Katalog

Gönülden Bilime Ahmet Inam Söz verenler Beni şu kısaak omrumde hep söz verenler uzdü. "Insan söz veren hayvandır" demiş, bir düşunur; vermeye verır de, kaçını tutar bilınmez. Bir toplumun, bir kültürün sağlığı, sözünü tutan insanlannın çoğunluğundan bellı olur Desteksiz, dayanaksız vaad edenler! Insan neden yapamayacağı, yerıne getiremeyeceğı ışlerle ilgili sozler verir ki? Politıkaalanmız basta olmak uzere, muteahhitler, sevgililer, patronlar, borç alanlar, dostlar,.. verilen sozlerle suren yaşam. Yaşamak guvenmektir: Guven insanın varoluşunun temellerinde bulunur. Guven uzerıne, ınsan, bu dünyada sorunlarına çozum arar; onların ustesinden gelmeye çabalar. Şair, siırine guvenmezse yazamaz; ne denli aalar, tereddutler içınde oha da; bilım adamı kendine, incelediği evrenin bilınebilir, anlasılabılır, ıfade edilebilır duzenine guvenmezse çalısmalannı yurutemez. Elbette araştırmak, bilinmezlik alanına cesaretle gırebilip, yuruyebilmek zordur, guvendiğiniz hipotezlerıniz her zaman yanlış olabilıri Işte bilim cesaretı tam bu noktada gostenyor kendıni: Yıkılmıyor bilim insanı. (Tek tek bireyler olarak korkakları vardır onların da, ama bilimin geçmişine oranla bilınmez olanının içnde yurüyüp basarılar elde edebilmesi, tarih boyunca bilım insanının yaptığı işe, araştırma yontemine, araştırma alanının bılinebilırliğine güveninin bir gostergesidir!) Doğanın, insanın, ınsanla doğa, insanla insan ilişkilerinin dilini anlayabiliriz, ne denli zor oha da. Başarısızlıklarımızın geçici belki de bıze ozgu olduğuna, enınde sonunda, el ele verllerek zorluklann ustesinden gelineceğine inanır bilime gönül veren, inanan. Küsmez, gucenmez. Dırenır ve başanr. Guvenilir bilime çunku. Söz vermiştir? kendine, insanlara, belki de gerçeğe: "Bulacağım. Yılmayacağım" Bilim insanı sozünde durur. YoSOtnok ÜÜvenPeki, toplumsal iliskilerde aksayan söarasında, bız ü n ü t u t m o / o r / O / guven limsel araştırmalar arasında ne ilgi Ayın büyüleyici yüzeyini gözlem zamanı Hasan H. Esenoğlu(*) Güneş'i yaklaşık 2S00 metre kadar daha da yüksekten seyredenler aynı zama da atmosferin çevirici tabakası gibi oldukça ilginç bir manzarayı da kolaylıkla görebilirler... Evrende yaşam arayışları E varOİUŞU nun temellerinde DUİUnur. CÜVen vard r? J Soz verme, sozunu tutma guvene dayalı iHşkilerdir. Çağımız, bozulan ÜZerİne İnsan 'n$an HiŞ^i'inin, ozellikle çıkar ilişkilerinin yoğunlaştığı ticarette güvenin DU aunyaaa 50n ,ı örnekleriyle kötuye ku an masının runlorinu ÇÖZÜm doludur. Hatta, guven somurüsünden nrnr para kazananlann, dolandıncıların, sahtekârlann dunyasındayız. "Babana bile güvenmeyeceksin!" Peki bu guvensiz dünyada nasıl yaşayacaksın? Söz verip tutmayacaksın, peki sana insanların güvenmesini nasıl sağlayacaksın? Kimse sana güvenmeyecek, sen de hiç kimseyel Iste dünyadaki terörun temel kaynağı: İnsanların birbirıne olan guvenlerinin olmadığı dunya, bir cehennemdır. Yasalar, kurallar, yaptırımlar, cezalar zorlar sözunde durmayan