığını yakalamalıyı? 4)Kamu, kaynaklannı buna yonehk kullan maüdır 5) Insanlarm mutlaka unıversıte ve yuksek okul mezunu olmadan yaşaydbüecegını drüamamız lazun 6) Uretımın toplumsal yaşamımıza gereksız gereken bolumlerm devreden çücarüması gerekır 2) Turkıye nın başka ulkelerle savaşımmda beyın varlığını savunmak + gelıştırmek ıçın kural lanmız yontemlerımız olmalı Erdal Doker ed@prımaavıatıon com> Challenger hatası 1986 da meydana gelen Challenger kazası bunun ka nıtıdır Araç uzaya fırlatümasından çok kısa bu sure patlamı? ve yedı yolcusu olmuştu Bu kaza olmayabüırdı 1akat uçuş daha once bır kaç kez ertelendığı ıçın projenın saygınlığı sar sümıştı Bu nedenle fırlatma gunundekı sıcaklıgın tasarım sı caklığından daha duşuk olmasınd karşın fırlatma ışlemmın bır kez daha ertelenmesıne ızın verılmemıştı Duşuk sıcaklık katı yakıt sağlayıcıdakı contaların genlmelennde etkılı olmuş sızdırmazhk sağlanamamış ve araç uzaya nrlatılmasından çok kısa bu: sure sonra patlamıştı Projede karar verme konumunda olan kışı fırlatnid ey lemının dayanagını 'muhendıslık şapkasını çıkanp yonetıcılık şapkasını gıyme şeklınde ozetlemıştı [ 1 ] ve tercıhınde sınır lanmıştı Çunku muhendıslığının ust yapısı yetersız ya da yanlış oluşmuştu Ona sorulması gereken soru şudur Can guvenlığınm sdglanması bır kışımn muhendıs ya da yonetıcı olmasına gore değışım gostprebılır mf Suç ve zaaf Pekı suç ve zaaf aıasındakı aynm nedır Zaaflann suça donuşmesı sısteme baglıdır Gelışmış toplumlarda bu donu şum engellenu Azgelışmış toplumlarda ve kurallan yeterınce behrgın olmayan atıl kurumlarda zaaf suç ışlemeyı kolaylaş tırır Ayrıca ıçeııktcnyoksun fakat yuzeysel olarak katı kural larla yonetüen topluluklarda ?aafa karşı tdkınılan hoşgorulu olmayan tavır zaaf ıçındekı bıreyı suça yoneltırken gelışımı ve oıtak faydayı amaç edınmış topluluklarda zaaf ıçındekı bı rey rehdbıüte edılıı Ote yandan zaafın cezalandırılması kaddr erdemın odullendırılmesı de tartışılmalıdır Erdemlı olmak bır gerekır lıkse olagan olmalı ve odullendırılmemehdır Ancak bazı du rumlardd erdemlı olrnak koldy olmadıgı ıçın odullendırılır Bu turden erdeme 'kahramanlık da denebüır Aslında Pııma facıe prıncıple" olarak da adlandınlan Brrınn Derereden Etık Kurallar ıçın erdem kahramanlık bayüınaz Çunku bu kural lar bır eylemın moral nedenlerını belırleyen uyulması zorunlu kıırallardır Boyle bır kurdlm dayanagı ıhldl eden laşı ıçın problemdır uyan hşı ıçın degıl (Ornegın dunıst ve guvenüıı olmak kurah ıhalelerde hıle yapan ıçm pıoblemdır) Bu kural lar ıkılem olmadıgı suıece karar vermeyı gereknrmezler Ikılem muhendıslıkte en çok karşüaşüan sorunlardan bırıdır Orneğm toplum saghgı ve gızlüıge saygı kurallan bazı koşullarda ıküem yaratabılırler Bır fabrıkdda lahp fır malardan gızlenen yenı bır uretım teknıgı çevreye zararlı kımyasallann yayümasına neden olurken muhendıs ne yap maüdır 7 Bu ıküemleıı çozmek ıçın muhendıslü< tasarımmdakı adımlar kullanılır Bır sonrakı yazımızda Muhendıslık Etığı mn duşunsel temellen ve kurumsal etü< uzerınde durulacaktır Dov Dı. Seyhan Uygur Onbafioğlu İTU Mdkınd hakultesı seyhdn@ıtu e d u tı [1] Pınkus RLB Shuman L] Ilummon NP VVolfe H Lngı neerıng Ethıcs Balancmg Cost Schedule and Rısk Lessons Iıearned from the Spare ^huttlf» Oambrıdqe Unıversıty Press 1997 7 Etik kodlar Verılebüecek yanıtlar şu kurallar butununden çıkankbılır Muhendısler kdmunun guvenlıgını lefahını sağlığını sağlamak zorundadırlar, yalnızca rekabet alanında hızmet et mehdırler nesnel ve gerçekçı olmalıdırlar profesyonel olma lıdırlar ışe gırmede ve ışe almada dldatıcı olmamalıdırlar Bu kurallar tıpık bır Etık Kodu orneğıdır [2] Bu kuıallaıın ancak bır bolumu olan tekmk standartların oluşturulnıasına 1800 lerde A B Dde buharlı tekne kazalarının artması sonu cu ASME (Ameııcan Socıety of Mechanıcal Engıneers) tara fından Boıler and Pressuıe Vessel Codes ıle bdşlanmıstır [2] Sozkonusu kazalar da standartlarla getırılen çozumler de muhendıslerın tekmk doıidiumlaıı ve büunsel temellı bılgı bı ııkımlen ıle dığcrlermden olan farklılıklarının genış anlamda ük orneklerıdır Fakat muhendısm ozel sorumluluğu etığın farklı boyutlannı da gundeme getırır 810/12