Katalog

Aylak Bilgi Ahlâk nasıl gelişiyor? Tahir M. Ceylan Kurban Istırap çekerek elde edılen zevkler her zaman daha ustundur "Once katlan, sonra tadını al", katlanmanın, yanı bugunu yarına kurban etmenın ozetı budur Insanların en basıt ortaklığının aramızda do laşan ruzgarlardan çok, ıçımızdekı fırtınalar olması gıbı, ta Alaska'dakı Eskımo ıle benzerlığımı sağlayan da, ıçımızde var olan "kaz kadar zevkı almak ıçın, tavuk kadar çıleye razı olmak" rasyonalıtesıdır Yenı kadının kucağında gunler apayrı, eskısının yanında hep ay nı geçmesı gıbı, bu kohne eskı dunyada da, ınsan gudulenyle doğa kuralları, eskı kadın gunlerı gıbı bınyıllardır değışmeden kalmıştır Bakın, karıncalar yazın durmadan sap saman toplar, kışın yemek ıçın, uzun sure çocuklanmız ders çalışır, sonunda gun yuzu gormek ıçın Netıcede yarın ıçın bugunu, çocuklar ıçın kendımızı, hayaller ıçın gerçeğı bınyıllardır kurban ederız O yuzden yaşamın gerçek adının kurban donemı olması daha doğru olur kanımca Şeylerı şeyler, zamanları da zamanlar ıçın kurban etmeyı herkes anlayabılır Lakın, ınsanın kendını, baskası ya da toplum ıçın kurban etmesı dersek burası bıraz karısıktır Kurban, toplumun once çopçusu, sonra çopluğudur Toplum once en pıs ışlerı yaptırıp çopçu olarak kullanır kurbanları lyıce posalan çıkıp ışe yaramaz hale geldıkten sonra da, bu sefer olağanustu bır tasarrufun gereğı olarak son yağı çıkartılmış sarsak govdelerı hapıshane, tımarhane çopluklenne doldurur Gerçekten de kurbanı "yakın buyutmeye" alıp baksanız, adam nerede başlıyor, nerede bıtıyor katıyen bılemezsınız Ben sadece kesın, belırlı şeylerı konusurum dıye karar alsanız, bu muphem adamlar sureklı konu dışı kalır1 Çunku bunların ıçıne toplum ne kadar gırmıs, bun lar ınsanlarla aralarına nereden bır sınır çekmıs bellı değıldır Insanı, ıçıne ınıldıkçe dennlesen kat kat bır yapı olarak duşunursek, onlar ıçın soyleyebıleceğımız tek katlı bır yapı olduklarıdır nıhayetınde ve de ışte tam da bu nedenle, o bedende sınırı nereden çekersenız çekın her taraf toplum ışga lı altındadır Ote yandan kımse, çok katlı ınsanı kurban olarak teslım alamaz Neden, çunku bır katını teslım alsa, otekı kat ateşe başlar, onu alsa bu sefer bır alttakı, dıyeceğım onlarla uğraşılmaz Onun yerıne tek katlı zayıf yapılarda ezıa ısgaller yapmak her zaman evladır1 Hatta ve hatta çoğu kez bunlar, kurban olmayı kendılıklennden de ısteyebılır Neden, çunku nasılsa bu dunyada bır baltaya sap olamayacaklannı ıçten ıçe bılırler O zaman buyukçe bır gu ce kendılerını kurban vererek, o gucun az I nsanuı vocukluktan ıtıbaren edındıgı değer yargılan da pckala olçulebılıyor Bu ko nudakı aıaşürma yonterrılcıının çogu Ammkalı psıkoloq Law luldila d^ıkldridbılıyor Ayrıca rence Kohlberg'in ahlaki degerlerin kavramsal gelişı mıyle ılgılı kuramma dayamyor Kohlberg e gore bu gehş me ahlak oncesı aşamadan son ra (4 ya^>) bırbırını ızleyen altı evredp