Katalog

Aylak Bilgi Tahır M. Ceylan Gen savaşlan Yeryuzunu genlenn savas alanı kabul edersek, pençenın, sıvrı dışlı çenenın, barutun ve atom bombasının gelışımıni de, genlenn kuşandığı sılahlann evrımı olarak kabul edebılırız Demek bunca sılahı kullanıp bugune ermıs genler, vahşı muzafferlerdır ve her bır(gen)ımızın mılyon yıldır yapageldığı o ınanılmaz vahsetın anılmayısı muzaf1 fer olusumuzdandır Bızım gıbı yırtıalardan once yeryuzu, addı bır bıyolojik savaş ve vahşet olmadan, yuzmılyonlarca yıl sessız kaldı Canlılar, elde olandan beslenıyor, pusu kurup avlanmıyorlardı Sonra çeneler ortaya çıkmaya basladı Kambrıyon donemınde, denız yuzeyınde balıklar gelıştırdıklerı ılkel çenelerle dığer canlılan sılıp supurme ye basladılar ve denızlerın mutlak galıbı oldular, aynen baruta sahıp ordulann otekılerı yerle bır etmesı gıbı Balıkların elınden tam uçyuz mılyon yıl boyunca kurtulmus tek canlı ahtapottu Denız dıbını mekân tuttu, yuzeye çıkıp alışmadığı bolgelerde yem olmadı, uzaklarda acayıp, hassas ve guçlu bır yaratık olarak yaşamını surdurdu Sıze garıp gelebılır, ama ben Çın 'ı ahtapo ta benzetırım Çınlıler Turkler gıbı hıç oraya buraya goçmemısler, doğru durust bır saldırı yememısler, bınlerce yıl sankı uyur gıbı yasamışlar, her zaman kuvvetlı durmuşlar ve herkesten uzakta fızıksel ve duşunsel ozellıklen farklı, ahtapot gıbı acayıp olup kalmışlardır Her zaman çok hareketlıler değıl, bazen de yerınde sağlam duranlar kazanıyor demek kı Bu arada mıdye gıbı baska hareketsız canlılar da, kalsıyum tutarak kabuk edınıp, yırtıalara karsı kolayca korunmuslardır, aynen savas alanlurında, bıleğı guçlu askerlerden çok, zırhlı ;ovalyelenn sağ kalması gıbı Kısa boyluluk dezavantaj mı? Bazı erkekler kısa boylu olmayı intihar nedeni sayabiliyor. Kızlar boylarını uzatmak için doktor doktor dolaşıyor... Neden? Şukru Hatun* adın dergılerındp ıdedl erkegı aramaktan vaz yeçın başlıgıyla yayınlanan yazüarda Kısa boylu prkekler haydtldrı boyunca bu eksık yon lenyle savaşmdk zorunda kalır ve bu savaş onların dı rencını guçlendırır gıbı akıl çplın so?lere sık rastldmı Amaç TJzun boylu erkekleı guçlu ve cesur gıbı goru nur kısalar ISP soluk VP sdvunmasız sosydl kalıbını etkı sız kilrıidktu Cansu Deıe gıbı mdnkcnler (bazı gazete lere gore butun mankenler) Okan Bayulgen gıbı kısa boylu erkeklerden hobldndıklar ını soyleseler de erkek lerın bazıları kısa boylu olmayı ıntıhar nedeni sayacak kddar ışı üerı gotururleı Eıkekleı ıçın laz arkadaşlannın yanında kısa kalmak korkulu ruyadır ve kızlar erken eı genüğe qırıp boy attıkları ıçın ortaokul sıralarında butun prkekler bu duyguyu yaşar Kızlar ISP prgenkk doııemı nı erkerı tamdinlayıp aylık kanama donemıne gırdıkten sonra boylarına daha fa?ld merdk Sdrarlaı ve boylarının 18 ydsına kddaı uzayacagı umuduyla yanlanna annelen nı alarak hekıme gehrler Bu nedenle buyumeran ızlenme^ı dokiorların ol duğu kddar anne ve babdların dd en onemlı goıevıdıı Toplumdakı ınsanların en az %3 nun boyu kısadır ve boy kısalığı ıle başvuran çocukların % 80 runde boy kısdlıgı nd neden olcin hormonal ve/veya bıyolojık bır sorun sap tanamaz ve bu çocuklar normdl kısd boylu veya ıdı opaük boy bsalıgı' tanısı ıle ızlenırler Bu çocuklar ddhd sorıra ydzmın bdşmda sozu edı len ve kendılerım sosyal yonden dezavantaj goren gençlere donusur Boyun sosyal başarı ıçın kolayld^Uıı cı bır faktor olarak algüanması nedenıyle bır çok aıle çocuklannın kendılerınden uzun boylu olrnasmı ıster