Katalog

PolitikbİIİm Aykut Coker berleşpmıyorlar Şehırde sadece bıı tıyatıo ve bıı binenid vdr Bırbırınden bagım'517 ve eşzamanlı olarak tıyatro veya sınemaya karaı vermelerı gerekıyor an cak seçımleımı kooıdme edebıldıklerı /aman bırlıkte olabılecekler Bırlıkte ol mak ıstıyorlar tıyatıoda veya sınemada ancak 1 oyuncu tıyatıoyu teıcıh edeıkeıı 2 oyuncu sınemayı ıstıyor Bu oyunda 2 Nash dengesı vaı (Tıyatro Tıyatro) ve (Sırıpmd Smema) Korkak Tavuk (Şahmler/guvercınler) oyunu Hollywood fılmlerındpn hatırlayacaksını? ozellıkledc 1955 Ja mes Dean fılmı Rebd vvıthout a Cause dan Ikı oyuncu aıabalannı son hızla bırbulerı uzerme surerler Tam ka: şıldşmadan hemerı orıce ıkı seçımlerı vardır dosdoğru otpkının uzerme suımek (H) veya dıreksıyonu kınp kenaıa çekılmek (D) F gpr her ıkısı de dıreksıyonu hrarsa bır bırleııne kaışı bıı u^tunluk saglamış olmayacakları ıçın tdtrrım edıcı bır sonuç olarak kabul edeceklerdır Egeı sadece bırısı kenara çekılırse korkak tavuk unvanını ka zanacak ve seyırcı kızlaıa kaışı hıçbır şdrısı kalmdydcak tır Oysd otekı çelık gıbı sınırlerını ıspatlamış olatak ve prestıj kazanacaktır Egeı heı ıkısı de çekılrnez ve kafa kafaya gelırlerse sonuı elbette bır felaket olacak ve her ıkısı de eğer olmemışlerse fena halde sakat kalacaklaı (VP soylemeye gerek yok kı kız aıkadaşları orıları terk edecektır) Burada da l Nash dengesı bulunuyoı bıı ımn şahm dığeıının guvercm oldugu duıum (b) Fşgudum Oyunu (ve Pareto Eşgudum oyuuldiı) adı uzeımde oldugu gıbı her ıkı oyuncunun da anoak uyurnlu davrandıkları durumda kazanabıldık lerı durumlaıa ışaret edıyor Farklı seçımlerı yapmak ıletışım kuımamak uyurnlu davranmamak eşıt derecede hem o oyuııcuya herrı de otekme zarar verıyor Pareto kav ıamı (Adını aldığı ltalyan Fkonomıst Wilfredo Pareto dan gelır Mussolını ye darnşmanlık yapmış tır) ekonomı bılımıııde veı ımlık ıçın kuUanüır Pareto Eşgudum oyunun da heı ıkı oyurıcurıun da A yı seçerek elde edecekleıı ka zanç (2 2) heı ıkısmın dt, B yı seçerek elde edeceklerı kazarıçtan (11) daha yuksektır Bu oyunda hem (A A) hem de (B B) Ndhh dpngesı oldugu halde (A A) dengesı rıı rıer ıkısı do teıcıh edecektıı çunku o denge daha yuk sek kazanç sağlamaktadır dolayısıyla Pareto Veıımlıdır (Pareto Effıcıent) (6) Kasyonel Domuzlar oyununda bırı guçlu ve sağlık Iı dığerı guçsuz ve zayıf ıkı domuz bır avluyu paylaşmak tadır Avlunun bır ucunda bulunan bır dugmeye bastıkla rı zaman dığer ucundakı yemlıge yıyecek boşdlmaktadır Her ıkı domuz da dugmeye basma (P) veya basmama (D) stratejısınden bırını scçebılır Eğer ıkısı de basmdzsa ıkısı de aç kalır Eğer dugmeye zayıf domuz basaı guçlu olanı basmazsa guçlu olan yemlıge daha once ulaştığı ıçırı VP guçlu oldugu ıçın yıyecegın tamammı kerıdısı bı tıııı (bu aıada zayıf domuz hem çaba