Katalog

Galileo 'Eppur si muove' dedi mi? Meriç Velidedeoğlu 1 633 yılı Temmuz'unun 22 gunu Roma'dd Mmeıva Manasün'nda Engı zısyon mahkemesınce yargüanan GalUeo (1564 1642) mahkum edılıp ardından butun goruşlennı yadsıyan "tovbe" metnını okuduktdiı sonra "Eppur sı muove" (Ama yıne de donuyor) dedığı yazılır, soylenır Galıleo'nun bunu soyledıgı, ya da soylemedıgı halde soylemış gıbı kabul edıldıgını anlamlan uzermde durmadan once yargılama gunune şoyle alıcı bır gozle bakalım Gerek o gunun gerekse dort kez yapüan onsoruşturmanın butun tutanakları gunumuze dek gelmıştır Aynca o donemın Batı dunyasında yayınlanan bu tarıhı gunc aıt aynntüara yorumla ra da ulaşma olanagı vardır Dolayısıyla bu kaynaklara ınerek yapüan araştırmalar sağlam kdnıtlai'a dayanarak olayı or taya koymuşlardır Oncekı yü bu araştırmalara bır yerusı eklendı, Galıleo'nun kızı rahıbe Maıia Celeste'nın babasına yazdığı 124 mektuptan yola çıkan bu araştırma üe konu bır kez daha gundeme getırümış oldu 22 Temmuz gunu, Domı nıkan tarıkatına aıt Mıneıva Manastırında oturum başlamadan az once salona getırılen ve helezoruk merdıven uzeııne çıkanlan Galüeo, bır gun oncekı onsoruşturmamn yarattıgı bıtkınlıgı uzeı ınden atamamıştır Aslında Galııeo, Engızısyo nurı onu Roma'ya çagırdığı kış aylarından bu yana hastaydı ne var kı mahkemenın ' kendı ııadesıyle Roma'ya gelmedı gı takdırde demır kafeste getırıleceğını" büdıımesı uzerme Ocak ayında Floransa'dan yola çıkmış 23 gunde Roma'ya varmıştı 18 gun Engızısyon sarayının bır odasında kapalı tutulmuş, ıknıcı soıgulamadan (30 Nısan) sonra Toskana elçüı gınde kalmasına ızın veı ümıştı Galileo, "Dünya dönüyor" sözünü, mahkemede değilse bile ünlü kitabı Dialougue'u yazarak söyledi... da onu savunuyorum ( ) hepsı bu ışte elınızdeyım, ıstedığınızı yapın " bıçımınde bır ıfade vermış ve kitabı Dıalogue'u ydSdklamadan korurnak ıçın yapıtta duzeltmeler yapmayd hazır oldugunu ' belırtmıştır Ertesı gunu mahkemede butun bu sozverışlerı Galüeo'nun yadsıması soz konusu olamazdı, onun bunu yaptıgını soylemek ya da bunu ondan beklemek Galüeo'ya ve savaşımına karşı buyuk bır haksızlık olur Ote yanda tutukluluk suresının ılk beş ayını Sıena baş piikoposunun gozetunınde geçırırken kendısını zıyarete gelenlerın taruklıgında 'Eppur sı muove" dedıgı ya dd Arcetrı (Floransa)dakı evınde goz hapnındeyken ülozof Thomas Hobbes (1588 1679) ozan John Milton un (6081674) zı yaretı sırasında soyledıgı duşunulebüırse de mahkeme gunu boyle bır dnın yaşandıgını üerı surrrıe olanagı yoktur kelerını dunyanın hareket ettıgını kanıtlamak ıçın uydurdugu goıuşuyayüır bununla bıılıkte Galüeo'ya' sapkınlık" damgası vurulaıak ortalık karıştıı üır Galüeo kendı hakkında ortalaıda dolaşan sap kınlık" soylentüerıne son vermenın Kopeım kus u dogrulayacak yenı kanıtlar bulmasıyla oılddan kalka cagına ındndığından' dalgalar"ı ele aldı ve "Dalgalar Üzerinde Deneme" başhklı mcclemesmde Dunya, denızlerı taşıyan hareket halınde bır teknedu ' dıye yazdı Bu ıncele menın elyazmalanru da Papa V Paul e gonderdı Vatıkan'dd Papa'nın uzman danışmanları yazıyı okudu lar Galıleo'dan once kaynagı, yanı Koperrukus'u cezalandırmaya karar verdıler, onun Guneş merkezlı Dunya hareketı evren dizgesinı "aptalca ve saçma" bulduklannı ve buna ınanmanın "sapkınhk" olacagını büdırdüer Karar dogruca Engızısyon'a gonderüdı Bu sonuç, o