Katalog

•ma çabalan "Babil Kulesi Sendromu" yardüyoı çunku bu projeler bırbınyle uyumsuz verı for matlan ve termınolojı kulla nıyor Hatta aynı dıhn bırden fazla ısımle anılması bu kar maşayı ıyıce ıçınden çıkıl maz hale getırıyor Bırd ve SIL Interndüunaldan Gary F.Simons ve pek çok bılım adamı bu kaoba çekı duzen vermek ıçın açık dıl arşıv topluluğu OLAC ısımlı sıstemı kurdu OLAO bır çe şıt dıjıtal kart katalogu olan Metadata dan yararlanıyor Geçen Ocak ayında ABD de Mayıs ayında Avrupa da kul lanıma gırecek olan OLAC 20 dıle üışkın bdgı ıçerıyor Sıstem gelecek yıl devreye gırınce pek çok kışı dıllerın nasıl evrım geçırdığıru goç lerın nasıl bır yol ızledıgını ve ınsanın konuşma yetene gının Miııılaıını oğrenecek Dılbüım henuz çok yenı bır bılım dalı Bu nedenle dahd yanıtlanmamış pek çok soru ıçerıyor Bu tur genış erışım lı sıstemler bu bılım dahnın yayılmasıru sağlayacak Botswana'di yerlllerin küh aracıhğıyla ya DU yok kültürieri de yok olmaya mahkum. kanısına kapılırlarsa o dılı konuşrnaktan vaz geçerler Çocuklar da dnababdlarını takht edeceklerı ıçın çoğunlugun konuştugu dıh tercıh ederler VVhalen bu şekılde lskoç yadakı bazı dılleıın ve lehçelenn ortadan kalküğını soyluyor Matısoff lısanların ortadan kalkması sorununa yonıtın çok dıllıhk oldugu kanısm da Pek çok dılbıhmcı Matısoff un bu goruşu nu paylaşıyor Matısoff Insanlar egıtımh ol masa bıle bırden fazld dıh ogrenebıhr Bura da en onemh koşul dılı çocukken ogrenmek tır dıyor Gerçekten de dunyanın pek çok bolgesınde ınsanlar bırden fazla dıl konuşu yor Ornegın Kamerunda 279 Papua Yenı Gmede 823 Hmdıstanda 387 ayrı dıl kulla rulmaktadır Bu bolgelerde ınsanların bırden fazla dıh konuşması ve anlaması çok normal dır Dıllerın yok olmasının bır nedenı de dun yanın bazı bolgelermde yaygın olan dılı ko nuşan ınsanlann onunde farklı bır dıh konuş manın ayıp sayümasıdır Bıhm adamlan bu bolgelerde dülerın daha buyuk bır hızla yok olduğunu savunuyor Krauss a gore bu soru nun çozumu dunyadakı çogunlukların ehnde du: Bunun ıçın de çogunluklar azınhklann kendı dıllerıyle konuşmalarını teşvık etmelı dır Reyhan Oksay Scıentıfıc Amerıcan Agustos 2U02 Rosetta Taşı geleceğe ışık tutuyor Eskı Mısırlıların kullandığt hıyeroglıf dılı, Napolyon'un ordutarının Nıl Nehrı yakınlanndakı Ro setta'da (Reşıt) 7 000 yıllık bır bazalt taşını ortaya çıkartmasıyla gun ışığına çıktı Taşın sıyab yu zunde aynı yazının uç kopyası bulunuyordu Bırı hıyeroglıf, ıkınası Yunanca, sonuncusu halk dılınde yazılmıştı Bu anahtardan yola çıkarak, bılım adamlan tanhın gızlı bır donemıne daha ışık tutabıldı ler Rosetta taşı muhendıs ve bılım adamlanndan oluşan kuçuk bır gruba esın kaynağı oluştur du Bu taşın tasanmından yararlanarak yenı bır sanat dq/ı doğdu "Rosetta Proıesı" adı verılen bu çalışmanın başını çeken \ım Mason, dunyadakı eskı dilleri boyle bır tasın uzenne kazıyarak geleceğın antropologlanna sağlam bır arşıv btrakmayı hedeflıyor Mason onumuzdekı sonbaharda ılk "ta şı" tamamlayacaklannı bıldırıyor Orıınalı gıbı, yenı Rosetta tası, paralel metınler ıçerecek Eğer yazı dılı halkın anlayacağı bır sekılde değılse, başka dılın alfabesıyle yazılacak Bu arada ozel tasarımı daha fa/la ayrıntı ıçerecek (27 sayfa metın ve her 1 000 dıl ıçın Ingılızce tanım) 7 5 santımlık nıkel dıskın uzenne