Katalog

Cönülden Bilime Ahmet Inam Felsefecileriniz uyuyor mu? Felsefea olmak, şımdılerde bır meslek sahıbı olmak anla mına gelıyor Akademısyen felsefecı, felsefe oğretıyor, gucu yetıyorsa felsefe yapıyor Felsefe, ozellıkle Hegel sonrası gelışımı ıçınde akademık yapı ıçnde gıderek uzmanlık alanı olmaya başladı Çetın bır bınktmle kavranabılen sorunlar ustune, tıtız araştırmalar yapabılme, bılım, teknoloji, kulturle ozgun ılışkıler kurarak kavramsal çozumlemeler gerçekleştırebılme, yenı kavramlar oluşturma, felsefe etkınlıklennın odaklandığı çalışmala rın bazı ozellıklerını yansıtıyor Felsefeyı, kendı geçmışmden gelen sorunlar obeğı ıçınde, kendıne ozgu tenmlerıyle yurutme, bılgı, dıl, kultur, ahlak gıbı değışık ılgı alanları ustunde yoğun laşma, akademık çalısmalann orneklennı oluşturuyor Yuzlerce felsefe dergısınde yuzlerce akademısyen yazıyor Felsefe etkınlığı dunyada, akademık çalısmalann yoğun olduğu bır alanda surduruluyor Elbette, bu çalısmalann tumu akademı dışındakı ınsanları ılgılendırmıyor llgılendırse de hazırlıksız, donanımsız bır kafa, bu çalısmalann çoğunu anlayamaz Halka seslenmıyor, topluma hıtap etmıyor dıye bu çalışmaların tumunun bos olduğunu soyleme hakkımız yok Toplumun sorunlarıyla ılgılı gorunen, kendısının felsefe çalışması ol duğunu savlayan her felsefe yapıtının da değerlı olduğunu sanmak yanıltıa Felsefecilerimiz Turkıye'de hem uzmantoplumsal sorumca felsefe çalışmalarında hem de toplumsal sorunlara yonelık luluğu yerine getifelsefece yaklaşımlarda sorun riyor mu? Özgun lar var Elıne kalem alıp, bıldığı bır ya da bırkaç yabana dılden eser uretebiliyor derlemeler yaparak kıtap yaz mu? Filozof manın felsefe yapmak olduğu sanılıyor Turkçe okumaya olabiliyorlar mı? mahkum ınsanımız, ozgun yapıtları okuma, kavramları ıçlennden çıkıp geldıklen dıllerden, kendı toplumsal, sıyasal, kulturel, ahlaksal bağlamları ıçınde anlama gucunden yoksun Ucuz çevınlerden, el kıtaplarından, romanlaştırılmış, sulandırılmış felsefe anlatımlanndan felsefeyı tanımaya çalışıyor Her entelektuelın felsefe bılmesı, anlaması gerektığını dusunduğu ıçın,elıne geçen kıtaplardan ustunkoru, yalan yanlış goruşler edınmeye çalışıyor Dunya goruşunun "bı lımsellığını", "akademık" zengınlığını felsefe tanhını kabasından yorumlayarak temellendırmeye çalışıyor Corunuşte ulke mızde eskı yıllara qore çok felsefe kıtabı okunuyor Felsefe tarıhı, felsefeye gırış, felsefe sozluğu çalışmalan yapılıyor Bunlann çoğunun ozgun olduğu soylenemez Kulturun kendı ıçınden ge len bır talebı karşılamak uzere yazılan oğretıa kıtaplar Bır boluğu ders kıtabı olarak kullanılıyor Ozgun çalışmalar çok az Edebıyatla çok yakın ılışkı ıçınde edebı bır dılle yazanlar var Batı'da oğrenıp geldığını burada, zaman zaman Turkçe yazarak surdurmeye çabalayanları goruyoruz Bır boluk felsefeanın ozgun çalışma yapma kaygısı yok Aktarıyorlar Aktardıklannın ne derecede sağlıklı olduğu da tartışılabılır Elbette Turkıye'de hem akademısyen olan hem olmayan felsefealerımız uyumuyor, ıçlennden tembel olanlan, yetersız olanlan, memur zıhnıyetıyle çalışanlan yok değıl, ama ozgun denemelenn ardında olanlan da var $u anda gurultu çıkarmıyor olabılırler, toplumdan uzak çalışıyor gorulebılırler, ama bu, çalışmalarının felsefeye hıç katkı yapmadıklannı gostermez Fılozoftan, sahneye çıkıp