ve bunun ıçın' elınden gelen ozverıyı gostermek azmınde dır Bu amaçla kızlar basket/voleybol gıbı sporlara yon lendırüır erkekler ıçın hormonlar aranır K Boy uzatan doktorlar Son 15 yüda Recombınant DNA yontemıyle smır sız mıktarda (dmd ucuz degıl) buyume hoımonu uıetıl mesı mumkun olunca buyume hormonunun buyume hormonu eksıklığı dışındakı boy kısalığı vakalaı ında kul lanımı en onemlı tartışma konulann dan bırısı halıne geldı Ulkemızde do bazı gazete haberlerı boy uzatdn doktoı'ian populerıze ederek normal kısa boylu çocuklarda buyume hor monu kullanımı umudu yaratıyor Son yıllardd yapıldn bır çok çd lı^trid buyume hoı monun yalnızca bu hormonun eksık oldugu kışıleıde tat mınkâr bu uzama sağladıgını goster mesıne ragmen çok paridb oları bu üacı uıetenleı ın de eüasıyle buyume hormonu kuUdmmı ydygmldştuümak ıstenıyoı Buyume hoı monu eksıklığı dı şındakı boy kasalıgı vakalarında bu yume horrnonu kulldnımını oneıen ler boy kısalıgının yaşam kdlıtesı ve kendme guven gıbı konularda psıkolojık morbıdıte ye neden olduğunu gosteıen çelışkılı verılerı gundeme gp tırıyorlar Kırmızının hikmeti Kırmızı acayıp bır renktır, kırmızıyı sevıp gıyenlerde sankı ozel bır ıksır olur Bunlar, saldırgan desem saldırgan değıldırler, çekıa desem ınsan onlara yaklaşmaktan çekınır gıbı olur, netıcede kırmızı karısıktır, ama herkesın fıkrı kırmızıdakı gızemın kanın rengınden geldığı şeklındedır Ceçen gun okurken, kırmızı balıklara yırtıcıların pek saldırmadığını oğrendım, meğer onlar hızlı kaçıyorlarmış ve kırmızıya burunerek saldırgana, "boşuna saldınp kendını yorma, benı yakalayamazsın" mesaji verıyorlarmıs Sonradan aklıma geldı, her yonden hızlı olan ınsanlar da kırmızı gomlek gıyıp, kırmızı arabaya bınerdı1 Demek her şeyler pek değışıyor gorunuyor ama, kok seyler asla değışmıyor Daldan dala geçıyorum ama, şımdı de, saygıdeğer başkanlarının ızınlerı olursa, ulkelennı bırer hayvana benzetmek ıstıyorum Madem kı her şey bu kadar koke dayalı, ulkeler de pekâlâ bıyolojik bır yapıya benzetılebılırler Çın'ı zaten ahtapota benzetmıslık, sessız ve dennden gıden yapısı, yapıstığı zaman kurtuluş olanağı vermeyen vantuzları, herkes mersıne gıderken onun tersıne tersıne gıdıp yıne de ayakta kalması ve kolay bozulmayan sağlam smırlerıyle, ahtapot gerçekten Çın'e pek benzemektedır Mucize beklentisi Şımdüerde yaygınlaşan çok kdkı topuklu dyakkabüaı ıle muayene odasına gırdıklen dnddn ıttbaıen gozleımdebo yunun 1015 cm uzdmdsını bdğlayacak bır mucize beklen tısını okursunuz Once dıkkatle dınleısınız okul başaıılanm sorarsını? (çogu bdşarüıdır) sorua boyunu olçer son yüar dala U7amastnı değerlendırır sınız Sıid gerçegı soyleme ye gelır boyun senı sevındı recek kadaı uzamaz artık cumlpsım soylemeden bır çok guzel soz soylesenız de mu ayene oda.sınddn gozu yaşlı' ayıümasını onleyemezsı ruz Hemen hepsı hoımon tedavısı talebınde bulunur veya boy uzaması ıçın hangı sporlan yapmak gerektığı rıı sorar Onlar ıçm boylaıı yalnızca fızıksel/bıyolojık bır durum degüdır ve toplum tdraundan kısa boylu olardk damgdldruridk ozellıkle eıgcnlık donemının onemlı psıkolojık takıntüarından bırısıdır ve kısa boyluluk heı ıkı cıns taraunddn da sosyal dezavantaj olarak gorulur Oysa son yülardakı araştırmdldr bır hastalığa bdg lı olmayan boy kibalıgmm yaşam başansı uzerıne olçulebüon olumsu? bır etkısının olmadıgını goslerıyoı Timsah ve yılan Amerıka ve Timsah arasında suphesız kı benzerlıkten çok ayrılık var, ama Amerıka'nın