tamdmltmmakta Bırıncı ve ıkıncı d^amada çocuk kendı esenlığıne yonehk bırıkımleıle bırlıkte (keyıf/acı ceza/odul) haklı vo haksız davranışlara yanıt verebılme yetısmı edınıyor Çocukta gelışme uçuncu ve dorduncu dşamada ılgılı kışılere bağlı beklentıleıe temel ku rallaıa ve olaylara gore bıçımlpnıyor Beşıncı ve altıncı ust evrelerdekı ahlaki de ğerler de orne ğın toplumun yaraıma yone lık sosyal de ğer yargılarına donuşmekte Okuldaki başanda, bilginin sınanmasının yanı sıra, ahlaki davranışlannm gelişimi ve topluma yansıma süreçleri de rol oynuyor Gibbs, Basinger vo Fuller gıbı draştırmacıldi taidundan gekştırı len normlar ve değerlerle orıılu farklı durumldra dayanan anketler 1P de karutlanabüıyor Bu anketlerde soz verme gerçeklık yaşam kurtarma ve kurallaıın yıküması gıbı davranışların sorgu lanması on planda Farkh baglantı lara gore hazırlanan sorular ahlakı degerler de ıçenyor Orneğm ılk once şoyle bu soru yoneMr Bır arkadaşına verdığın sozu duşunu yoısun bu sence ne kadar onemlı' Bunun arkasında gelen soruysa şoyle T^rumadıgın bır kışıye ver dıgın sozu tutman ne kadar onenı Deneklerce veı ılen yanıtlar Kolılberg ın evrelerıne gore sınıflandınldıgında orta ya geıçekten de farklı ahlaki aşamalara ışaret ederı bır gosteıge çıkıyoı Lgıtırn bılımcılerı Sabine Gruehn ve Kai Schnabel ın aynı yonte me gore dın/ahlak dersme yonelık yaptıkları dığpr bır araştırma da bu bağ lantıyı doğruluyor (Kaynak Dıe Zeıt) Söz tutma önemli mi? Bu kuıam ıkılem ıçeren durumlara yonolık so yaklaşık kuzeydogu gu neybatı yonelımlı bır faylanmaya sahıptıı Bu faylanma şeklı ıle Dı nar a doğı u uzaııarı bır zon uzerındp yer a] an depromleı aıasmda bn ılışkı olacaöfinı duşun mekteyız Tablo ' 15 Aralık 2000 ve 3 Ijubat ^002faultandagıFayı depremlerının odak mekanızması parametrplerı Oluş Zamanı Enlem Kurban olmak acıdır belkı, ama kurban olmamak da daha acı olabilir J3 Boylctm Odak Buyukluk Derınlıpı JMw) B 0 Sısmık Moment •"N D Doıjrultu Dalın n l 1 ! Arilık 2000 fraymaz ve Tan 2001) İC 44 45 JH 61 31 Ofı 8 Knı <GMT) 40 3 Şubat 200.2 (Harvaıd CMT) 0/ 11 43 38 63 31 12 (GMT) 15 Km 6 5 5 9x10' Nm 275 15 Arahk 2000 J Şub ıt 2002 Arlçı Deprem (Harvard CMT) vc 3 Şubat 2002 dep 09 ?6 48 *fl 7H 30 U 15 Km 20 52 S Sx10' Nm (GMT) remlennın faylanma pa ıametrelerı sıg odak gerlendıı melerın ısığında her 515 yüda bır 5.5derınlıgıne sahıp açüma mekanızmasımn bolgenın 6.5 buyukluğunde deprem uretme potansıyelıne sa tektonık rejımını kontrol ettıgını gostermektedır Her hıptır Bır yd arayla meydana gelen ıkı deprem bunu ıkı depremde sısmık enerjı açısından orta olçeklı kanıtlıyor Tarıhsel kayıtlara bakıldıgında 1914 1921 deprem olaıakmtelenduünıeüdır Depremlerın açıl ve 1946 yıllarında da yüan depremler yaşandı Gol ma rejımını gostermelerıne karşın Boıay ve dığ ler Bolgesının deprem potansıyelı ve bolgedekı dk (1995) ve Barka ve dıg (1995) Isparta uçgenı ve Ak tıf horst