gosterı yapmasını, sokaklarda yurumesını, dunyayı değıştırmek ıçın orgutlere gırmesını bekle me hakkımız yoktur Oncelıkle ondan filozof olmasını ısteme hakkımızsa elbette vardır Bu, guzelım Turkçemızın olanaklanyla, dunyaya kendı duşunsel oykumuzu felsefe dılıyle anlatabıl meyle başlar Turkıye'de felsefe Turkçeyle yapılır, kendı kultur pınarımızdan ıçerek yapılır Batı dıllerıyle duşunup, oradakı sorunlara odaklanarak, tercume kokan bır dılle, sozde Turkçe yapıtlarla bu ulkenın fılozofu olunmaz Felsefealerımız kendılerıne duşen toplumsal sorumluluğu yerine getınyor mu? Onemlı bır sorun Akademık felsefealerımız filozof olmanın anlamını kavradıkça, basmakalıp taklıtçı papağan çalışmalarla, malumat aktarmayı felsefealık saymadıkça, toplumsal sorumluluklarını yerine getırmış olacaklar Once filozof olacaklar Filozof olmayanın felsefe adına toplum sorunlanna yaklaşması felsefe etkınlığı değıldır kı< Kulturel bır katkıdır, elbette değerlıdır Felsefealerımız uyumuyor Hıç değıl se bır bolumu Onumuzdekı yıllar, ozgun çalışmalara gebe kalacak, Turkıye'de, felsefe' Bütün diller için ortak dilbilim kuralları bulundu mu? D ü yetibinm sonra dan kd/dnılmadı ğını ve doğuştan edınıldığını ılerı suren dübılımcı Noam Chomsky 1981 de daha da kcskın bır açıkldina yapmış ve tum dıllerde dübılgısının evrensel ükeler ya da kmallaıla açıklanabüeceğını ılerı surmu^tu Buna gore drlbılgısı kuralları arasındakı farklılık laı da yıne doguştan yelen sınırlı sa yıdakı stveneklerden kaynakldnıyoı du Chomsky'nin bir doktora öğrencisinin buluşu ve Chomsky'nin dilbilim kuramı üzerine tartışma rın bu diller arasında nasıl bır değı şıklık gosterdığını ortaya koymuyor Baker dılbılgısını sozcukler ve soz cuk gı uplannın nasıl bır araya getirıl dıgını fiıl zamanlannın nasıl eklendı gını ve soruların nasıl yapüdığını be tımleyen kurallar butunu olarak rnce lıyor Chomsky nın benzetmesıne qoıe dılbılgısı ekmekse evıensel kurallar un ve suydu Seçenekler ıse maya yumurta ^ekeı gıbı evrensel ogelere katıldığında farkh sonuçlar yaratan maddelerdı Bu kuram çok sayıda ve çeşıtlüıkte dılın varlığına karşın dılbılgısının neden yalnızca sı nırlı bır aralık ıçınde değıştığını de açıklıyordu Bugun bırçok dübılımcı dıl yetısımn doguştan olduğu kanısın da amd Chomsky nın ılkeler ve pa lametrelere ılışkın goıuslerı hâla tdrUşüıyor Dübüımrüe ıın ıyı tanıdıgı dılletden çok farkh ozellıkte diller soz ko nusu olduğunda Chomsky nın savunucuları büe kuramın geçerlı olaca ğım soyleyecek duıumda değüdı Mohavvk ile ingilizce dilleri Bdker m en etküeyıcı buluşu bırbırıyle hıç ılgısı yokmuş gıbı goru nen Ingılızce ıle Mohavvk dılı dılbılgı sını bırbuınden ayıran noktdnrn tek bır guçlu parametre olduğunu gor rnesıydı Bu parametre sıralamanın çukm olmak fulının koku üte kı parçaldrın ve oneklerın çoğıı nesnenın ve oznenın ddlaı ııu be lırüyor Heı fiıl fıılın dıle getırdı ğı olaya katılan ba^lıca kışılerı de kapsıyor Mohavvk dılındy oz ne nesne ve dolaylı nesnenın bır araya gelebıleceğı tum olasılıkla ım heı bırı ıçın kullanılan toplam 58onekvar Baker çokbıreşım para metresırun diller açısmddiı en temel ayrırn olduğunu ve Mohawk ve Ku zey Avustralyadd konuşulan Mayalı gıbı bııkaç dılı tum otekı dılleıden ayırdığını soyluyor Bırbırınden boy lesıne uzak ıkı dılın aynı çalışma üke sme sahıp