sırada Roma'ya gelmış olan Galüeo'ya da mahkeme celbı üe ulaştınldı ıkıuç gun sonra Engızısyon'dan üa gorevlı Galüeo'yu alıp ' sapkınlann balyozu" olarak bılınen Kardinal Bellarmino ya goturdu Ne zaman dedi? Oysa Gdlıleıo'nun davasına dıkkdtle baküdıgında genellıkle gozden kaçan ya da kaçınlan dma konunun ozunu oluştuıan bır gerçek vaıdır Galüeo zaten 'Eppur sı muove" dpdıcji ıçırı Engizıs , yonda yurgılanmıştır Pekı bunu ne zarnan nere9 de nasü soylcmıştı Bunun ıçın yargılanma tarı hınden 15 20 yıl oncesıne donmelıyız 1609'da Galüeo teleskopu yapıp gokyıi7une çevudıkten sonra ardı ardına buluşlannı ortaya koymaya başlar ükınjupıter'ın dort uydusunu gorur bu nu buyuk bır coşkuyla kamuoyuna açıklar ardından Ay'ı ın celemeye alır Ay ın puruzsuz bır kure olmadıgı yuzeyınde tıpkı dunyadakı dağlar vadıler ovalar gıbı oluşumlaı bulundugunu üerı sureı Buluşlannı' Yüdızlann Habercısı" adlı kıtabındd toplar Bu kıtap Arısto'nun "gokcısırrüerının sabıt, yetkm degışmez kumeler" oldugunu büdııen goruşunu tumuyle bır karşı çüaştır yu/yülardu Arısto'nun ızınden yuru yen bılım adamları ve Arısto'yu âdeta kutsallaştıran dın adamları, bu yenı buluşlar kaışısında neye uojadıklannı an layamazlar "Vazgeç" öğüdü 1616 yılının 26 Şubat gunu, Kardınalın sarayında yapüan ve kımı Engızısyon yetkılüerının dp bulundugu bu toplantıda Galüeo'ya, Kopernıkus'un goruşunu savuıundktdn bu goruş hakkıda yazmaktan, konuşmaktan vdzgeçmesı tembıhlendı Aynca, Kutsal Kıtap üe ügüı yoruın yapmaması ıstendı Yen gelmışken soyle yelım Gdlüeo dının algılanması ve Kutsal Kıtap üe baglantüı oyle goruşİPr yoı umlaı ortaya koyu yordu kı, bunlaı bır bakıma laıklıguı ha bercısı gıbıdırler Dolayısıyla Küıse çevrelermde buyuk rahatsızlık yaratıyorlardı Galıleo'nun o gun orada nasü bır tepkı gosterdıgıne daır elde hıçbır belge bulunmamakla bırlıkte, Kardırıalın buyruklanna boyun eğdığı 1623 yılına dek bu konuda yenı bır uretırnde bulunmamasından anlaşüabüır O yıl seçüen yenı Papa VII Urban, Galüeo'nun uzun yıllar oncesınde tanı dıgı büıme, sanata saygı duyan bır kdrdınaldır Yülaıdır çektıgı bagırsak kanamaları, bobrek soıunu ve ozelhkle eklem ütüidbı yurumesınde, otuıup kalkmasın da zorlanmdsına neden oluyor, ayrıca yetmışıne varması da butun bu sorunlara katlanma gucunu azaltıyordu mahkpme gununu beklemekten de moralı âdetd çokmuştu "Senı, Engızısyonda ıesmen hapıs yatmaya mahkum edıyoruz, suresı bıze kalmış lsldh cezası olarak da pışman lıkla ilgüı Mecmuru uç yıl boyunca haftada bır kez okumaya mecbur tutuyoıuz( ) Bız aşagıda ımzası bulunan kardınaller boyle büdırırız" tumcesıyle son bulan karar tovbekârlara ozgu beyaz dınsel gıysı ıçındekı Galıleo'ya surprız degıldı bır oncekı gunku onsoı uşturmada kararın ne olacağım anlamıştı, bunu, bu oıtamda duymanın neden oldugu tmsel acı nın, ayakta durmdkta zorlanmanın verdıgı fızıksel acıyla kat kat arttıgı ıleı ı surulur Tövbe metni Ne vdi kı yargüama, cezdrun bıldırılmesıyle sorıa er mez, Galüeo nun tovbe ' etmesı gerekmektedır Engızısyonca hdzırlanan tovbe metnını okuması ıçın yontem geregı Galüeo dızelerı uzerıne çokertüır, eklernlerı rahatsız olanlar bu harekeün ne denlı zorlukla yerıne geürüdıgını büııler Seslı okuması ıçın tovbe rnetnı kendısıne verüır Galüeo "Ben Vıncenzıo Galüeı oğlu Floransalı yetmış yaşındakı Galüeo mdhkemenız taraiından suçlu bulundum" dedıkten