gıaben sıstemleı ınırı davranışlannın detaylı şehırAfyon havzasını ıçıne alan bolgede sıkışma olarak anlaşüması ıçın oncelıklı olarak sismoloji tektonığının etken oldugurıu vurqulamı<flardı (bkz aıaşüımaldiı desteklenmelıdır Koçyığıt vd ?000) Sultandagı depremleri bu Deprem olayına farklı bır açıdan bakacak tektomk yorumların kısmen yanlış oldugunu kanıtlı oluısak depıemın buyuklugu ve yerı deprem hasar yor ları açısından en onemlı faktorlerın başında gehyor Sultandagı Fayı bu yuzyüda aletsel sısmolojı gozlemlerınm yapıldıgı donemde onemlı buyukluk te bır depıem uretrnedı Oldukça SPSSIZ kalan bu kı rık bolgesınde son 1 yüda orta buyuklukte ıkı dep remle karşılaştık Beklenen dcpremın buyukluğunun en az bugune kadar nluşmuş en buyuk deprem kadaı okıcagı ka bul edılıiüL deprem felaketınm boyutları çok daha buyuk bır onom kazanacaktıı ProfDr ? ArşGor YukMuh Istanbul Teknık Unıversıtesı (1111) Jeofızık Muh Bolumu Si'jirıolojı Aridbüım Dalı 1 bıraz yukselmesıne katkı yapmak ve de boylece daha da buyumuş guçte kuçukte olsa bır ortaklık elde etmek, farklı fakat garantılı bır varolma bıçımıdır Bız kendı kuçukluğumuzden, eğer bu kuçukluk baska bırının bu yukluğune katılmamızı sağlama aracı olursa, zevk alabılınz Yanı kurban olmak evet acıdır belkı ama, gereklığınde kurban olmamak daha da acıdır Çunku aslında varolmak nısbı bır şeydır Bugun bır duanın son cumlesınde ısmın anılarak var olursun, yarın da omrunu verıp, guç lu bırının gucune katıldığını dusleyerek varolursun Sonuçta kurban, bırısının yoluna gıtmış olsa da, katıyen "su yo luna gıttı nıyazı" durumunda değıldır Aksıne bazı hallerde onun, kur1 ban olmadığında nıyazılığı soz konusu olabılır Yanı yeryuzunde her canlı ıçın bır yanş vardır Doğumlar gerıde, olumlerse hemen suraakta kalacak kadar zaman eskıdıkçe, bazılarımız ıçın bu yarışın, fınışı gor meden bıteceğı apaçık malum olur Işte o zaman bıraz sonra tam bır hıç olarak kaybetmek yerıne, kazanacağı kesın olana oynayıp, ona kurban olarak bugunden kaybetmek daha tyıdır Kendını bıle ısteye kurban vermek ne delılık, ne de sonsuz fedakarlıktır, hayat burada ve her yer de, kerrat cetvelındekı mecburıyetlen tekrarlamaktadır sadece Orada altı kere yedı mecburen kırkıkı eder, burada da bır guçlu bır zayıfla toplanınca ılle de bır kurban çıkar' Çarpmada yedı ıle altı yer değışse sonuç yıne aynıdır, hayatta da ha zayıf olmussun ha guçlu farketmez, bıçım değısır, ozle sonuç değısmez1 Çunku dun senın karşında kurban olan, yarın otekının karsısında pekala da kasap olabılır Zaten de son gun geldığınde kurban kendı kasabını kendı ıster ve ona gonlunce boynunu verır Oyle basıttır, kurbanla kasap ıkısı kafa kafaya vermışler, hem sıradan bır dunya ısınde halleşıyorlar, hem de kurbanlığı da kasaplığı da onemsızlestıren govde geçışlerı yasıyorlardır meceylan@superonlıne com 778/7 Sonuç ve beklentiler Bulge tektonık olaıak aktıi olup ıstatıstık de