insanı. Geleneğimizde, ayıplama en büyuk, en ağır ceza ıdi. Eski Yunanlı ayıplanmaktan korkardı. japon, harakiri yapabiliyor. Değerleri yaşayan insan için sozünde durmamak ınsana yapılmış en büyük aşağılamadır. (Sözünuzu yerine getıremeyeceğınizi anladığınızda, güvenin zedelenmemesi için karşı tarafla konuşmak dürüstlüğun bir gereğidir!) Oysa "yalama" olmus iliskılerde, "ihtiyat" is başındadır size soz verenin onceden iliskilerde, "ihtiyat" iş başındadır sıze söz verenin onceden sozunu tutamayacağını bilır, aldırmazınız: "hemen öderim." "Yann gondereceğim". (Ben bir yazar olarak yayınaların ya da onların temsilcilerınin yalanlan ile yaşlanmaktayım. Aralarında saygın devlet memurları, gazeteciler, saygın banka temsildleri de vardır!..) Guvenmemeye mi guvenelım? "seni pek gozum tutmuyor ama bir deneyelim" mi demeli? Yoksa silahı belimize takıp, sozunu tutmayanlan vurmalı mıl Bilim insanın yiğitliği ile yaşamalı: Guvenmeli. Güvenmekten korkmamalı. Insan olarak, kendimizi, evreni tanımak hayata, insana güvenle başlar. Yıkılmamalı. Sozunu tutmayanlan, tutamayanlan anlamaya çalısmalı. Onları sevmeli. Bızı kandırmaya çalısmalannı. Insan söz verip, tutamayan varlık. Sağlıklı bir yaşam, kultur ve ahlak sağlığı, sözunde duran insanın guven vermesiyle buyür, gelışir. Insana saygı, küçük insan ilişkilerinde belli olur. Ağzıyla kuş tutup, onlarca kitap yazsa da, sözunde durmayan ınsana saygı duyamıyorum. Nedense sevgim azalmıyor yine de. Onları severek cezalandırmayı denesek, işe yarar mı dersiniz? 810/2 tt . vrende bızleıın dışında yaşam arayışlarırid, dev çanak dntenlerle yapılmakta olan radyo gozlemlerme devanı edılıyor Bu çanaklar uygun en zayıf sınyalı yakalayabüıyor Yer dışı ya şam araştırmalarına ügı duyanlaı SETI ısımlı bu projemn sunuçlaı ına http //setıathome berkeleyedu ınternet ddıesınden ulaşabüırleı En son ıtbarıyle tum dunyadakı kullanıcüarın toplam sayısı 3 973 548 ı buldu Tespıt edüebüen anlamlı aday sınyal sayısı halen toplam 1430 olarak verümekte IJlkemızden kdülanların sayısı ıse 13 565'e ulaştı bu sayı ulkeler sıralamasında Turkıye yı 36'dan 35 suayayukselttı Turk katüımcüar bugune kadar yaklaşık toplam 1516 yüa karşıhk gelecek verıyı ışleyerek SETI projesıne müyonda 209'luk bir katkı sağlamış gorunuyor ayının gök atla Ekim Güneş'te durum ne? nnı içeren ve 15 tkim akfamı saat 23:00 Itibarıyla görüleblletek gezegenter (retimde sürekli yarım dalre çiıgi İle göitcrHmif olan Cunef hattının iizerine veya yakmtna bakınu) ve takım yıldıılar fekilde verilmistir. Bu sayfadakl Gök atlan yardımıyla Cökyuzü seyredlllrken at las gokyuzune bakar fekilde doğru yönlerde yukarıya kaldınlarak bakıi dığında gece gökyuzündeki gbriinüm İle tamamtn örtUfür. Guneş, gokyuzunde gunluk yaklaşık 1 derecelık büınen harekeüyle üerleyerek 17 Eylul ue 31 Ekım 2002 tanhlerı arasında 45 gun boyunca Başak (Vırgo) takım yıldızında kalacak Yalan çevresını farkedılır onemde tonlandu^rak golgelı renk çumbuşu sunan Guneş'ın doğuş