acayıp bır mutasyon sonunda ortaya çıktığını hıçbır hayvana tam olarak benzemeyen çok ozel bır hayvan olduğunu teslım etmelıyız Bu ıstısnayı dıkkate alarak onu tımsaha benzetebılırız Ikısının de ozellığı tuzak kurmalarıdır CIA tuzağı kurar, Amerıka da ırı bır timsah olarak yutar Sonra ıkısı de yenemeyecek kadar buyuktur ve her şeylerı yıyebılecek kadar mıdesızdırler Bır de, lokmayı yuttuktan sonra ıkısının de ağlasması, aynı kokten ayrıldıklannın garantısı oluyor doğrusu Ingıltere guzel bır yılandır, sanırım bu konuda herkes anlaşacaktır ,detay vermeyelım Rus ayısı falan derler ama, ben Rusya'yı fıle benzetmeyı daha uygun bulurum Kaplanlar fıllere gereğınden bu yuk oldukları ıçın saldırmıyorlar, Rusya'ya da oyle Almanya'yı kaplana benzetırsek, ıkıncı savaşta bır fıle saldırmanın ne kadar mantıksız olduğunu anladı sanırım Almanya, evet kaplandır, saldırır ve avını, ama ekonomı ama sılah zoruyla mutlaka alır Turkıye ozellıkle son zamanlarda, bır yarasadır Ulke bastan aşağı tepetaklak durmaktadır Yarasalar ağaçlarda yasar ama ağacın suya yakın dallarına tuneseler tımsaha, govdesıne tuneseler yılana, tepeye gıtseler kartala yem olurlar Irak tabıı kı bır karıdestır Gozden ırak yaşarken, ısık saçan noktıllayı yutmus, karnından noktıllanın yaptığı ışıma nedenıyle kendı kamuflaji ortadan kalkmış, tımsahın denızlerdekı karsılığı olan murekkep balığının da hedefı halıne gelmıstır ve yutulacaktır Yasam hep aynı modelı kullanıyor, bıyolojide, sıyasette ve savaşta, sorun modelı anlamakta [email protected] Normal kısa boyluluk ve saglık Oysa çok yakmda yayınldndn bır drdştııma noı mal kısa boylu çocukların saglıkla ılgılı yaşam kalıtesı ( hedlthreldted gualıty of lıfe HROOL) skorldrının aynı yaştakı kontrol grubundan duşuk olmddıCfinı gosterıyor Daha onemlısı buyume hoımonu kullanımı gıubunda çocuk helamlerıne gore HRQOI. skorlarındd ıyıleşme sdptdnırken çocukldiınkendüeıı ve aıleleıı bu değışık lık olmadıgını bıldırıyorlar Sonuç olarak bu araştırma normal kısa boylu çocuklardd buyume hormonu kulla nımının yaşam kalıtesı skorlarmda bır ıyıleşme sağld madıgını gosterıyor Başlıca ügı alanı buyume olan ve uzun bır sure çdlıştığı Uruversıty College Londondan emeklı olan Prof C G D Brook hormon tedavısının vucuttd o hoı mon eksıkse ydpüması geıektıgını bu kııralın buyume hormonu ıçın de geçerlı olduğunu bu nedenle buyume hormonunun bır ılaç olarak buyume hormonu eksık hastalara dynlması gerektıcjını soyleyerek hepunıze ışık tutuyor O zaman hepımızın gorevı bır hastalıgı olamayan kısa boylu çocukkrın damgdlanmalarını onlemek ve onlan boy uzatmaya yonelık gırışımlerden korumak * shatun@isbank net tr Kocaeh Unıv Tıp fak Çocuk Sağhğı ve Hastalıkldn ABü Çocuklar ve büyüme Dır ha^talıklan yoksa bebekler yaklaşık 50 cm ka dar doğdildi ve ılk ydın sonunda 25 cm uzarlar Buyume buyuk olçudp gpnetık kontrol altındadır ve çocuklar an ne/babalarının boylarını yansıtıılar Ilk 2 yıldan sonra bu yume uzerınde hormonldrın rolu artar ve ddha çok uy kuda salgılanan (TJyusun da buyusun ) buyume hormonu Prgenlığe kadarkı buyumeden sorunıludur Er genlık donemınde ıse cınsıyet hormonlannın rolu başlar Beslenme ve ruhsal ıyılık halı sagüklı buyume ıçın dıger onemlı faktorlerdır Buyume çocukların saglık durumld rını en ıyı yansıtan olçuduı Bır araştıımacı buyumeyı bıı termometreye benzeterek termometre nasıl hasta bır çocuğun ateşını gosterırse buyume de çocuğun beslenmesını ve sağlıgını gostenr demıstır 806/6