Katalog

Gönülden Bilime Ahmet Inam Bilgi saglığı açısından üniversite "Üniversitenin insan bilgisine, benim deyimimle, içinde yaşadığımız bilgi küreye katkısı ne olmalıdır?" sorusuyla başlatabileceğimiz üniversitenin anlamını sorgulama, insan yaşamının dünyanın geldiği bu noktadan anlamının sorgulanmasını da içeriyor. "Üniversite, daha anlamlı, daha hakça, daha guzel bir dunya için nasıl bir görev üstlenmeli, nasıl yapılanmalıdır?" "Nasıl bir üniversite duşümuz olmalıdır?" Son soru, vereceğım yanıtlara doğru goturuyor beni: Üniversite düşler yaratmalı. Düşleri tıkanmış, düşlere kapanmış, düşleri "düş makinelerince" üretilen bir dunyada, bilgi kurenin dinamizmini düşundürmeye, araştırmaya, sorgulamaya, yaratmaya yönelik etkinliklerle harekete geçiren düşler pınan olmalı. Neden? Bugun üniversite dunyada, çoğunlukla, "teknik sorunlar" çözmeye, meslek edinmek isteyenlere meslek sağlamaya, ona sunulan olanaklar ve verilen görevlerle sınırlı çalışmaya odaklanmıs durumda. Üniversite, bir anlamıyla, dünyanın içinde yitip gitmış durumda. Üniversitenin dunyevileşmesi, insan sorunlarına çözüm araması elbette istenen özellikler. Nasıl bir dünyasallaşma, nasıl bir çozum arama? Üniversite, tarihinde dinsel bir yapılanma da taşıdı, pratik yaşama çözümler üretti. Değişik ülkelerde geçirdiği değışık sureçler sonunda geldiği aşamada, bilgikurenin, bozulan sağlığını, bilgi kirlenmelerini, çarpıtmalarını düşündüğümüzde, üstlenmesi gereken görevin, dünyaya, dünya ötesinde kalarak katkıda bulunması olduğunu düşünüyorum. Bu sözlerimin gerçeklerle hiç bağdaşmayan düssel yoğunluklu savlar olduğunu soyleyebilirsıniz. Haklısınız. Bundan dolayı, şimdiye dek suregelen gelişimi içinde diploma sağlayan, şu ya da bu düzeyde araştırma kurumlarının noetik yapılarında bir aynlma gerektiğini soyluyorum. Üniversitenin noetik yapısını sozünden anladığım, üniversitenin alt yapısı, toplumsal, mâli yapısı, binaları, araç gereçleri, akademısyen sayısı değil de, düsünsel yapısıdır. Yaşlı nüfusun sessiz devrimi Celişmekte olan ülkelerdeki nüfus patlamasından sonra şimdi de yaşlı nüfusta artış bekleniyor. Dünya tarihinde ilk kez 2050 yılında yaşlı sayısı genç nüfusu aşacak. klımd cıhdzının çalışüğı salonda sureklı hapşırıyor Ashnda 65 yaşındakı Banyladeşlı kadın dığer zamanlar da da pek sa^lıklı gorunmuyor ama yıne de buyuk bir ustalıkla bedenıne ve başına doladıgı ortusuyle çevıelenen kınşık yuzundekı derın bakışlardakı gençhk parütısı da eksık değil Çunku o sesını duyurabıldıgı bir ortamda bulunmaktan çok mutlu Vatanından bınlerce kılometre uzaklıkta Madrıd konferans salonunda gerçekleştırılen ve konusu yaşlı nufusun geleceğı olan BM forumunda, gelışmekte olan ulkelerdekı yaşlı nufusun sorunlarını dile getınyor Nessa Dığer konuşmacüaı daha çok artmakta olan dogum oranı ve bebek saglıgı uzerınde dururken, o batüı ulkeleıde yaşlı nufusun gereksınımlerı uzeııne taı tışıldığını fakat gelışmekte olan ülkelerdeki yaşlılarla hıç kımsenın ügdenmedıgmden yakınıyor Ulkesındekı yaşlı sayısı gerçekten hızla yukselmekte Bugun Bangladeş'te yaşları 60 ve uzerınde olan insanların sayısı 7,2 mılyona ulaşmış Ve hesaplaıa gore bu sayı 50 yıl içinde 40 mılyonu bıle aşabüecek Ne var kı şımdıye dek hıç kımse yaşlüann sorunlarına egılmemış 'Yaşlılara gerıye sada kadan başka bir şey kalmıyor" dı yor Nessa B ııderıbue soguk al gınlıgına ydkdldnarı 59 yaş iizerı nüfus dağılımı Khatemun Nessa, 2002 0%90'dan %»0 19 %20 24 Üniversite düşler yaratmalı; düşler pınan düşundürmeye, araştırmaya, sorgulamaya, yaratmaya yönelik etkinlikleri harekete geçirmeli.. Yazık kı, özellikle ulkemizde, universitelerin açılış törenlerinde, tanıtım toplantılarında yapılan konuşmalarda, bu noetik bilincin ne denli eksik ve yetersiz olduğunu görürsünuz. Dar ufuklu eskilerin zanaatkârlarından öteye bilgi ve bilgiyaşam ilişkisi konusunda gorusü olmayan insanlann oluşturduğu bu kurumlarda, üniversite nous'u, üniversite aklı, kendi kendilerine koydukları ölçütler içinde, yayın sayıları, indeksler, sozde nesnel atama, terfi kaygılarıyla, bilgikürenin bilgi sağlığını "epistemiyatri" diyordum, buna!) bozmaktadır. Ünivenlte