Katalog

Tıp etiği mi, o da ne? 19 06 2002 tarıhlı 24790 sayüı Ret>ını Gazetede yaymlanan Tıpta Uzmanlık Tuzuğu" pek çok eleştınye ve tartışmaya gebe gorunuyor Tuzukte tıpta uz manlık alanı olaıak Deontolojı (Tıp Etığı) ve Tıp Tarıhı nın yer almamış olma sı bu alarun akadenusyenleruıın ve uzmanlık dernegı olan Turhye Bıyoetık Derneğı'nın haklı ıtıra/ldrınd yol açmaktadır ürtak bır eylem planı oluş turma ve dava açma surecı de başlatı] mıştır 19 Boyle bır tuzuk değışıklığını ger çekleştıren Sağlık Bakanlığında ve ko nuyu bakanlık gundemıne getırdığı soylenılen YOK'un ılgüı bolumleı mde kaç hsıııın konudan haberdar olduğu nu bılmıyoruz Bu değışüdıkle soz ko nusu uzmanlık alatuna TUS (Tıpta Uz manlık Sınavı) üe uzmanlık oğrencısı alma ve yetışürme hakkı unıversıtelerırrnzın elınden alınmış ve hekım koken lı tıp etıkçısı yetıştırme çabalannın onu kesılmıştır Bu dersleı ın lısans ve lısansustu uzmanlık duzeyınde tıp ve uz manlık oğrencüerıne verılmesının geleklılığırun onemını yenıden vurgulamak etküı olur mu 7 Bundan sonra kı suıecı hep bırlıkte yaşayıp goreceğız bırlıkte Ülkemizdeki insan manlık alaruyla ararlaı çalışırlar ve şu ıkı soruya yanıt hakları ihlalleri, tıbbi 1) Ne yapmdmi7 gerekır neye ızın uygulamada hasta veımemız geıekar neyı hoş gorebılı hakları ihlalleri, hekim r \L ve tıbbı teknolojının yapmaya ım kân vcıdığı butıuı yenı şeyler arasınhakları ihlalleri sürü ddn hdngısını yasaklamamız gerekır ' " yor. Hekim hataları ve 2) Zorurüu olanı ızın verüebıhr ola nı ' hoş gorulebüır olanı" nasü belırle sağlık çalışanlarının yebüuız ? Ya da yenı olanaklar daha keyfı uygulamaların onre gerçekleştırılemernış olanlaıı mumkun küdığındd neyı yasakJamamız dan kaynaklanan du gerektığını nasü tespıt edebüırız rumlar hâlâ örtbas Dürüstlük Curıurnuzde ınsanlar gıttıkçe da ediliyor.. ha çok bırbırlerıne sokulup yaklaş Ve tıp etiği Tıpta makta ve kaynaklar gıtgıdp azaldığı Uzmanlık Tüzüğü'nde ıçın'durustluk zemınınde bır ışbırlığı ne olan gereksımm ıyıce artmaktadır yer almıyor! Işte bu nedenlerle ınsanlar arası üıska 9 İntiharı Kim Önlesin: Rehber Öğretmen mi Süpermen mi? kullanmızda ozellüde de lıselerde yaidnan ıntıhar olaylan hepımuı uzuyor ve kaygüandırıyor Anne babaların yaşanan ıntüıar olaylarının aıduıddn kendı çocukları ıçın ne kadaı kaygüandıklannı tahmın etmek ıçın uzman olmaya gerek yok sanınm Hele de olayların medyada sunuluş bıçımınde gerçekdışı nedenspllıklprp çok yer ve tümesı ve olayın abartüı dramatık bazı durumldidd da ozendırıcı bıçımde aktardması yangına korukle gıtmekten başka bır anlam taşımıyor Intıhar olaylarının ardından medyada bazı uzmanlarca yapüan açıklamalar aüelerın bılgı duzeyını di ttırıp kaygüannı azaltırkpn bazılarının açüdamaldrıysa tam tersı bır etkı yaraüyor çunku ıntıhar bırçok etkenın ıçıçe geç tığı karmaşık bır olgudur medyadab sunumu da aüelere rehberlık edecek bıçımde olmalı gerekçesız nedensellıkten çok rısk degerlendırmesı uzerıne odaklanmalıdır O Niye baltalama var? Ulkemızde yenıden yapüarana sancılan çeken tıp eğıtımı bu konuda buyuk ozverı ve gayretle çalışan değerlı tıp ınsanlannın çabalarıyla çağdaşlaştırümaya çalışı hrken ve Çekudek Egıtım Mufreddtında Tıp Ltıgı Adlı Tıp Halk Sağlıgı Tıp Eöfitımı gıbı alanlann onemı