Katalog

Düşünüyorum, ama b BHim, özellikle de bilişsel yaklaşım, felsefeye her zamankinden çok meydan okuyor. Londra Ekonomi Okulu Avrupa Düşüncesi profesörü john Gray (*), "düşün adamlannda kimi şeylere yeniden göz atma konusunda bir gönülsüzlük var" diyor. ız ınsanlarla otekı hayvanlar arasında koklu farklılıklar olduğuna, msdnların torel açıdan başka canlılardan çok daha ustun olduklarına ınanınz Insanoğlu su reklı olarak duşunsel araştırmalara kafa yoıduğurıdan büımsel konulardakı bılgı dağarcığı hızla genışlemıştır Gelgelelım son bılımsel araştırrnalaı ınsanoğ lu üe otekı hayvanlar arasındala farklüıklann sanıldığınddn çok daha ıncelıklı ve karmaşık oldugunu orta ya koyuyor Insanların buyuk bır başan olarak gordugu bır çok şey gerçekte bırer yanılsama olabılır Insanların kendı yaşamlanna yon verebılen bılınçlı bueylcı olduklaıına ınanıri7 Büırrı ve en derın lıklı duşunsel araşlırmalar bunun da ozde son derere basıtleşürümış bır goruş oldugunu qozler onune t>e rıyoı B nızca gerçek ınançlara dayalı bır yasamı amaçladılar Ne var kı son ardsürmalaı ınsanoglunun yaşamını yanılsaınalar uzeı ıne kurmak uzere progrdinlan dığmı gostenyor Bilişsel yaklaşımın kururularınddiı meıhum Francisco Varela dd Huıneun bcnlıkle ılgılı bu kuşkulu goruşunu kuramsal açıdan destpklıyordu şun adamlannın buyuk bır çogunlugunun ortak goru şunu dıle getırıyordu Duyularımız ve gerçek Gundelık ındnç ve algüarımızın bır yanılsama olabıleregı uzerınde pek de cıddı duşunulmeyen bır konu Ne var kı algdarımız elle rurulur nedenlerden oturu bırer yanılsama olabılır ve bılım sonunda bunun nedenını gun yuzune çıkartabüır Deneyımlerımız bıze dunyanın duz oldugunu gosterıyor Oysa bılım bunun kabaca bır kure bıçı mınde oldugunu one suruyor Duyulaı ımızdan yola çıkarak dunyanın devınımsız oldugunu duşunuyoruz ama bılımı temel aldı (5ımi7da orıun hem kendı eksenı hem de Guneş ın çevıesınde dondugunu büıyoru? Uzaybılım gundelık knm algüarımızın bır bakıma ydnlış oldugunu ortaya koyuyor Soz konusu 01 neklerın basıt bırer yanüsama olduguna karşı çıkıla bılıı Bunlar templ ınançlarımızın hatalı oldugunu gos terme7İer Bu tepkıde sorun bılımın şeylere sagduyulu bır yaklaşımı ne denlı engelledıgını kavıamaktan yoksun obnası Ornegın zdmdnın akışı gunluk yaşa mımızm aynlrridz bır parçasıdır Ancak kımı tızıkçılpr zamanın şeylerın duzerurun bır parçai,ı olmadıgma ınanıyorlar Dunyayı yalnızca gozlemleyerek degıştılemeyeceğımıze ınanmak sagduyulu bır davranış Gelgelelım kımı kuvantum mekanıgı yorumlarına goıe olan tam da bu Böcek kolonilerine benziyoruz Varela ya gore davıanışımızdakı sureklılıkler gerçekte "benlıgın' bu dışavurumu olmaktan çok bocek kolonüerınde rastlanan ve eşgudumu büınçlı bır etmenın yardımı olmaksızın kolonmın farklı bıleş kelpn tdidfmdan sağlanan turdp bır ptkınlıkleı dızısı nı andırıyordu Bocek kolonıleıınm hüınçlı bır benlığe sahıp olmasalar da bpllpklprı oldugunu ve kendılerını ye nıleyebıldıklerını oıtaya koyan deneylerden yola çı kan Vaıela her bırımızın bır bocek kolorusınden fark si7 oldugunu one suruyordu Yaşamlanmız sıkı sıkıya ba^lı olm^ıkla bırlıkte onu yonlendıren ve denetleyen bızler degıldık Benlı gımız yanı dengplı ve sureklı olduu^urıa ınandığımi7 u seraptan başka bıı şey H Algılar dizisi miyiz? Rpndı bpnlıgmı kdvranıaya çdlı^an David Hume, çalışmalan sonucunda guçlu ve kdlıcı bır kımlık ten çok yalnızca bır duyular yıgınına" taııık olduğu nu belıı tıyoı Duşun adamlannın buyuk bır çogunlu gunun bu yaygın goruştp bırleştıkleı ını dc bılıyordu Yıne de uısanlann bırbırlerını ınamlmaz bu hızla ızleyen VP sureklı bıı devırum vc degışım ıçınde olan bır algılaı dızısmdon ıbaret oldukiarını one