Katalog

Sultandağı değil Çay Fayı kınldı Aykut Barka'nın arkadaşları, arazide yaptıkları çalışmalarda, 44 kişinin öldüğü depreme Sultandağı fayının değil Çay fayının yolaçtığını saptadılar. Çay fayı bugüne kadar bilinmiyordu. Jıfc/7 i iultan daglurı ilv Ak%v hir ve Chcr gollc ri arunıultıki vım î hoyullıı 3 Şubat 2002 tarıhmde yerbılımlen cdrrıidsı Aykut Baıka nın cona7P to renmde buluşmuş, yaşlı gozleıle mpslekdaşlarını ugurlarken bır ydiıddiı da v sabah saat 9 11 de Af yon Sultandağı nda meydana gelen depremı konuşuyot tabıatın Aykut u bağnna alması nedemyle mesaj veıdıgmı duşunuyordu Hat ta çogu taşı dMından Aykut hayatta olsa çok tan yola çıkmıştı dıyo gpçırıyordu 44 kışının yaşaınını yıtııdıgı 300 eıvaıında yaıalınm ol duğu depremde Fbet kasabası yerle bıı ol du Çay Sultandagı vo çpvrpsınde onemlı hasaı meydana geldı Aykut Barka'nın çalışma arkadaşlannı depremı duydukldiı andan ıü baıen bıı tclaç almış sankı O yattıgı yerden 'haydı çabuk olun' dıyormuşçasma huzuı suz olmuşlardı Defın toıenının hernen aıkasmdan ITUdc bır araya gpldıler geıeklı harı talar, sısrnograf vb draçldr topaılandı ve yola koyuldular Jıpm on ve arka camınd yapıştırümış olan Aykut'un gulumseyen ıesmı o andan ıtıbaren arkadaşlaı ma ddhd bıı huzuı lu da ha bır guvenle bakıyordu sankı Tum çalışma boyunca ekıptekı arkadaşlan Aykut un bakışlarındakı bu guverı duygusunun kaışılıgını vermek ıstercesıne ya da bu can dostlarına bıı gonul boıcu odeı mışçesrne canla başla çabaladılar zeydoguguneybatı dogrultulu bıı normal tay tarafından uretılmıştı Bu duıum Kandıllı Ra sathanesı tarafindan depremın hemen arkasından belutılen Sultandağı fayının hareket ettıgı şeklındekı yorumla çelışıyordu çunku Sultandağı fayı uzun yıllardır bılındıgı uzere kuzeybatıguneydogu uzanımlı ıdı ve son olaıak 15 Aralık 2000 tdrıhınde haıeket ede lek 5 9 buyukluğunde bır deprem uretmıştı (Şekıl 1) Ehp aıazıye doğru yol alırken tum gprp boyunca bu konu tartışıldı ya çozum yanlıştı ya da sahada başka bır fay vardı Bolge hakkında yapılmış çalışmalar vardı ve bunlardan edınılen bılgıye gore 3 Şubat 2002 depremı Batı Anadolu Graben Sısternı" ve Orta Anadolu Ova Rejımı1 ara sındala bır kesımde yer alan Isparta Buklu mu' nun kuzey ucundakı bır alanda yeralıyordu (Şekıl 2) Farklı tektomk kanıktcrc sahıp unsurlann bulundugu bu alanda gehşmış ol ması nedenıyle deprem ıçın hızlı bır yorum yapılamıyor tartışmalarm sonu genellıkle ' buazdan goıecegız' cumlesı ıle bıtırılıyor du Depremın oluştugu bolgede yerdlatı başlıca tektonık elemanlar Sultandag yuk selımı', Akşehıı Afyon çokuntusu' Sul tandag fayı' ve Fethıye Burduı fay zunu ' Jura oncesı yaşlı metamorfık kayalarla temsıl edılen Sultandag yukselımı faylarla yukspltıl mış kuzeybatı guneydogu uzdiııınlı bıı yuk sek dağ sırası (Şekıl 3) Bu yukselımın kuzeydoğusunda yer alan Akşehır Afyon ço kuntusu ıse 5 ıla 20 km genışlığınde ve 90 km uzunluğunda çızgısel bır çokuntu alanı dan tartışıı ken jıpm buz tutmuş camlaı m ı ı bahın ılk ışıklan vurmdya başladı ve Bolva dın'e ulaşıldı Depremde hasar goren yerlerden bııı olan Bolvadınde yıkılmış bırkaç mınaredekı ve bazı bınalarddkı hasar ıncelendı ve arkasından Çay ılçesınp doğru gıdıldı Çay'ın gınşmde 8 katlı bır bına yassı kada yıf halıne gplmış (Şekıl 4) ancak bına ınşa atı henuz tamamlanmamış oldugundan can kaybı olmamıştı Burada yapüan ılk soruştur mada fayın Çay ılçesı ıçerısınde oldugu ve yolda tahııbata neden oldugu ogrenıldı 3 Şubat 2002 depremmın meydana ge tırdıgı yuzey kıngı Çay ılçesı ıle Eber golu diasmda K65 75 D dogrultulu olarak uzanmakta B uzanımıyla da Sultandagından belır gın bır farkhlık gosterıyor Çay ılçesının gu ııey kesımındekı Yaka mahallesı cıvarında çatallanan kuçuk kıııkldila başlayan yuzey kı rıgı buradan kuzeydoguya dogru ılçe ıçerısındekı Kurşunlu Camu guneyıne uzanır Burada genellıkle zayıf ve tek bır çatlak şeklın do olan kırık uzerındekı en buyuk atım Kurşunlu Cctrnıı'nuı 100 metrp