Katalog

Cönülden Bilime Ahmet Inam Garipsediğimiz Carip Bır yazımda anlatmıştım Amenka'da uluslararası bır felsefe toplantısında"Turk Kulturunde 'Carip' Kavramı" ustune konuşacaktım Oturum başkanı arkadaşımla salona gırdığımde, salonda kırmenın olmadığını fark ettım Dığer ıkı salonda unlu felsefealerın konuşmalannı dınlemeye gıtmtştı herkes Donakaldım "Ganplığı" yaşadım, bır kez daha Sonra gıttı şaşkınlığım, doğal geldı bana bu durum Turkıye'den garıp bır adamın Turkı ye'dekı ganp anlaytşını kımse merak etmemıştı Turkıye'dekı arkadaslarım, sız okurlanm, hıç merak eüınız mfi "Conul" kavramıyla bırlıkte, "gariplik" yıllardan berı duşunup, yaşadığım bır kavram Garıplığın fark edılmemesı garıphğe yakısmıyor Arapça bır sozcuk "Carabe" fıılı, terk etmek, ayrılmak, yabana, tuhaf olma, batıya doğru gıtme (Garb Batı, Gurub Guneşın batışı1), yurdundan uzak olma, "gurbete" gıtme gıbı anlamlara sahıp Garıb, bu fıılle ılışkılı, yabana, acayıp, tuhaf, şaşırtıa, eğlendına, anlaşılması zor, belırsız, alışılmadık demek Arapça'da (Hans VJehr'ın A Dictionary of Modern Written Arabic sozluğunu kullanıyorum1) Aynı fııl, Batılı, Avrupalı olma anlamı da taşıyor Kendı sılasından uzaklaşıp Batı yaşam tarzını onemseme Arap, Batılı olmayı garıpsıyori Turkçemızdekı garıb, Yunus'un, Karacaoğlan'ın garıbı daha duygusal, daha yalnız, yoksul, mahzun1 Arapça'da pek vurgulanmayan gariplik duygusallığı, ınsanımızın temel kulturel ozellıklerınden Turkçede ganbın anlamlarını, bır açıdan, yedı obekte toplayabılırız Garıbı bır ınsan olarak duşunduğumuzde o 1. Tuhaf bırıdır, alışılmadık Dunyaya alışılmadık baktığı ıçın Duşunme, anlama, alışkanlıklar ıçınde yurumez çunku, Parkinson: 5 aşamada ilerliyor On yıldan beri Parkinson hastası olan Papa Paul //, hastalığının son safhasına iyice yaklaştı, ama herşeyi ile çok sağlam 1 Garipliğimizin Avrupalı, kendı kültürüne seçenekler SUnabllecek Turk kiymetİnİ , A bHİrSe , ,. sefe hayretle başlari) 2. Bu tuhaflıöı onun alışkanlıklar edınıp/ bır yere > r t e j p ora a kazık Y " , . çakmasmr enYabanadır 978 yılında Romada Vatıkan ın kutsdl lıden seçılen Polonyalı Karol Wojtyla çok sayıda lısan bılıyor Son Faskalya yortusunda mananlara tam 62 düde hayır dualarını sunan VVojtyla Hazııan ayındakı Baku gezısınde Azerıce büe konuştu ya da en azından konuştuğu sanüı yor Paparun sesı oylesınc kısıktı kı bazı ınsanlar konuşmaları Rusça ve tngıluce ye de benzetüler 82 yaşmdakı Paparun rahatsızlıklan sestasıklıc^ıylada smıılı değıl Sd dece kuçuk adımlaıla yuruyebılpn yaşlı adam merdıvenlerı ınıp çıkamıyoı dık yu ruyernıyoı ve ellerı tıtnyor gellemıştır Gurbettedır hep m kültürünün evrensel Evınde bıle 3. Gurbete alış Dinlenmeye niyeti yok Ancak Papa yaşadıgı tum zorluklara lağmen yıne dp programldiını surduımeye çalışıyor ve dınlenmek gıbı bır myetı de yok Kendısının de dedıgı gı bı zamanı geldığınde yeterınce dınlenme firsatı olacak zaten Fdkat ne yazık kı ebedı dınlenme zamanı ıyıce yak laştı Papanın on yıldan bu yana çektığı Pdrkınson hasta bgı (Morbus Parkinson) beş aşamada ilerliyor Papa dorduncu safhaya ulaştı Hasta bu safhada gunluk yaşantısım surdurebümesı ıçın yaıdıma gereksınım duyar Ve doktorlar hastalığın bu yıl ıçınde son safhaya gıımesınden endı şe edıyorlar h bu donemde bakıma muhtaç hale gelen hasta yaşamını çogunlukla tekerleklı sandalye uzerınde geçırır Hastalıgı ılk kez 1817 yüında teşhıs eden hgılız Ja mes Parkinson "shakıng palsy ('tıtremelı ınme) olarak adlandırdığı rahatsızlıgın aşın beslenmeden kaynaklandı gını üerı surmustu Tabn bu buyuk bır yanılgıydı Gerçek te beyın sapındakı hurre bogumlarmda dopamın ureten hucrelenn yava;? yavas olmesı soz konusu Dopamın sınır hucıelerı arasındakı alışverışı sağlayan ve adrenalın hor monunun da on safhasını oluşturan bır maddedır ragmen Paparun sesı yıldan yıla zayıfladı yuzundekı ı(ade anlamsızlaştı Oysa I Dopa üacının dopamın sevıye smı ayarldması beklenıyordu Ne yazık kı sırur hucrelerını ıydeştıren