sarfetmış hem de hıçbır sey yıyememıştu başlangıç noktafaina gore daha kotu bıı durumdadır) Lğer guçlu domuz dugmeye ba sarsa guçlu domuz yemlıge ulaşana kddar zayıf domuz yıyecegın bır kısmını yıyebüır Buıada Ndi,h dprıgpsı dugmeye guçlu domuzun bastıgı zayıf domuzun basmadıgı durum (2 3) 1 ularıdırdıysa VP oyuncularm ruye oyle oynamaldiı geıektığı konusun da şuphelerıruz varsa soruyu sıze geııçevıııp Nıyp başka turlu oyna 9 sınlar dıye soıabılııız Başka turlu bır stratejı onerın ve gosteı m kı dı ğer oyuncu bu dur urrıdan hemen ıs tıtade edemesuı Bu nıumkun değıl Toplumsal tercıhlenn ve seçımlerın doğı u anlaşılabümesı ıçın en temelde kışısel tercıh ve SP çımlerı anlamamız gerekıyor Oyun teoı ısı bııeysel teı cıh ve seçımlerımız sonucunda elde edeceğimı? sonuç larm başkalannın seçımlerıne bağlı oldugu ve aynı LA mandd onların seçımlerını etkıledıgı durumları modelle meyı amaçlıyoı Baskdldrıyla oldn kdişılıklı bağırnsızlığı mi7 seçımlerımızı stratejık olaıak yaptığırnıza ışaıet edı yoı Hedıye alıp veımekterı polıtık ayak oyunldrma ekonomık rekabetten askerı stratejık ve spoı tıf lekabett, eş vc ozellıkle çocuklaı uuzla olan ılışkı ve alışverış lerınızden pazar yermdc pazarcıyla olan pazaılık çekış rnclerınıze fark etmış olrridlısmız kı ıstedığımız sonuçlaıı elde etmek uzere olaganustu yaıatıcı davıanabılıyoruz Yıne de büıyoruz kı elde ettıgımı? sonuçlaı her zaman veıımlı ve en ıyı sonuçlar değıl Oyun teorısı ekonomıde sıyaset bılımınde hukuk antropolojı ışletmecüık ve bıy olojıde çoktan onemlı bır teorık araç yermı aldı Tekrar hatırlatalım oyun burada sadece bılımsel bır metafor ve çocuklar dışında kımse pek keyıfle oyun oynamıyoı Doç Dr Mehmet E Karaaslan Southvvestem Unıveısıty memın@gmx net (1) Çogumuz yaşamın bu oyun oldu gunu duşununı? bPİkı Ingılız lerı vc Amerıka lılan harıç tutmak lazım çun ku onlaı kı ıkı t VP bpyzbolu da oyun kategorısı ıçınp alıyorlar (2) John Von Neumann & Oscar Mor gonstern Thpory of Games and Eco nomıc Behavıor Prınceton Unıvprsıty Pıess 1947 (3) Thoma< Sı hellıng I ho Stt ıtpyy of Conflıot HatVdrd Umversıty Press 1960 (4) Bır oyunch hoı 7iırnn ydluı strate]üerderı oluşan bu Na^,h dengesı bulunmayabıhr (Nash eguılıbrıum ıtı putp stıatp jıes) dind oyuncuların seçımleımı bellı olasıuklar uzerıne kurdukları (mı xed strategy) bır Nash dengesı her zaman vaıdu (5) Çogu erkegın şahın oldugu bır topluluktd şahınler bu yuk olçude telef olangı ıçın kızlcuırı çogu sagüklı guvercınlere (ve ya tavuk) kalacaktır Bunoktadabırespııohı ık yorulebüen bu tes pıl dbunda evnmcı oyunlar teorısuıdp ve hangı turlenn u?un do nemde nufus ıçındp hdkımıyet ve oıanlaımı koruyup hangılerının dogal seçunde kaybedıp yok olar agırıa haıujı mutant tıpleı uı başa ıı şansı olduguııa daıı ıpuçları da vermektedır Ama o çok