sayfalar mıkroskopık goruntu olarak ıslenecek Ortada bır harıta olacak ve bu harıla her dılın nerede konu sulduğunu gosterecek Coruntuyu 1000 mıslı buyuten bır teknoloji mıkroyazılan okumak ıçın yeterlı olacak Mason'ın vakfı bu taşları serı uretmeyı planlıyor Uzerındekı çelık bır kure dıskı koruyacak Bu taşı dunya uzerındekı pek çok noktaya dağıtmayı planlayan vakıf, boylece tasın kaybolmadan gelecek nesıllere ulasmasmı sağlayacak Rosetta Proıesı nın en onemh katkısı analog dısk değıl Dunya uzenndekı 4 000 5 000 lısanın sozcuklerını kapsayan dıjıtal bır verıtabanı bu projenın en onemlı ışlevı "Halıhazırda 2 000 lısanın sozcuklerınden olusan bır verıtabanı dijital lormda hazır" dıye konuşan Mason, "Bu ventabanından yararlanan dığer bılım adamlan, dıl evrımı ve ınsan goçlerı konusunda daha net bır goruntu sağlayacak" dıyor Verıtabanındakı boşlukları doldurmak ıçın Rosetta ekıbı ortak bır web sayfası oluştur du (rosettaproject org) Bılım adamlan ve nadır gorulen dilleri konuşanlar bu sıteden yararlanacak ve eksıklerı tamamlayabılecekler Ju anda yaşam savaşı vermekte olan bazı dilleri konuşanlar gelecek nesıller ıçın bılgılennı bu sıteye yuk leyebılecekler Ne yazık kı bu kışılerm pek çoğu okuma yazma bılmıyor, çok yaşlılar ve bılgısayar kullanmayı bılmıyorlar Scıentıfıc Amerıcan Dilleri yaşatma çabalan Bır dılı konu^an topluluğun kuçuk olması o dıhn yok ol maya mdhkum olacagı anla mma gelmemelı Karibas Umversıtesı nden Akira Yamamato Karıtıana dıiuu yalnızca 185 kışının konuştu gunu tespıt ettı Ancakbunld rın tumu Bıezüyadakı bır koyde oturuyordu Ve koyun nufufeu 191 kışıydı Boylece koyun yuzde 96 sı aynı dılı konuşuyoı ve aynı dılı ço cuklarına ogretıyordu Tehlı kede olan diller uzerınde yd ıtlometre kareye düşen ve omurgah ttirü Tebdit ahmdaki diller SongUn lerdekaybot muf Can çekfyen Yokolabillr Tehllkede feni bir Babil Kulesi Rausıng belgelendıı me projesı bugu e dek bu alanda yapılmış en kdpsamh çalış na Pennsylvaıud Umversıtesı nden Steven lird, Elımızdekı arşıvler zaman ıçınde rozyona uğruyor Şu anda hıçbır unıversıte eya ulusal bılım vakfında sonsu/a dek daya lacak bır arşıv yok Bızım ıçın sonsuz en ızından 25 50 yü anlamınd gelıyor Dolayı ıyla elımızdekı kayıtlaı dıjıtal kayıtiarın oku lamazlık duıumuna gelecegı zamanld binııh Jzun sure dayanacak bır kayıt ortamı gelıştı mceye kadar tum arşıvler zamdna yeruk du ecek dıyor Vdrolan durumu daha da karmdşık ha e getıren bır dığer olgu da dunyadakı bır iuzıııe kadar vakfin tehlıkedekı hsanlarla ü jüı drjıtal kutuphaneler kurması Bu bır tur pılan araştırmalar yalnızca o dılı kaç laşınm konuştugunu dıkkate aldıgı ıçın bazı durumlarda çok şaşırtıcı durumlar la karşılaşılabıhyor Avustralya Aborıjın Enstı tusunden Patrick McConvell bu konuda şunlan soyluyor Bazı dılbılımcüer bır dıhn 20 yü ıçınde yok olacagı tahmınınde bulunur Ancak o bolgeye gerı donunce çok şaşırtıcı bır manzara üe karşüaşır çunku o dıh konu şan ınsan sayısında bır değışıkhk olmamıs tır Ahnanyada Koln Umversıtesı nden dıl bılımcı HansJurgen Sasse ye gore bır dıhn olumunun altında yatan en onemh faktor o dılı konuşan kışılerm konuştukları dıhn yarar hhğı konusunda kuşku duymalarıdır Bu kışı ler dıllerının çogunlugun konuştugu dıle kı yasla daha onemsız ve daha yararsı? olduğu 809/9