Katalog

Ulaşım planlamasına nasıl bakılmalı? SURDURULEBILIR KALKINMA ylul 2002 taııhınde Guney Afı ıkd nın Johdnnesbury kentınde Cumhurbaşkanı Ahmet Necdet Sezer'ın de katılıp bıı koniüjma yaptıCp Dunya Sutduı ulebılıı Kalkmma Konferansı yapıl dı Nedır "Suıduıulebılır Kdlkınma 9 Bu duşunce ndsıl oluşmuştur ve kapsamı ne dır p Rurdunılebılıılık kavramı ınsan ıhtıyaç ve ısteklennın kaışılanması hakkındadır tasanlar kendıleı ınrn ve çocuklaı ının saglıgına ekono mık guvencosıne ve mutluluguna degeı veııı ler Bunlar ydşam kalıtesınm temel elemanla ndır Surdurulpbılıılık çocukldiınuzd ve toıun laıımıza nasıl bıı mıras bırakrndk ıstedıqımı/le ılgılıdıı S ayın Oandemır'm 19/10/2002 gunlu Cıım huı ıyet Bılım Teknık Dergısınde yayınlanan 'Dunyudd ve Tuıkıyede Ulaştırma Ogretı mı başlıklı ydzısındd suzu edılen konulaıa ozel lıkle de pcjıtım konusundakı pndışe eleştın ve kaygılarma katılıyoruz Ancak yazıda ulaşım konusuna salt bıı muhendıslık sorunu olarak bakılması konunun oncmını tek boyuta ındırgemekte dır Soıuıı (uldştıınid muhendıslıgını de kapsa yan) bır ulaşım planlaması kapsamında ele alın malı VP dpÇprİpndırılmPİıdır Ulaşım planlaması ulkpspl VP bolgesel olçeklı ulaşım ılko VP kaıaılaıının mekâna yansı maaı dll olçekleıde de kenlsel uldşım pldnldiıidbi olarak çozumlenmesı qereken bır sorunduı Kentsel ulaşım kentın kent planının omurgasını aıazı kullamm kararlarını bırbırıne hacjlayan acjı nı oluşturuı Genel anlarnda ınsan ve nıotdlann bır yer den başkd bır yere dktdiılnidsınd uldşıın buııu sacjlayan araçlara da ulaşım sıstemı denılıı An cak kent planlarmda ulaştırma muhendıslı£pnde ya da ulusal bolgpçpl ulaşım planlamalannda sankı asıl taşınmdsı gcrokcnın (ozellıkle karayolu uldşımındd) araçlar oldugu ızlenırru uyandınyor Ulaşım sıstemlerınde asıl vurgulanması gereken ınsandıı E Ömer Kaymakçalan'tn bu konuyu ana hatlanyla özetleyen yazısını sunuyoruz ması gıbı Surdurulpbılır kalkınma bu sonınd çozum getıtmek ıçın oluştıınalmuştur Geleceğmıız ıçın ekonomık ve sosyal kalkınmayı çevre korumayld bırlıkte eş Zdnidrılı geıçekleştırmek ve alınan kaıarlatın uzun vadelı et kılpnnı duşunmek zorundayız Rıo konferansını takıp eden yıllarda konuyld ılgılı (,ok sayıda uluslaıarası anlaşma ımzdldnmıştıı Bu dnldşnidlaı ın konu ve lıstele 11 dŞd<5ıdddıı A. Genel anlaşmalar. Unbır adet dnlaşnıa ını/üanmıştıı Ortak gelecegımız Gundem21 Rıo Deklaıasyonu Çocuk hakla ıı kunvdnsıyonu Kaduı luıkteıı konvdnsıyonu bdzı ornekleıdu B. Sürdürülebilir kalkınmanın alt konularıyla ilişkili anlaşmalar. Kırk adet anlaşmarlıı Konular kurumsal duzenlemeler saglık msan yeıleşımleıı nufus yoksulluk tı caret ve çevıe tarım ve gıda guvenlıgı bıyo