ve/veya batıs anlarını denız sevıyesındekı sahıl bolgelerde veya tersı yuksek yerlerdekı zırvelerde ızleyenler ıçm 1, 15 ve 31 Ekam tarıhlermde Guneş'ın doguşbaüş saatlerı sırasıyla yaklaşık şoyle 07 0018 47,07 1518 24 ve 07 3318 02 numu kolaylıgından gunluk yuzey gorunumunu, ılgmç yapüardakı leke gruplarını, leke sayüannı ve Yer'ı dogrudan etkıleyebüecek dıger Guneş olaylanna üışkın ayrıntüı su reli bılgüere "koerı boun edu tr/astronomy/solaractıvıtyhtml" ve "scıence msfc nasa gov/ssl/pad/solar/default htm" adresleıınden ulaşabüır Ay gözleme uygun Ekım ayı boyunca Ay'ın evrelerı resımde gosterüdı Ayrıca Ay'ın yenıay ve dolunay evrelerıne tam ulaşma sa atlerı de belırtıldi Ay 1923 Ekım tarıhlen aıasında b gun sureyle dolunay ve dolunaya yakm evrelerde kalıyor Dolunay bu tarıhlerde yaklaşık 12 7 kadır parlaklıgı üe tum gece boyunca Ay ışıgı üe Yer'ı aydınlatacak Bununla bırlıkte teleskop veya durbunu olan okuyuculann adeta dokunurcasına susuz Ay denızlerını ve Ay kraterlerını, sıradaglan derın dere yataklarını, duzluklerı ve yuksek bolgelen gozu kamaştırmadan rahat gorebüecegı muhteşem Ay gozlemlerı ıçın yaklaşık tarıh aralüdarı ıse şoyle 12, 913 ve 2831 Ekım Ay, atmosferı olmayan koıumasız bir gok cısmının goktaşlan bombardunanına açü< yuzeyının ne hdle donuştuğunun de carpıcı bir kanıtıdır Ay'ın bu olağanustu guzellıktekı gozlemlerını onun hemen yakınımızda yer almasına ve ozellüde de atmosferırun olmayışına borçluyuz bu sayede Ay yuzeyını bu kadaı aynntısına kadar gorebüıyoruz tıpkı perdesı çekümış bir evın ıçeı ısını gorebüdıgunız gıbı Akla duşen şu duşunce bir ılerı adım veya okuyuculara çağrışım kaynagı olabılıı Ay'ın boylesıne goısel zengınlığı herhalde seyredüırken dızgınlenemeyen ıçe dokunuşların dışa da vurmasına ve onemhsı yazıya resme de dokulmesıne etküı olmalı Yüksekten Güneş'e bakış Guneş'ı yaklaşık 2500 metre kadar daha da yuksekte zırveden seyredenler aynı zamanda atmosferin çevırıcı tabdkası gıbı oldukça ügınç bir manzarayı da kolaylıkla gorebüırler Bir yüdız olarak Guneş, ısüsnasız dığer tum hemcınslennın aksıne gezegenlerden büe buyuk dısk gorunumu üe belki şu üerı adımı da dusundurebüır herhalde Guneş gok cısımlerı ıçerısınde uzerınde en çok gozlem yapılanıdır Uluslararası ışbırlıgı altında ıstısnasız hergun ve onemhsı gunun yırmıdort saatı hem yerden hem uzaydan gozlenen ıkmcı bir gok cısmı olmasa gerek Uzaktakı dığer guneşlerı tanımanın yolu herhalde en yakmımızdakı Guneş'ı ıyı tanımaktan geçer, geçmıştekı kayıüı gunluk rutm gozlemlerınden Güneş'te yaklaşık 11 yü suren manyetık aktıvıte çevrımı nasıl oğrenılebıldı ıse, gelecekte de daha uzun sureçlı (mesela 88 yd gıbı ) olayların ortaya çıkartılabılmpsı ınsanbğın Guneş gozlem lerıne devamı üe mumkun olabüecek Bunun bir yansıması bugunlerde yaşanıyor uzun yıllar lekelı çıft yüdızlar olarak bılınen yddızlann bir turu artık Guneş gıbı aktıf çıft yüdızlar şeklınde ele alınarak doğalan ogrenılmeye çalışılıyor Guneş'ın bu dısk goru