Katalog

Yalnızca bir sözcük: YARATICILI Cünümüz dünyasının adından çok söz edilen fenomenl yaratıcılık. Öğrenmeyi ve problem çözmeyi içeren tüm etkinliklere, kısacası hayatımıza, damgasını vuran önemli bir işlevsel yeteneğimiz. Çoğu zaman dâhi ya da sanatçılara; farklı kişiliklere haklı bir öngörü ile Hiştirdiğimiz toplumun üretken kimliği. Bir çok kolaylığın, güzelliğin ve kimi zaman da kötüiüğün kaynağı olabilecek bir yetenek. Ama daima bir değişimin ve ileriemenin anahtan, yaratıcılık. Eralp Altun* Çağlin Aktllıoğlu" vrende her şey yalın olandan karnidşığd doğru bir üerleme gelışme ıçınde Gelışme evrensel bir yaptuımdır ve ınsanocjlu gerek orgensel gerek duşunsel unsurldiı ıle bu ge lışımın narsıs merkezınde bulunur Çevresı ıle berdber gelışmeye zorldnan bırey sureklı çozmek zorunda oldugu sorunlaıla kaışüaşır Onrelerı ha yatta kdlmaya yonelık olan devınımlen zorluklar kcirşısında çozumler urettıkçe defyşıklıge uğraı Çozumlerın ve degışı rnın kaynagı iî>e sureklı tekrarlanan yaratıcı duşunuştur Uro tılen her yenı çozurn bügı bırıknnını artırır Bu bırıkım oznel ya da toplumsal olarak ışlevsellık kazanarak bırey ve çevre sını degışıme zorlayan gekşım surecını tetıkler Bırey yenı koşuüaı ıçındt yenı sorıınlar VP çozumler uretmeye yaratıcı lıgını kullanmaya devarn eder ve Cdmpanella nın Ronesdnssm devmgen ve huzursuz ydpısı ıçmde ınsan mutlulugunu arayışlan kusursu? bırer yaratıcüü< ornegı dır E Mutluluk arayışı Yaratıcüıgı ııibdiı yaşamınm en işlevsel ogesı hahne getıren de kuşkusuz bir mutlu luk arayışıdır Çozulmesı geroken sorunlar bırey ıçm daırna bir huzursuzluk kaynağıdır 1 O 3000 yüldrındd ük hesap cüetı çor kun ıcddma yd dd Leonardo da Vinci nın resım sanatmdakı eşsız yetenegı üe yetm meyerek 1510 da su turbınının çdlışma üke sını bulmasına dd bu huzuısuzluk neden olur 1839 da Louis Daguerrenm fotografı gelıştırmesı uzerme 1850 de W.C. Bond ılk yüdız fotogrdfmı çeker Her yenı keşıf ardından farklı olandkkn ve ypnı buluşları getırır Hatta bırbırlerınden habersız elektrık ışığını bulan (1880) Thomas Edison üe Joseph Swann gıbı sahıp olunan ortak soı uıüaı ve çozum ler ortaya çıkar Ama yaratıcı duşunce çeşıtlılıgıra surdurur Gelişimin merkezinde Evnmsel gehşımımızın meıkezınde de kendı farkın dalığımız (avvareness) ve yaratıcüıgımız bulunuı Yaşamını guven ıçınde surdurrneyı sağlayan bırey sosyal ıhtıyaçlarını VP estetık kaygüaıını fark eder Grup halınde yaşayaıak çe şıtlı toplumsal kuralldr oluşturarak mağara resımlerı ev ve sus eşyalaıı yaparak yaratıcı gurunu ortaya koyar Doganın gucu karşısında çozurnsuz kaldığı zaman da ya bu gucu ele geçırmek ya da ona sıgınmak ıçın çeşıtlı kurgusal ınançlar edınır Peru Andlarında bir bogazın ıkı yakasındakı kuleleı arasına gerılmış bir ağ ıle guneşı yakalamaya