bır terapı yontemı henuz bulunamadı hatta hdhtalığın neden ortaya çıküğı ve nıçm ılerledıgı büe tam olarak büınmemekte 'fbm de$'ldır > nerede olsa 4. Tuhaflığı, gurbette oluşu, yabanalığı, onu yalnız kllmıştır Ganp ydnızdır S Alışılmadık bır ınsan, alışılmadık bır yaşam onu yoksul kılmıştır 6 Ganp çaresızdır Çare bulmaktan vazgeçmıştır çunku 7. Ganp, duygusaldır, huzunludur, dokunaklıdır Arapça aslına gore, bızım ganbımız dusundurucu farklılıklar taşıyor Tuhaflık, gurbette olma, yabanalık, Arapça sozluğun "garıb" betımlemesıne uyuyor Yalnızlık, yoksulluk, mahzunluk, çaresızlık daha çok bızım dılın vurgusu olarak gorunuyor Yalnızlık garıblığın sosyobjik yanını, yoksulluk ekonomık, mahzunluk, psıkolojık boyutlarını gosterıyor Çaresızlık, sosyolojik, ekonomık, psıkobjik boyutların tumunu taşıyor Ganp, ılk elde sanılacağı gıbı, pısmklığın, dunyadan el ayak çekmışlığın yansıdığı bır ınsan tıpı değıl Avrupa Bırlığı'nın kapılannda bekleyen Turkıye'nın çok zengın kulturunun ıçınde, yuzyıllarca can bulmuş bır kavram Arapçada Batılılaşana ganp denebıleceğını soylemıştık Bır yorumla bunu kabul edebılırız Turk kulturunun garıplığının, yenılenme, canlanma, yaratıcı olma gereklılığınm bır ışaretı olduğuna soyleyebılırız Tuhaflık ve duygululuk boyutu, farklılığımızdan gelen yaratıcı atılımımız ıçın bır potansıyeldır Kendı kultur zengınlığımızı henuz ortaya çıkaramadığımız ıçın garıbız, ama çaresız değıl Garıplığın çaresızlığı alışıldık çarelerı benımsememesındendır Onurlu bağımsız, saygın Avrupalı olmak, onları taklıtle gerçekleşmez Kendı kultur zengınlığımızı gerçekleştırebılır, koklerımızdekı garıplığın, aslında yaratıcı farklılıklar doğuran bır guç olduğunu ortaya koyabılırsek, bılımde, sanatta, felsefede Avrupalıya sozu olan bır ulke olarak gırebılırız aralanna Ganplığımızın kıymetını bılırse Avrupalı, kendı kulturune seçenekler sunabılecek Turk kulturunun evrensel boyutundan beslenebılır Bunun ıçın, çoğunuza tuhaf gelecek ama, oncelıkle kendı ganplığımızın kıymetını bılıp, uzennde dusunerek kulturumuze taze kan getırebılırız 806/2 Zihinle bağ koparsa Parkinson bırçok ınsanı yaşlılıkta yakalayan bır sınır hastakgı olarak açıklanmakta Ozellıkle de konsantrasyon yetısı ve karar mekanızmasının zayıflaması kotu sonuçlar dogurmakta Zıhnı bagmtmın kopması Parkinson hastala rının %30'unda bunaklık derecesıne varıyor Depresyon uyanlganhk heyecanı kontrol edeme me ( M e c t ıncontınence) ve hastanın kendısıru sebepsız yere subjektıf olarak ıyı ve kuvvetlı hıssetmesı gıbı davra nışlar sık rastlanan semptornlardır Papanın bunaklık sevı yesıne gelıp gelmeyecegı henuz bılınmıyor ama en azın dan şımdılık zihinsel yeti kaybı vc a ş ı n heyecan gıbı belırtüer gostermedığı kpsm Kışılıgı asla de^ışmedı son suza kadar azımlı olma karakterını surduruyor ve kendıne guvenı tam Ayrıca kalp ve dolaşım gıbı bedensel fonk sıyonlannda da bır aksama yok Her nc kadar bır zamanlar bağırsak kanserı oldugu soylentısı yayıldıysa da dedıkodu asılsız çıktı Gorulen o kı yaşlüarı tehdıt eden rahatsızlıklann hıç bırı bulunmuyor Papada Ancak ne yazık kı hareketlerındekı kısıtlamalar Par kınson nedenıyle hızla ılerleyecek Kural olarak hastalığın son aşaması 4 6 yıl ıçınde tamamlanmakta Hastalar solu num kaslarındakı zayıflamaya bağlı olaıak genoldp akcı ğer enfeksıyonuyla huzur ıçınde yaşama veda edıyorlar Ve akcığer enfeksıyonuyla gelen olum doktorlar arasında 1 yaşlı adamın en ıyı dostu olarak tanımlanmakta Nılgun Ozbaşaran Dede, Kaynak Spıegel İlk belirtiler Dopamın eksıklıgı bırçok rahatsızlıgın gelışmesıne yol açmakta Ilk belırtüer Papada 90 h yıllann başında ortaya çıkmışü * buyuk amplıtudlu tıtreme (Tıemor) sol başparmak sanıyede dort ıla altı kez hareket edecek şeküde tıt rıyor * One dogru duşprekmıs ızlenımını veren kambu rumsu duruş bıçırnı hareketlerde yavaşlama * Kasların kasüması (Rıgor) kollar sankı kurşun ta şıyormuşçasma yavaş hareket edıyor Hâlıhazırdakı en guçlu Parkınson ılaçlarını almasına