lojık çpşıtlılık çolleşme zararlı atıklaıın yone tımı nukleer guvenlık ve okyanuslardır Suıdurulebılır kalkınmanın gerçpkleştııılcbılmpoı ıçın uzoıındp çalışılan çok sayıda Çok disiplinli sorun olçpkten kpnl olçegme kadar uy gulanan ulaşım karaılaıı polıtık pkonomık top lunuol ve fızıkı mekana ılışkın sonuçlaı doguı u yuı Uldşmid/uldşlıınıayd bu bdğldmdd bdkildı guıdd auı unun bdlt bıı ıııuheııdkiuk jotunudegıl dpgışık dısıplmleı ın bırlıktp çalışmasını gerektılen bıı planlama soıumı oldugu gomlmektedı Genelde planlama ozeldc kent planlamafn bıı çok dldiıldrda uzmanlık yetenegı kdZdnmış kışı lerden kurulmuş bır tdkım çdlışıridsını gerektıı ır Kent planlamasmın zamanla ugradıgı bu degışıklık bu ugraşı alanının sadecp mımar ve muhendıs gıbı tpknık Pİpmanlaıdan dpgıl daha başka w nıanldim da ıol alacjgı alrıitisı gereken bıı mes lek ve bılım dalı olnıasmı gerektıımıştır Başaıılı bır bolge ya da kent planı anrak bır ekıp çalış ması ılp yapılabılır Ekonomı sıyaspt bılımı kamu yonetımı hukuk cogıufya mımaılık muhendıslık demog id[ı bıyolujı toplum bılım ıstdüstık toplumsal dtaştıımd yontemlen pldnlaına tdrımveoıman cılık gıbı daha bır çok bılım ddlları ve uzmdnlık alanlarınm başanlı bıı kpnt ve bolgp planlaması ıçın yararlanılması gereken dısıplmler oldugu bugun aı tık kabul edılmektedıı Planlama suıe cı ıçmde ele alman konulaı aıa3uıda yeıel yone tırnlerden planldma ışlevmın yerı kentsel gelış meyı etkıleyen kararlar planlama krıterlerı ula şım aıazı kullanımı gıbı oncelıklı konular vaıdır Ulaşımın salt bır ınsan ve meta aktdrılmaaının ço zunılenecegı bıı muhendıslık problemı olaıak gorulmesı bırçok tarıhı kentın kımlıgını dokusu nu yok etmış kentlerde ınsanlann dolaşacacjı meydanlann yollann mekânların araçlara terke dılmesı sonucunu gutu mıştıı Tum dığer soı unla ra yakldşım gıbı uldştırnid suıununu dd dısıplınle rarası bır yaklaşımla geçmışten geleceğe butun cul bır planlama surecı olarak gormek gerekecektır Ulaştıı ma da toplumsal pkonomık fızıksel yansımdldi ı noden vo sonuçları olan bır olgudur Kurıuyd bu kapsdmdd ydkldşııidlıyız O.Foruk Cebeci Y Kent Plancısı wwwkentlı orgbılgı@kentlı orq 1987 de BM'ın destekledıgı ve başkan lıcjinı o larıhtekı Noı veç başbakanı bayan Gro Harlem Bruntland ın yaptıgı Dunya Çevıe VP Kalkınma Komısyonu Ortak Gelecegımız adlı raporu yayınladı Raporda surdurulebılır kdlkınmanuı en fazla kullanılan tanımı şu şpkıl de yapılmıştıı Suıdurulebıhı kalkınma msanlaıın bu gıınku ıhtıyaçlarıru gelecek nesıllerın kendı ıhtıyaçlannı karşılama yeteneklerını bozma dan katşılamaktıı 1992 yılında Rıo de Jane ııoda topldnan BM Çevre ve Kalkınma Konfp idtısına 179 ulkenın devlet ve hukumet baş kanları katılmıştıı Konferdns sonundd Suıdu rulebılır Kalkınma konusunda ıkı uluslararası anlaşma pylpm planlaı ı ılkeler bıldırılen ım zalanmıştıı Suıdurulebılır kalkınma ' şımdıkı ve gelecek nejılleı ıçuı heıkes ıçın rl.