daha ge nış ve ayn bır yazı konusu olabıüı (6) Pareto venmlılık kavramı orneguı Koıkak Tavuk oyurıuna uygulanırsa gorulur kı oradakı her ıkı Nash dengesı de Pareto verımlıdır çunku o dprıgp rıoktdlcirmm herhangı buınden (1 3) ve (3 1) başka bır noktaya deqısıklık oneıısı pn i? bu oyunrunun ıtırazı ıle kaı şüaşacaktu Paıeto ıyıleştırme olabılmesı ıçın en az bu oyun cunun duıumu ıyıleşmelı ve dıgerloımıtı duıuınu kotuleşmemelıdır Bu yapılamıyorsa mevcut durum ve dengp zaten Pareto veıımlıdıı Statuko nun savunul ibüınebi ıçın ne guzel bu kavram degıl mı' Ozellıkle gelır dagılımının degıştınlmo'îi açısındaıı bakılınca Mus solını herhalde çok sevmışür Pareto verımlüıgı Normatıf kaygüaı bır yana Parpto vptırnlılık çok guçlu bu kavıam Hep bulıkte yapa bıleceğımız ve hıç kımsenın ıtu"az Ptmpyprpgı dpgışıklıkler ve ıyıleştırmelen yapmakta gerı kalıyotsık ne kddar buyuk bır ısraf ve verımhlık kaybı ÜP k ıı şı karşıya oldugumuzu gostermek tp olaganustu guçlu btı araç Ak lımıza büe gelmpyen henuz uzerınde duşunmedıgımız kafa yoımadıgımı? uıce potanbiyel çozum gundeme büe gelemıyoı & şuphesız kı Pareto verımsız d lıgın toplutnsdl boyulunu ne ol çebılır ne büebüırız Türkiye için Yol Haritası (II) Toplumhnn anu ettıklerı geleceğe ufoşmalannda kendılenne rehberltk edecek yol hantalannm hazırtanması yenı bır olgu değıl Bızım ıçn de yenı değıl Cenç Cumhunyet bunu yaptı, Bınncı Sanayı Plânı (1933) ve Ikına Sanayı Plânı (1936) bunun ıkı tıpık omeğı 1960% hattâ 7O'lı yılhnn Beş Yıllık Kalkınma Pfonlan da benzerbıryaktoşımın unınuydu Hazırianmasına M Nımet Ozdaş hocamızın onderlık ettığı Turk Bılım Polıtıkası 19832003, Turkıye'ye bılım ve teknobjide yetkınlıkkazandınvayayonelıkbıryolhantasıydı 1993 sonrasında, TUBİTAK onculuğunde benzer tasanmlar ortaya kondu Yuksek Plânbma Kurulu'nca VII Beş Yıllık Plân Donemınde Oncelıkle Ele Alınması Ongorulen Temel Yapısal Değışım Pro/elen Kapsamındakı Bılım ve Teknob/ıde Atılım Proıesı (1995) bunlardan bındır Yıne TUBlTAK'ın, BTYK Kararlan gereğınce başbttığı 'Tekmbji Ongoru Çalışması' ıle, ılende sozunu edeceğım, TUBA'nın Molekuler Yaşanı Bılım ve Teknob/ılen Araştırma Ongoru Çalışması bugune ılışkın omeklerdır Emınım, "bunca yol hantası çzıidı de ne oklu, yenıien ne ışe yamyacak" sorusu, şu anda saın de aklınudan geçmıştır Haklısınız, eğer, bellı bır abnda, yenı bır yol hantası çızme ıhtıyaanı duymuşsak, benzer amaçlarb, daha once çızılmış obnbrdan ne olçude yararbnmışız, bunu ırdelemekte yarar var Turk Bılım Polıtıkası 1983 2003, Bılım ve Teknob/ıde Atılım Projesı, TUENA rafa kalkan yol hantabnnın, bılım ve leknobji abnıyb ılgılı uç omeğı Bu hantabr yanlıştı da onun ıçın mı uygubmadık, yoksa hantabr doğruydu da, bız mı uygulayamadık, nıçn uygubyamadtk? Dr Fıkret Yucel, oncekı yazıda aktardığım