çalışan yerlıle rı ya da Afrıka nın hava koşullarına hukmeden kralldrıru hep yaratıcı hayal guçlerı yonlendıru Guce olan ıhtıyaçlarını ye nı buluşlarld yıdeıen doğaya hukmedemese bıle gucunu kendı yaraıına kullanmayı ocjrenen bııey kendı varlıgını VP gucunu sorgulamayd başlar Ozdegı bıçımlendıren Sumer Tanrısı Marduk un Tev rat ve Incıl e kadar uzanan hıkâyelerıne ınsan karakterlerı nın zaaflarını taşıyan ve Yunan mıtolojısmde ozumlenen ılk çagın otuz beş bm tdnrısma ragmen yaratıcı duşunuş dugın lenemez Dınsel duşunceden yavaş yavaş sıyrüan varlık so runu bılımsel olarak ele alınmaya başlanır 1 0 VI yydaMı letos (Izmır ın guneyınde Balat koyu) kentınde Thales, Yaratıcılığın peşinde Sanat büım felsefe psıkolojı sureklı yaratıcılığın peşındedıı Vy gıderek yaratıcılığın yalruzca dâhı ya da sanatçı lara ozgu bir yetenek olııiddıgı goıulur Geçmışe donup baküdıgmdd gorulen pek çok buluş sanat eserı ve ozgun fıkre karşm basıt olan yaşamda karşüaşüan sorunlara bulunan çozumleıdekı yaratıcüık fark edüır Yaratıcüık yaşamın durdurulamaz akışına ragmen bırey olarak varolmamızı saglar Bir evm dekorasyonu bir bahçenın duzenlenışı bir saç bıçımı bııkaç gıysmın kombı nasyonu hattd tuıetüen bir yemek sıkça karşüaşüan yaratıcı çozumlerdır Ya dd kendı psıkolojık sureçlerımız ıçınde bızı rahatsız eden ısteklere ıhtıyaçlara karmaşalara buldugu muz ço7umler başkaları tdrdfmdan fark edılmeseler de yardtıcüıgımızı yansıtırlar Winnicott a gore de yeterlı bir beyın kapasıtesı, onu yaşayan ve topluluğun hayatmda rol alan bir kışı halıne getır meye yetecek bir zekası oldugu takdııde bırey hasta olmadığı ya da yaratıcı sureçlerını boğan çevre faktorlerı tarafm dan engellenmedıcji surece olup bıten her şey yaratıcıdır Ve kışının hayatm yaşamaya deger oldugunu hıssetmesını sağ layan her şeyden once yaratıcı kavrayıştır Dış dunyanın yaptınmcı karakterme karşüık bıreyın kendmı tek duzelıkten korumasmı ve boyun eğme üe bırlrk te qelen boşunalık duygu^unddn kdçmmdsını Sdgldr bu ya ratıcı kavrayış Sorurüarı farklı açüardan gormeye çalışmak farklı ve oznel yapıtlar ortaya koymak saglıklı bir davTanıştır Kuçuk bir çocugun sozcuklerle oynayarak kendme yenı bir dü turetmesı ya da yaptıgı uzay mekigi üe galaksüer drası yolculuklara çüanası cjibı hayatrmızı renklendırır yaratıcüıgı mız bu nedenle yaratma anında gelışen olayların aynı yolu ızle dıklerını duşunmek bıraz kolaycüık olur Ancak sorularımı za yarut bulabümek ıçm aşırı genellemelere bıraz da kolay cüığa kaçarak yaratıcı surecı çeşıtlı bolumlere dyırabüırız Yaratıcı duşunce edındıgımız bılgılerm ı?lemmlerm yaşantı veya gozlemlenmızın her hangı bırınm merdkımızı uyandırması ya da bızı rahatsız etmesıyle başlar Yaratıcı duşunuşu uyaran her hangı bir unsurla karşüdşma ydratıcı su recı