vurgulanıp bu alanda yetışmış uzman hekımlere olan ıhtıyaç vurgulanır ken Tıp Etığını 'baltalama tutumunu anlayabılmek anlaşılabüır gıbı gorunmuyor Kı bu baltaldma aslında ulkemız tıp dunyasının bındıgı agacı kesmesıdır Çunku gelısmesıne engel olunan Deontolojı (Tıp Etığı) uzmanlık alanı en çok da bız hekımlere ve hi7met verdığımız ulkemız ınsanınd la zım Çunku ulkemızdekı ınsan hakları ılüaLlen tıbbı uygu ldiıiddd hdstd hakları ıhlallerı hekım hakları ıhlalleıı şeklın de devam edıyor Hekımler mecbun hızmete ve olumsu? koşullaıda lıızmet vermeye zorlanıyor hekım hataları ve sağlık çalışanlarının keyfı uygulamdldrından kaynaklanan durumlar hâlâ ortbas edılıyor lerın ve eylemlerın kuresel olçekte gerçekleşebılmesı ıçın uzerınde asgaıı rnustereklerınde uzlaşabüeceğımız bır normatıf zemm kurmak zorundayız Bunun ıçın de tıp etkınlığınde Tıp Etığı aldnının yardımına gerpksınımırmz var Çunku tıpta tanı tedavı surecınde ve hekım hasta üşkısınde ınsan eylemlerının evrensel olçekte geçerlı dkelerı ve ıyı bır yaşamın var olabüme koşulları uzeıınde bıı uzlaşma sağlama bakımmdan gereklı savlan uretme gorevı en başta Tıp Etığıne duşmektedır Tıp Etığının bu gorevı yerme getıı mesırun onkoşulu ıse konumuzla ılgüı olarak otekı kulturlerde beramsenmış saygı goren ve uygulamada kabul goren normlarm ve de ğerlerın çok ıyı büınmesı ve bunların nereye kadar evren sel olçekte geçerlılık taşıyabüeceğını araştırmaktır Ozellıkle de ekonomının ve teknolojının dunyada olup bıten her şeyı belırledığı bır çağda tıbbı etik, tıp dunyasının tek yonlu kaygüarla rasyonalıze' edümesıne yonelmış bu yarar hesapçılıgının yıkırı etkı ve sonuçlarını eleştırel bır aynadan yansıtan oneırüı bır uyancı gorevı yuklenrnıstır Rehber öğretmen sorunu Intüıar olaylarından sonra medyada en çok ışlenen konulardan bırısı de okul ıdaresı ve rehber oğretmenın gorev ve sorumluluklandır Dückat çekıcı ve uzucu olan nokta ıse bu sorumluluĞfun okulun koşullaı ı ışleyısı yapısı ogrencı ve ogretmenlerının sayısı onemsenmeksızın yalnızca okul ıdaresı ve rehber oğretmene yuklenmesı ve bu kışüenn suçlanmasıdır Elbette kı ıntıhar da rehber oğretmenın çalışma alanındakı en onemlı konu baslıklanndan bırıdır ve rehber öğretmen okul sıstemı ıçındekı gorev ve soıum luluklarıru en ıyı bıçımde yerıne getırmelıdır Ancak medyadala,larüşmalann ıçerığıne dıkkatle baktıgımızda yapüan suçlarflaların altında bazı varsayımldr yattı^ını gorebüı rız Bu varsayımlardan bırkaçına burada dejınmenın yararlı olacağıru d^sunuyorum 1 : Rehber ogretmen her ögrenöyle yeterınce ügüenebüır ve ügüenmelıdır Bazı uzucu gerçeklerle başlayalım Bırçok okulda reh ber öğretmen 10002000 kışılık oğrencı grubuyla tek basma çalışmak duramundadır Çok basıt bır hesap yaptığımızdd oğrencı rehberlü< servısıne başvurmadıysa ya da yoıüendı rılmedıyse duzenlı olarak uygulanan oğrencı tanıma araçla rında dü<kat çekıcı bır bulgu yoksa rehber oğrotmenın okul ddkı her oğrencıyı ınühaı rıskını değerlendırecek kadar tanı yamayacağı anlasüacaktır Okulda rehber oğretmenın yerme getırmesı gereken en onemlı gorevm sorunlarm ortaya çıkmadan engellenmesı olduğunu (koruyucu çalışmalar) duşunduğumuzde mtüıar konusunun okul sıstemındekı onemlı sorunlnrdun olduğunu ama tek sorun