su ruyordu Hume un çozumlemesı ınsanların kendılerını sureklı VP ııyumlu bırpyler olaıak gormesının bır ya nüsdrrid oldugunu oıtaya koyuyor Daha da kotusu Hume bunun dogal bıı ydnüsdma olduguna ınanıyor ve ınsanlardd kendılerını gerçekte olduklaı ından farklı gormelerını saglayan bu eğüımın doguştan var oldugunu one suruyoı Duşun adamldrının buyuk bır çogurüuğuna go re, Hume un bu gorusu tum duşunsel oğretılerı yerle bır edıyor Sokrates terı bu yariıi du,un v\ un' ' Sinir bilimlere kayıtsızlık Varela nın bılımsel çalışmalan son derprp yet kın duşun adamlannın sezgılerını dogı ulamakla bır lıktp bunlann buyuk bır bolumu bilişsel araştırmalar dan clde edılen bulgıılardan pek haberdar olmasa gerek Gerçı sınırbılım dalındakı didştırmalaıa duyu lan kayıtsızlık yem bır şey degd Bu dalın ortaya çıktı51 rik gunlerden berı algılamdnın son derece karma şık bır şey oldugu açıkça bılınmeklp bırlıkte duşun adamları bunu edılgen bır sureçmış gıbı elc alrnayı surduruyorlar I I ı ı ı v ı 1 ıt< d ı f 1 t^renımının ılk aşamasın da genellıklp Bunun bır rnasd oldugunu ne Jfz reden bılıyoruz'11 ya ^^r dd Yarın Guneş ın do '^ğm^r^ gacagından emın ola^^^ I bılır mıyız' tunınde bır DdVldlllŞİdlimiZl Bilim ve felsefe Bılım uflaımu7u aküalmaz boyutlara taşırken felsefe sonunda bızlerı kıstırıyor Bırçok duşun adamırun herhangı bır değerlendırme yapmaksızın ın sanlarla ügüı olarak sıradan duşunme bıçımlerını na sıl olup da kabul ettıklerı ozelhkle çarpıcı bır durum Hemen hemen her çağdaş duşun ınsanının kayda deger bır ulku olarak değerlendırdı<5ı kışısel ozerklıgı PIP alalım Edımlerımız agrrlıklı olaıak torel konuları ıçeıdığınde ıdeal olanı bunlann bılınçh bır duşuncenın urunu olmasıdır Bu goruş ozerklıgın ger çekçı bır olasılık oldugunu varsayar ama bu bır kes tırımdır ve kesınlığı kabul edılemez Ozerklıgın en kusursuzu Hrıstıyanlıktan yola çıkan Immanuel Kant tarafından oıtaya atıldı Edımlerımı/ı kendımızın yarattığı goruşu ınsdiıoglu nun 'Iann nın bır yansıması olduğu yonundekı dmsel baglamda ele alındıgında bır anlam kazanır Ancak ınsanların bılımsel araştırma sonucunda ortaya çıktıgı goruşunden yola çıkıldıgında hıçbır anlamı olmaz Yaşamımi7a kendı seçımlerımız doğıultusunda bır yon verebümemız ıçın en azından olanaklar elverdı ğınce ne yaptıgımızın büıncınde olmak zorundayız Tenh oyuncusu blllnçll blr blçlmde topu görerek îervls atifina karşılık vermek yerlne, yalnızta atışa karşılık verlr. Kendlmlzl bu blçlmde ele alırsak, geleneksel olarak blllrtf adını verdlğlmlz sürecl bellrlememlze ge rek kalmaı. mız alışkanlıklarımızı c lemlerımızde ustalaşa); lıştırıp yaşamla çok da mızddkı bu tuı duzen yaptıgımız kesın ama ddvranmasnu saglama edınmek VP becerılerır ha etkılı davranmarruzd Bılım ınsanlarırur deyışle nesnel derıey yoksun gızpmlı bır surf ınancı berumsemıştu l dugu gıbı boylesı bır 1 L fŞF dızı kuşkulu eskı soru Niye yanılsam; Yaşamımızın en olabüecegı gıbı büınç lır Bılmçaltı akışıyla ü < aidlrkldild belırdıgı sur kında olma durumu an Oysa Susan Bl soz konusu olmadıgına yayla olan bedensel et lık yapılar olduguna m cusu bılınçh bır bıçımı karşüık vermek yerınc Kendımızı bu bıçımde bılınç adını veıdıgunı^ kalmaz uzerınde duı ulduğu bı hnır Gelgelelım duşun adamları yaygın ınançları sorguladıklarında bunu genellıkle o ınançları eskı konumla nna oturtmak ıçın yaparlar 20 yuzyılın belkı de en onde gelen riu şun adamlarmddn bırı oldnWittgenstein, fel sefpnın her şeyı olduqu gıbı bıraktıgını one sur dugunde gunumuz du Yaşam bilinçli seçim mi? Ne ya?ık kı bu goruşe bel bdgldyanlaı acele ptmesın bılım yaşdmlarımızın esasen hıç bır zaman büınçlı seçımlerımızın bır urunu olamayacdgmı one suruyor 818/8