kadar guneyınde asfalt uzerınde ızlem: (Şekıl 5) Bura da 25 ıle 40 cm arasında degışen duşey dtımlaı olçulmuştur Asfalttan son ra hızeydoğuya devam eden kırık Çay deresı kenarında bır başka asfalt yolu keser Burada ıse duşey atım bırkaç cm cıvarındadır Duşey atımın yarusıra bazı alanlarda yıne bırkaç cm ıle bimrk olnıak uzeıe sol yanal atım da gozlenmıştır Çay deresının dogu yamacında da gıderek zayıflayan bır şekılde ızlenen kırık daha sonra ızle nemez halp gplır Kıııgın kayboldugu başladıgı noktadan ıtıbaren fayın dogrultusu boyunra gıdıldıgırıde Çay Akşehır karayolunun hpmpn kuzeyınde yeralan 3 Şubat 2002 depıemınde hemen hpmpn tamamen yıkılmış olan Sanayı Sıtcsıne gelınır ancak burada herhdngıbır yuzey kıngı bulunamadı Bu radan kuzeydoguya dogru Uyanık (Ye Oluş Zamanı (UTC) Yıl/ay/gun sa dk sn s 2002/02/03 11 54 34 6 2002/02/03 11 39 54 9 2002/02/03 09 26 43 6 2002/02/03 07 11 29 2 2000/12/15 16 44 47 7 şılyurt) koyunde aynı lıat uzeıınde dızılmış kılcal çatlaklar gozlendı Uyanık koyu koy tarlasında bır çamur volkanı gelışmış su se vıyesmın yukselmesı sonucu t>u kuyularında 3 metreyı bulan artezyenler oluştu Bu bulgularm tumu K70D dogrultusu uzerınde yeral maktadır Bu durum yuzey kıngının zemınm suya doygun kıl sılt bıleşımlı yapısı nedenıy le ızlenemedıgı şeklınde yoıunüdiıdı Deprem psnasında gelışen bır dığer yapı Ebuı golu kıyısında Tıenyolu ıle gol arasında goıulen K50 55B dogıultulu çatlaklar dır Bu çatlakların yonelımı golun kıyı çızgısı ıle uyumlu olup yukarıda tanımlanan yuzey kıngı ıle verevdır Bu çatlakların deprem dal gaları netıcesınde gol aluvyonunun yatay yayılması sonucunda gelıştüderı duşunulmek tedır Turkıye'mn çogu kesımı gıbı Afyon yoresı de tektonık açıdan aktıf bır bolgede ye ralıyor larıhı kayıtlara gore 1872 1876 1863 ve 1875 de bolge depremlerle tahrıp edılmış Bolgede 1900 yılı başından bu yana ıse buyuklugu 4 ten fazla 35 deprem meydana Merkez üssü Çay ilçesi Kandıllı Rasatlkuıesı ve Deprem Aıaş tırma Lnstıtusu kayıtlarına gore 6 0 USCS (Ameııka Bırleşık Devlptlprı Jeolojı Idaresı) kayılldiına goıe ıse 6 G buyuklugundekı dep remın merke7 ussu Çay ılçesı cıvan ıdı Ilk şoktan ıkı sddt sonra bu dpfa bıraz daha batıda b 0 buyuklugundü bu depıem ddha mey dana geldı Bunu takıben ılk ıkı gunde 500 e yakın aıtçı sarsıntı kaydedıldı 77 tanesı 3 ve ddha buyuk 3 tanesı 5'ten buyuk magnıtud dekı bu dpprpmlpr halen de suıuyoı Ana ve aıtçı depıcmloı ın başlıoalat ı aşagıdakı tablo da bunlaıın yeılerı ıse Şekıl 1 de ızlenmek tPdıı Akşehır ve Eber gollerının de ıçındp bulundugu bu çokuntu Kuvaterneı yaşlı kalın çokellerle doldurulmuş Uydu goruntulerı Sultan dagından aşındnılan malzpmenın bu ovayı gunumuzde bıle nasıl doldurdugunu açık bır bıçımde ortaya koymakta (Şekıl 3) Sultdndag yuksehmını Akşehıı Afyon çokuntusunden ayıran Sultdndag fayı ydklaşıl 120 km uzunluğunda Bu fay Boray vd (19HS) Şaroglu vd (1987) ve Bdika vd (1995)'ne go re Isparta buklumunu kuzeydogudan sınırlaAna depıom ve onu ızleyen buyuk sar makta vo ters atımlı Koçyıgıt vd (?000)'ne sıntının mpkanızma ç.ozumlen o gun USGS goıp ıse oblık atımlı noınidl bıı fay 15 Aıalık tarafından yayınlandı Buna gore deprem ku2000 tarıhınde meydand gelen Akşphır depremıne aıt fay çozumlerı ıse normal fay goruşunu desteklet m telıkte Fethıyp korfezınden başlayarak Sultandag yuk selımının kuzeybatı ucuna kadar uzanan Fethıyp Burdur Fay Zonu (Dumont Şekll ! 3 Şubat vd 1979, Taymaz vePııce 2002 depreml 1992, Prıce ve Scott 1994) ana ve artçı dep ıse Ispaıta buklumunu ku rem dağılımı zeybatıdan sınırlayan yak laşık kuzeydogu guney batı gıdışlı, geıılmelı bu sol yanal fay zonu nıtelığınde (Baıka ve Reüınger 1997) Ekıp bır yandan depıem bolgesıne yol alır bır yan Şekll 2 Afyon AkfehlrEğlrdlr clvannın neotekto nlk haritası Boylam (°) 31027 30 956 30 805 31 116 31027 Dennlık (km) Mb 10 51 10 53 10 58 10 5.7 10 Ms Mw 45 56 60 65 62 59 Enlem (") 38 559 38 526 38 628 38 557 38 457 778/2