sonra "Guneşın dunyanın merkezı olduCfunu ve hareket etmedıgını, Yer'm Dunya'nın merkezı olmadıgını ve hareket ettıgını üerı suren yanlış goruşu tamamen bıraktığı nı belırtırım" der ve 'Ben, Galüeo Galıleı, yukardakı gıbı tovbe ettım, ımzaladım" dıyerek de okumasıra bıtırır Ve bu yuk bır olasüıkla dızlerının uzermde doğrulmaya olaganustu bır çabayla ayağa kalkmaya çahşır Bu sırada onu yargüa yan kardınallenn engızısyon gorevlüermm duruşmada bulunanların butun dıkkatlerıyle Galüeo'yu ızledıklen kuşkusuzdur Işte bu koşullar altındakı Galıleıo'nun ayağa dıküdığtnde 'Eppur sı muove" dedıgı kımüerıne gore de ayağı nı yeıe vurdugu üerı surulur Oysa bügın, Engızısyon'un cıddıyetını dort kez yapüan Roruşturmdlarda gormuş yargüa madan bır gun oncekınde de "Yer'ın sabıt durdugu ve Guneş'ın hareket ettıgı goruşunu savunmaya başladım ve hâlâ Dialogue yazılıyor Bu yeru Papa seçımı Galüeo'yu heyecarüandınr yedı yü once egdıgı başıru dıkleştırmek, kendısıne uyanda bulu nan, yasaklar getıren Kardinal ve engızısyonculara "Eppuı sı muove" dıyebümek ıçın kaldığı yerden çalışmaldrına baş lar Ama bunu, anlık bır dırenış bağlamında ayagını yere vurdrak ortaya koymak yerıne, büımsel bır çalışmdyla soyle mek ıster Altı yılük bır emek sonucunda Guneş merkezlı ve Dunya merkezlı üa evren dızgesıru karşüaştuan, dolambaçlı yollarla da olsa Guneş merkezlı dızgeyı kayıran one çıkaran kitabı Dıalogue'u Italyanca olarak kaleme ahı Kaygı uyandıran çabalar Ne var kı Galıleo onlan şaşııtmayı surdurur, bakışlarmı gokyuzunden yeryuzune, daha dogrusu suya, buza dalgalara çevırır buzun ozgul agırhgınm sudan daha agır oldugunu soyleyen Arısto'nun yanüdıgını belırtır, evrene "yalruzca Arısto tarafından okunan bır kıtap" olarak baküamayacağını vurgular Çalışmdlarm kısaca 'Sudaki Cisiznler" adı altında toplar ve kıtabını donemın büım düı olan Latınce değü de "Venedık'tpkı tophane ışçüerının, Murano'da kı camcı ustalarının okuyabümelerı ıçın Italyanca yazar, onun bu tutumu da kaygıyla karşüanır Ne var kı Galüeo yolunda ılerlemeyı dolayısıyla "Goklerın degışmezlıgı yasası 'rıı delık deşık etmeyı surdu rur Venus gezegenınm teleskopuyla tespıt ettıgı cvrelerının resmmı çızer boylece Guneş'ın çevresınde dolaşdn en azından bır gezegen oldugunu kanıtlar Bununld bağlantüı olarak Kopernikus un (14731543) Dunya'nın hareket ettıgı Guneş meıkezlı dızgesını (sıstemını) anımsatıp gokyuzundekı degışunlen bu dızgpyle açüdarnanın kolay olacagına değımr Kısa bır sure sonıa da teleskobu ona yenıbır goruntu verır bunlar her bakımdan yetkm bır kure olarak kabul edılen Guneş'ın uzerındekı hareketh lekelerdır Galüeo'nun bu buluşuna da karşı çıküır "Guneş'ın le Uzun adı "Ptolemausçu ve Kopernikusçu Başlıca tki Dünya Sistemi Üzerine Dialogue" olan yapıt 1632'de basüır tlk okuyarüardan barometreyi bulan ogrencısı Toriçelli 'Dialogue sayesınde Kopernücusçu oldum" dıye Galüeo ya mektup yazar tlgı olaganustudur, Didlogue'un unu Italya sırurlannı aşaı, ne var kı kıyamet de kopmak uzeredır Çok degü bır yıl sonra 1633'de Galıleo, Engızısyon karşısına çıkdrüıp, diz çokturulecek, Dıalogue'u yazarak butun dunyaya "Eppur sı mouve" demesının hesabı 22 Temmuz gunu kendısınden sorulacakur (*) Dava Sobel, Galıleo'nun Kızı, ÇPV G Sına Şeneı Kultuı Y 2000 Nol Tırnakışareüylebekrtılen alıptilar bu ttaptan akldi ılımşiıı 1$ Bankası 809/6