olmadığmı kabul etmek durumunda kdlıri7 Oysakı madde bağımlüığı A1DS kumar alışkanlığı gÜDi yayü ma olasüığı yuksek bırçok sorun da okulda ele alınması ge reken konukrdır Rehber oğretmenm dığer okul peısonelın den yardım alamaması duıumunda onun tum oğrencüerlp bıre bır ügüenebüeceğmı duşunmek utopık olacaktıt Her okulun intiharlar konusunda ayrıntılı ve uygulanabilir bır planı olmalı Niteliksel değerler önemli Tıbbı uygulamalaı ın salt ka/diıcı ve başdrı hırsını en ust duzeye çıkarma kaygüanna endekslenmış "nıcelıkselleştıncı duşunce" karşısında Tıp Etıgı bıze nıtelüderı pıatık aklın ahlaksal yetkınlığıyle doğrulanmış olan amaç VP hedefler sunan bır kaynagın nıcelıksel deŞerlendırmeleıe sıgmayan 'nıtelıksel değerlerın de olduğunu anım satmaktadır Bunlar ozerklığe saygı yarar durustluk adalet gı bı nıtelıksel değerlerdır Tıp etığı bıze ulusdl ve ulaslarara sı tıbbı uygulamalarda bolgeler arası geçerlüık gucu tası yabüecek uluslar ustu kurdJ ve normlarm anlaşüması anla yışla karşüanması ve kavranması bakımından en ıyı ortam olarak gorunmektedır Ulkemız koşullannda erdemlı hekım yetıştıımek oncelüdı konumuz değüdır dıyorsanız 'hasta hakları konu su oncelüdı konulanmız arasında değüdır dıyorsanız mes lekı olarak yapıp ettıklerımız ıçın kımseye hesap vermeyız dıyorsanız hekımlerın "meslek etı^ı tıp ahlakı" oğrenmele ? rme gerek yok dıyorsanız deontolo]i(tıp etığıahlakı) mı O da ne 9 dıyorsani7 Başka ne soylenebüır kı' Dr. Nuket Örnek Buken H U TF Deontolojı (Tıp Etıgı) Tıp Tanhı A D Gorevhsı Turkıye Bıyoetık Dernegı Yonetım Kurulu Uyesı Nuket Buken@dıalup ankara edu tr Nuket Buken@dıalup ankara edu tr Tıp etiği üzerine Bugunku tıp etığı başta hekımler olmak uzere dıger sağlık çalısanlannı da kapsar şeküde hastalar üe sağlık ça lışanlan arasındakı ılıskıde oıtaya çıkan etık (ahlakı) konu lardır Kuşkusuz yalnızca hastalarla olan değıl sağlık çalı şanlannın kendı ıçlerındekı meslekı sorumluluklan üe top luma karşı sorumluluklan da Tıp Etıgı kapsamında yer alır Tıbbı Deontolojı geleneksel olarak Hıpokrat tan be rı gelen hekımın ptık ahlakı odevlerını düe getırır Turkıye'de 1960 yüında uygulamaya gıren Deontolojı Tuzuğu bu şeküde hekımhasta ve hekım hekım ılışküerınde so rumluluklan belııleı Hekımlerın üke ve kuraüar şeklındekı yukumluluklerınden so7 eder Bu üke ve kuralldrd hekımleı jıymak zorundadır Aksı takdırde meslek oddsı tarahndan soruşturma sonucu gereklı yaptınmlar uygulanır Bııçok meslekı ddvranıs kodu davranış odevlerıne üaveten erdemlüığı de vurgulamaktadır Meslekı kodlar sıklıkla uyelerınden durustluk guvenırlüık doğruluk adıl olmayı talep etmektedır Erdem etığı bır meslektekı etık kurallarm açıkça çığnendığı durumlarda kışının davramşı nın değerlendırümesınde ozellıkle yararlıdır Varsayım 2: Okul personelinin intihar hakkında yeterince bilgisi vardır ve olmalıdır. Okul öğretmen ıdarerı oğrencı ve dığer çalışanlar dan oluşan kalabalık bır sıstemdıı Anne babdldrı da bu sıs temden ayn duşunmemız mumkun değıldır Bu sıstemın kendı ıçınde ıyı ışbırlıgı yapması zaten ba^lı basma bır koruyucu çdlışma demektır Bır okulda ıntıhar olaylarının en az sayıda yaşanmasını ıstıyorsak rehber öğretmen kaddr dığer Iki soru Çok sayıda meslekı alan dısıphn ve kurumlar bu uz801/12