ıha ıyı bıı yaşam kalıtesı ıdealıne ddycinnidktddıı Bu ıdeale erışmel ıçın doıt lenıel dindcm eş zd tmnlı gprrpklp^tınlmp^ı qerpHıdu Bu amaç iı: 1 HeıkPoUi ıhtıydçlaııiD kaışılay ın IO" yal kalkınma 2. Çevıenın etkılı 1 orunrnası 3. Dotjal kaynakların akıllı hıllanımı 4. Yuksek VP ıstıkı,ıı İı ekonomık kalkın ma ve ıstıhdamın sağlanmasıdıı Bu dmaçlaıa etışııken hukumet polıtı kalannm uyması gereken ılkeler ve yasal du zenlemeler on ana başlık altında toplandı Runlaı 1.Insan odaklı olmak 2.Uzun vadelı duşunmek 3. Fayda ve malıypt hp^abı yap ıikik 4.Açık ve dejtekleyıcı bu ekonomık sıs teın kurrnak S.Yokaulluk ve sosyal dışldma ıle savdşmak 6.Çevresel kısıtlamaldid uymak Î.Onİpyıcı onlemlerı almak 8.Bılımsel bılqıyı kullanmak 9.Şeffaflık bılgrnın paylaşılması VP ddalete eıışını 10. Kıılotonın bedplını ode mejıdıı dunyada gunde İÜ 000 20 000 çocuk olmektedır Kırlı su gelışmpktp olan ulkelerde toplam olumleıın " n80 ının nedenıdır Doğal afetler: Selleı topıakkaymd lan orman yangınlan kuraklık dep remler her yıl dunyanın çeşıtlı yorelerınde buyuk can kayıplarına yol açmaktadır Doğal kaynakların azalması: Yenı lenemez dogdl kdyndklaı çok hızh azalmaktd dıı Gelecek nesılleıe çok az veyd hıçbır şey kaldCdktır Ozon tabakasının incelmesi: Insan yapımı emısyonlaı sonucu ıncelen ozon taba kası tehlıkelı ultıa vıyole jadyasyonu aı tıı mak tddıı Topıak su ve hava kizllliği: Taıımdala uygulamalaı VP sanayıden kaynaklanan kıılpnmeler cıddı boyutlardadu Asıl yagmuı ları toprak ve eko sıstemde onernlı tahııbat yapmdktadıı Nüfus aıtışı: Dunya nufusu 6 mılyaı dır Onlem aiınmadıqı takdırde 2050 yılında 9 mılyar olacaktır Yoksulluk: Zengın ve fakıı arasındakı faık dlaım veııcı şekılde buyumektedıı Bu dtuum kalkınma progrdmldrrnın gecıkmesıne neden olan sosyal kanşıklıklar yaralmaktadu Topra^ın tahribi: Toprağın tahrıbı taı ım potansıyplını ve veı ımını duşuı mektedır Enerji: Dıuıyanın yenıle neınez enerji kayndklan ozellıkle peltol ve doQdl ()az hızla azalmaktadır Yenılenebüır enerji kay nakları uzerınde yapılan aıaştıımalaıın hızı eneıjı modelmdekı deQışınıı saglayacak tempoda deqıldıı Niçin ihtiyaç var? Bugun kdlkınmd ıhtıyacı her zamankuı den ddhd fdzlddıı Fdkdl gelecegın kalkmma sında gpçmışın modelı uygulanamaz Altı mıl n yaılık dunya nutusunun n25ı gunde l$dan az lur gelııle yaşamak zoıundadır Dunya nu fusunun %20 jının saglık hızmetlerıne erışımı yoktur Bu buyuk sorunldrın yanırıdd dunya nufusıınun 2050 