sozlenyle bu noktaya değınryor ve gundemdekı 'Teknob/ı Ongoru Çalışması'nın, TUENA ıle aynı kaden paytaşmaması ıçın yapılması gerekenlere ışaret edryordu Sayın Yucel'ın parmak bastığı nokta onemlı Mukemmel polıtıka tasanmbn ortaya konabılır, akıkı yollarçızılebılır, ama bunbr, sıyasaltoplumsal nOİİtİkn destekten yoksunsa, o polıtıkabr uygu• lanamaz, mukemmellıklen uygubnmatOSOnmlun bnnayetmez TUBA'nın anıbn ongoru . . çalışması basbmadan once, TUBA ıçn, SiyOSOIProf Dr Ahmet Ş Uçer, Prof Dr Metın tODİUmSdl Durgut ve bu satırbnn yazannın genye « donuk obrak yaptıkbn değerlendırme çalısmasında, omeğın, Turk Bılım Polıtıkaı 19832003'un uygulanmamasındakı başka nedenlerden bırt şoyle açk"1982 83'te, hukumet ve bufHOZ rokrası kesımınde sınırlı bır kadro, toplumsal sorumluluk bılıncıyle ve kendılıklennden, boylesı bır polıtıka tasanmı ortaya koymuş, ama, bu sınırlı kadro otesınde, ortaya konan polıtıkaya, sıyası erkın temskılen, sanayı kesımı ve dığer toplumsal katmanbr dahıl, sahıp çkan bulunmadığı ıçın uygubmaya geçlememıştır Yonetım değışıklığı sonucu, o sınırlı kadro da, ınısıyatıf kulbnabılme noktasından uzaklaşınca konuya sahıp çıkacak hıçbır yetkılı kışı ve kurum kalmamıştır 19832003 polıtıkası hazıhanırken tasanm surecınde yer abn DPT'nın, daha sonra, peş peşe gelen ıkı Plân donemınde, bu polıtıka tasanmını yok sayması başka turlu açklanamaz" Sahıplenılme meselesının otesınde, başka eksıklıklenmız de var Dıyelım, hazırbnan yol hantası bır koşeye atıldı Daha sonra ortadakı boşluğun farkına varanlann, genellıkle ızledıklen yol, genye donup bakmadan, her şeye sıkdan başbyarak yenı bır yol hantası çızmek oluyor Aynı çalışmada, bu durum şoyle değerlendınlıyor " devrakJığımız mırası (geçmışın bılgı ve deneyım bınkımını) onyargısız değerlendırerek bundan yararbnma ve yenıyı bu mırasın uzenne ınşa etme ve boylece kadrobr değışse bıle, karariann ve kurumlann sureklılığını sağlama kul turumuzun olmadığı soylenebılır 1993'te [yenıden, bır bılım ve teknobji] polıtıkası tasanmbnırken [uygubnmayan] 19832003 polıtıkasının bır değeriendırmeye tabı tutulmamış olması bunun bır kanıtı Elbette, kulturvmuzdekı bu eksıklık o an ıçın bır venlı koşubur, ama bu, mazeret teşkıl etmez, çunku, kulture mudahale edılebılır ve değıştınlebılır" Bunbr hepımızın eksıklığı, yenı yol hantabn çızıhrken, asıl onemlı obn nokta, hep bıriıkte bu eksıklıklenmızı gıdermenın yolbnnı da aramamız, bu yollan bırlıkte oğrenmemız ve oğrenen kurumbn yaratabılmemızdır http //wvm freecfm com/ı/ınovasyon/ Başlangıç noktası Bu oyunlaı elbette statık ve yaşamdakı karrnaşa ve zen gınlık ıçın sadece bır başlangıç noktası ama aynı zamanda orıernlı sayıdakı stratejık durum ıçın çok guçlu rnetdforları oluş turuyorlar Eger kullandığırnız Nash dengesı kavramı sızı kuş 791/10