olması Bdker a goıe dılle rın Vdvaş bır sureç ıçınde ya da seı best bır bıçımde gelısmedığını kdnıt lıyoı Etkin iki parametre Sıralamanın bır bonıakı kavşa ğında ıkı parametre etkın çokbıre şımlı onekleıın zorunlu olmadığı ama varolabıleceğı seçmelı çokbı reşım paıametresı ve tumleyenleıın ve otekı yenı sozcuklenn varoldn sozcuk gruplannın ba^ına mı sonuna mı ekleneceğmı belırleyen ekleme yonu parametresı Ingüızce de eklenecek sozcuk ler basd gelır Sozgelımı kı? kdrde şıyle demek ıçın ügeç kullanıldığın da ıle ılgecı (vvıth) başa qelır Wıth her sıster Bu Sıoux dılı olan Lakota dılınde ıse sona gelır Ingüızce I vvül put the book on the table (Kıtabı masanrn uzerıne koyacağım) tumce sı Lakota düınde şu sııayla dızüır I table the on book the put vvül japon ca Turkçe ve Greerüand dıllerınde yenı sozcukler sozcuk gı uplannın sonuna eklenııken Khmer düı ve Oal dılınde ekler Ingüızce gıbı one ge lıı Dr Baker ve otekı ardşürmacüar toplam 14 parametre belırledüeı Ba ker 16 parametre daha olabüeceğrnı duşunuyor Benzer ilkeler Doktorasını Dr Chomsky nın yonettığı Rut gers unıversıtebi nden dılbı lımcı Dr Mark C. Baker, ypnı kıtabında Atrıka ve Amerıkan yerlı dılleıı gıbı bırbuınden çok laıklı dıllu de aynı pardinetıelerı gor dugunu ılerı surdu The Atoms of Language The Mınds Hıdden Rules of Gnmmar (Dılın Atomlm Zıhnm Gızlı Dılbılgısı Kuıal ları 2001 Basıc Books) baş lıklı kıtabında Dr Bakeı pa rametreletı bırbırlerını etkı leme ve geçersız kılma guç leı ıne gore bellı bır sıralama ıçınde ele alıyor Flementlerm peııyo dık sıstem tablosu nasıl üzıksel dun yadakı her bır bırımı gosterıyorsa Dr Baker ın sırdlaması da dılbılgısı farklüıklannı yaratan her bır etkenı ortaya koyuyor Baker Bu pdramet lelerın mantıklı ve sıstematık bır bı çımde bır araya getırılebılıyor oluşu bunları belırleyen daha dorın bır ku ramın varlıgını ve sıralamanm çocuk larda dıl kazanımına yon verebılece gını duşunduruyor dıyoı Bu sırala rna bır aılenrn soy ağdcı qıbı sozge lımı Italydnca Fransızca Ispanyolca ıle bunlann anası Laünce arasındakı tarıhsel bdğlantüarı ya da sozcukle Dllblllmcl Noam Choımky Uitte. Yanda Ise doktora öğrencM MarcC. Baker en ustunde yer alıyoı ve bu nedenle onemlı bır rol oynuyordu Mohavvk dılı çokbıreşımlı ya da govdeleyıcı bır dıl Bu dılde çok çeşıtlı parçalardan oluşan uzun ve karmaşık fnlleı gorulebılıyor Ingılız cede bırkaç sozcukle soylenebıle cek şeyler Mohavvk driınde bır soz cukte toplanabılıyor Sozgelımı Adam kadınrn gıysısıra çırkınleştır dı dnlamrna gelen he ughfied her dress sozcuk grubunun karşüığı Washakotya tavvıtsherahetkvhta se sozcugu Bu sozcuktekı hetkv Evrensel dilbilgisi Baker ın ç üı^rridMnd kdr^.ı çı kanlardaoldu Buffalodakı New York Eyalet Unıversıtesı nden dılbüım pro tesoru Dr Robert Van Valin bulgu lann evrensel bır dübügısınm var ol duğu varsayımına dayandığını oysa bugoıubun soıgulanabüeceğıruüeıı surdu Valın Bu pıogramda yapı ola ıak Ingüızce ye benzer dülerı alıp o dülerdekı sozcuk ya da sozcuklerın bolumlerını bu yapıya yerleştırıyor lar Sonra da bu dülerın Ingüızce ye ne kadar benzedığmı keşfermış olu yorlar dedı Buffaloda SUNYde dilbilim doçentı olan Dr Karin E. Michel•on da Chomsky nın yaklaşımına karşı çıkü ve Dr Baker ın çalışmasını gozden geçırdıkten sorııa seçılen kı Yazının devamı 15. sayfada 780/6