yılında dokuz mılyara enş mpsı beklpnmpktpdır GeçmıştP pkonomık aktıvıte daha fazla çevıe kulılığı ve dogal kaynakların verımsız kulldnıldrak zıyarı edılmesı demektı Bu tıp fa alıyetlenn sonuçlarını temızlemek ıçın masrdf yapmak gprekıyordu Tahrıp edılen çevre ydşam kalrtesını bozuyor daha da kotusu uzun vadede ekonomık kalkınmayı tehlıkeye atı yoıdu ornegm ıklım degışıklıgıne sebpp "1 alt konu vaıdıı Aşagıda sualandn konu lıstesı kapsamın buyuklugu hdkkındd bır fıkır verecettır Biyolojik çeşitliliğin kaybı: Dunya mızda bır zanidnlar mevcut olan biyolojik çe şıtlılıgı gelecekte de muhafaza etmek ıçın ar tık zaman çok geçtır Bır çok canlı turu gen qelmeyecek şekılde yok olmuş veyd yok olmanın pşıo^np gelmıştır tklim değişikliği: Sera gazı etkısıyle kuıesel ısuımayı onlemek ıçın çok geç kalın mıştır Kyoto protokolunun bırçok hedeüne prışılemeypbılır Ormanlann yok olması ve çolleşme: Tıopık oımanlar çok fazla tahrıp edılmış tıı Yenıden oluşması ıçın bırkaç nesıl geçme sı gerekmektedır Gıda ihtiyacı: Utuz ulkenın dcıl gıdd yaıdımına ıhtıyarı vardır Ounyada 800 mılyon ınsan her gpce aç uyumaktadır Temiz su kıtlığı: Dunya su dengesı nm üiıumu/dekı on yıllaıdd su tdlebını kdişıla ydmaydcagı gorulmektedır 2025 yıluıdd du şuk gehrlı ulkeler su temınınde yuksek ıısk dltında olacaklardır Su kaynakları bırçok ulkenın kdlkınrnasmda smıılayıcı etken olacaktır tnsan sağhğı: Su kıtlıgı vc kırlenmesı sonucu kıı İı sudan kayndkldndn hastdlıklardan Eğitim: Uzun vadolı suı duıulebılıı beşeıı kalkın nu krıtık olaıak egılıme bdCjlıdıı Mddlesel e^ıtım kısıtlı kamu yatırım kay naklarını saglık ve sosyal yuvenlık gıl > dığeı konu ı ldrla (sılah hdrcamdldiı) payldşrndk zoıundd du tstikrarsız politik altyapılar: Bu çok ulke polıtık altyapılarının zayıf olması nede nıylo Ptkısız hukumptleı taıafından yonetıl mektedır Bu tıp hukumetleı bugunku ve ge lecek nesılleım yaşamldtını elkıleyecek krıtık konuldr uzerınde çalışmak yerıne dıkkatlermı kendı polıtık yaşamlannın devamına yonelt mektpdu Politik çürümüşlük: Bıı çok ulke zengm doğdl kdynaklara sahıp olmdldrına rdqmen bu zenqınlıklpr yonetımdp bulunanların kpndı mpnlaatlprını duşunmelprındpn do layı halk çogunlugunun yararına kullanılma maktadıı tnsan hakları: Evrensel tnsan Haklaıı Beydnndinesınde tdnırnldnan hdklar ulusal bolgpspl VP Ptnık çatışmalarda ıhlal edılmek tedır Harpler, terörizm ve uluslararası çatışmalar: Bunlaı kalkınma suıpcmdp bu yuk enyelleı yaıatmakta ve kaynaklaıı yok et mektedır Irkçılık ve ydbancı duşrndnlığı çdtış maların çozumunde zorluklar ydrdtnıaktadır Surdunılebılır kalkınmanın kapsadıgı konuların hepsmı bır makale ıçınde ıncele Yazının devamı 15. tayfada 818/13