başlatır Ispanyol kentı Guernıca nın Ispanyol devrımınde bombalanmasının msanlık dışüığma karşı Picasso yu Guerruca yı yaratmaya zorladıgı güoı yaratıcıyı zorlar Ve bir büım adamı ıçın oluşturulmuş bir hıpotez bir ressam ıçm tuvale aktanlacak bir duygulanım yazar ıçm an latılmayı bekleyen bir hıkaye ya da bıı dolu eşydiıın sıgdıı ı lacagı kuçucuk brx oda olup çozulmesı gereken bir prob lem halını alır bu karşılaşma Problem çözme Pıoblem yaratıcı bıreyın yaşantısmm VP duşuncelprının odak noktası hdlme gelır Genellıkle toplumdan uzaklaş ma ve yalnız kalma ıstencı duyulan bir hazırlık aşaması soz konusudur Bu asamada bırey çozume ulaşmak ıçm araştırır bügı edınır kendı bügüermden yararlanır estetık anlayışını kışı sel yaklaşımlannı kuUanır ve bunları üışkılendırır Elde ettıgı bügüerı yorumlar çozumler ve farklı açüardan değerlendır meye çahşır Sonunda yogun bir bıntame sahıp olur Elde edüen bırüom ve ulaşürndyı bekleyen çozum tum zıhınsel sureçlerı zorlar Bu aşamada Nietzschenın TVdjedmm Doğuşunda soz ettıgı gıbı mantık ve bügı hayal guru ıle bırlıkte hareket eder Yaratıcı duşunuş gıderek büıncın sınırlamalarmdan onceden edınümış bügı ve onyargüardan sıyrüır ve bümçaltmda şekülenmeye başlar Farklı ve ozgun ydpısmd kdvuşur ve kendı yaratıcısma savaş açar bıreyın karaktenyle bırıkımlerıyle kulturel estetüc duygusal vb ydkldşımldrıyla tum psıkolojik sureçlerı ue çatışır Yaratıcı bırey daha belırgm ve fdikh davranıslar sergı lemeye başlar Zıhınsel ya da fızıksel olarak normalden daha aktrftır Onemsız konularda dıkkatsız ve duzensız olur Unut kan ıçme kapanık zünnsel şaşkırüık ıçınde sureklı degışen duşuncelere sahıptır Detaylarla fazla ügüerunez Isıaıcı ıd dıalı otokratık ve kaprıslıdır Toplu etkınlüdere katümakta zorlanır Genel toplum kurallarına onem vermez Sınırlı ve Anaksimandros, Anaksimenes gıbı ılk duşunurleıle ılk duşunce anlamma gelen felsefe ortaya çıkar Felsefe ıle bırlıkte yaratüışın nedenlerı ya da yaıatın ozdeklerın (Yu Arkhe) varlığı soıgulanır Gelışım duşum eler denızınde tum varoluşsal sorunları ırdeleyerek devam eder Tanrı dın yaradılış evren erdem guzellık aşk estetık bügı sosyal yaşam devlet gıbı kavramlar pek çok yaıa tıcı surecı ateşler ve gunumuzun bılımsel duşunce yapısına ve bügı bırüomıne kaynaklık ederleı Aynı zamanda bu kavramlar büım dışı duşçulugun de kaynagıdırlar Platon un Devlet ı üe ılham kaynagı oldugu Thomas More un Utopy sı Francis Bacon ın Yenı Atlan tıs ı Tommaao Campanella nın Guneş Ulkesı bu büım dışı duşçulugun en buyuk orneklendır Bu eserleıın ozgun ıçenklerı kugulannın eşsız ışleyışı Bacon ın erdemı More 818/10 Nasıl ortaya çıkıyor? Pekı yaratma arundd neler meydana gelır 9 Yaratıcı duşunuş rıasü ortaya çıkar ? Yaratın •sureç her yenı yaratı ıçm yenıden yapüanır ve