aklı, gömüldüğu dar alanda, bir ticari sirket ya da bir devlet dairesı gibı çalıştırılmaya zorlanmaktadır. Bilgikure, çıkar amaçlı bilgilerden, katılaştırılmış, dondurulmuş tepeden indirilen gorüşlerden dolayı ağırlasmakta, heyecanını yitirmektedir. Üniversite aklı, kendisini hesapkitap, çıkar dünyasına bağlayan zincirlerden kurtaracak atılımları daha ne kadar bekleyecek? Bir aynlma gereğinden sözetmiştim. Üniversiteyi, şirketlerin ve resmi kurumların baskılarından kurtarıp, dünyayı daha farklı açılardan görmemize katkıda bulunacak, düşleme ve düşünme alanlarına dönüştürecek bir ayrılmadan. El altında, bilgi üretecek kurumlara hizmet üniversiteleri adı verilecek, meslek yuksek okullarını da içine alacak bir düzenleme yapılmalı. Hizmet Üniversiteleri, mühendislik ve sağlık sorunlannı gerek yerel gerekse evrensel olçülerde çözmeye çalışacaklar. Oluşturulacak modeller, kuramlar, toplumun, devletin, tıcarî kurumların beklentileri doğrultusunda hizmete sunulacaktır. Adı yalnızca üniversite olacak, sayısı hizmet universitelerine göre oldukça az, belki alt yapısal desteğini, bilgiyi, bilgi aşkıyla seven, insanların kendi katkılarından alacak bir diğer bilgi bahçesi, bilgi kürenin egemen göruslerinin, silah ve çıkar amaçlı bilgilerinin ağırlaştınp, tatsızlaştırdığı, giderek çeşitliliği, zenginliği yok eden özelliklerine karşı dusler üretecek! Bilgi kurenin sağlığı buna bağlı. Düş eksikliğlnden dolayı kokuşmanm eşiğinde. Ne demek dusler? Elbette gerçeği anlamaya yönelik düşler. Elbette insan emeği, araştırması ile oluşan düşler. Kabul görmuş araştırma geleneklerinin dışında, ozgur aramaların, araştırmaların fitilini ateşleyen düşler. Noetik yapısı, insanın ruhsal ozelliklerinden, evrenin uçsuz bucaksız gizlerine uzanan araştırma alanlarında yurümeye hazır; şimdiki üniversiteyi boyunduruğuna alan denetleyici akıl yerine, teorik aklı, anlayan, şiirleyen, eleştiren, bağlanan erotik aklı koyabilecek cesarette; diploma sevdalıların ya da entelektuel züppelerin değil de, bilgiye gönül vermiş, şen bilgi sevdalılannın üniversitesil »/o20 24 %20 24 %2S29 %30'dan Dunyadaki yaşlı nufusun yeliiinıi BM tuhıninlcrine gore 2050 yılında bııgünkiıne oranla ılaha az iınan dıın yaya gelecek; ancah insan yaşaını uzadıgı için de yaşlı iruaniayısı artacak. Dunya mıfuitıının 20S0jmmdii 8 milyara ulaş Insanhk tarihinde eşı gorulmemış fenomo nın, toplum, ekonomı ve sıyaset uzerındekı etkılerı ortaçağdakı veba salgınıyla karşılaştırılabıhr" dıyor, Mannheim Research Instıtute for the Economıcs of Agıng kurulu şundan Axel Börach. BM'nın son hesapları na gore dunya nufusu sekız üa dokuz mılyon kadar drtacak ' Nufus bılımcilerı gelışmekte olan yogun nufuslu ülkelerdeki doğum oranının duşuşunu gozden kaçırdılar" dıyor ekonomı ve sosyal gehşmelerden sorumlu genel sekreter yardımcısı Nitin Desai Aynı zamanda daha ıyı tıbbı olanaklara baglı olarak bu devletlerın çoğunda ırısan yaşamı da uzamakta Nufus aıtışını değerlendıren BM nufus sorunları danışmanı Peter Adamson ın ılgınç tanfıne gore insanların tavşanlar gıbı ureme leri değil sınekler gıbı olmemelerı sorun yaratmakta Sadece gelışme hızı, ulkeden ulkeye farkhhk gostermekte Başta Japonya olmak uzere zengın endustrı ulkelerındekı nufus de<5(işımı üerlemış safhada Japonya da ortalama insan omru 81,9 yıl ve 12 milyar insan! Bununla bırlıkte nufus bılımcılerı, sıyasetçüer ve yardım kuruluşları aslında konunun ne kadar cıddi boyutta olduğunun farkmdalar Nufus patlamasıyla ılgılı korkunç senaryo hepsını duşunduruyor Un bir hatta on ıkı mılyaı ınsanın dunyadaki tum kaynaklan bir anda tuketecegı ve bunurı sonucunda da su gıda ve hammaddeler uzerine buyuk savaşlann yaşanabıleceğı duşuncesı bırçoklarını endışelendırrnekte Ustelık uzmanlar gelecektekı paylaşım savaşımlarının daha çok emeklılık gelırlerı ve huzur evleri uzeı ınde yogunlaşacagını ve bunun sadece endustrı ulkelerı degü az gelışmış ve gelışmekte olan ulkeler ıçın de geçcrlı olduğunu duşunuyorlar BM Genel Sekreterı Kofi Annan'm ıfadesme gore 2050 yüına kadar "sessiz bir devrım" yaşanacak ve sadece ıkı kuşak sonra da dunyadaki yaşlı sayısı genç nufusu aşacak 796/2