Katalog

İzmir yanşması ve büyük kentlerin geleceğine ilişkin gözlemler Doğan Kuban I zmır de Turk kentlerının gelecegı ıle ılgılı onemlı bır etkın lık Bayrakh Höyügtt (Ilk Izmır) üe Alsancak arasında 500 hektarlık bır çokuntu alanında uluslardrdM bu kentsel tasarım proje yanşması gerçekleştı Kentın 21 yuzyüı ıçın bır gelecek vızyonu yaratma amaçlı uluslararası bır yanşma gerçekten olağanustu bır olay sayılmalıdır Turkıye de sddece rant kavgası ve yagma aracı olarak gorulen gunu gunune yaşa nan ydbanı otlar bdsmış nadas tarldldnna benzeyen kentleı ıçın bir gelecek imgesi tasarlamak ınsana hayal gıbı gelıyoı Ydiibind Izmıı ı 21 yı zyüda şekülendırecek ve çagdaş bır kent ımqesı yaratdcat bır plan çdlışmdbina ışık tutacak du şuncelerm toplanmasmı amaçlıyordu Başka bır deyışle apartmdn buro bındsı gecekondu ve onların arasında arabalar ıçın yollar ve sozum ona parklar ureten yagma damgdlı taşid kent lermden çok farklı duzeyde ve anlamda gelecegın Izmır ının mekânsdl ve nurridrı ozellıklerı uzerınde uluslararası bır fıkır projesı baglamında yaratıcı vızyonlann derlenmesı amaçlan mıştı Yuzyıhn ılk çeyıegınde Avrupa Bırlığı uyesı olması beklenerı bır Iurkıyede Akdeniz kıyüdrınddkı lıman kentleııyle boy olçuşecek bır Izmır ın gelecek imgesi uzeruıde duşunsel spe kulasyonlar beklenıyoıdu Heyecan verıcı bır ugraştı Bu yanşmada eğer daha geruş ufuklu amdçlaıld ve uzmanca planlanır sa gorkemlı ve evrensel nıtelıklere sdhıp bır 1/mır olabılecegı savım kammca dogıuladı Yanşma bır plan elde etmek ıçın değıl fakat bu dlanın verdığı potdnsıyellen ortaya koymak ıçm açılmıştı Avustralya dan Amerıkaya Vıetnamdan Ukraynaya kdddi onlaıcd ulke mımannın ılgısmı çektı Yerlı yabann 140 projenın kdtıldıgı onemlı bu duşunce unge forumu oldu Izmıı yanşması kentlerımız ıçm gelecegın beledıyelerın ımaı duru mu veımeleııyle değıl cıddı ve yaratıcı planlar yapılmasmda yattığmı gosterdı İzmir için düzenlenen uluslararası kentsel tasarım proje yanşması, İzmir için 21. yüzyıl gelecek imgesi ortaya çıkarıyor hşı mekânsal ve mımarı ımge zengınlıgı ınsdna saygılı bır ula şım Bır gun otesını goremeyen polıtıkarılann neden olduğu yapılaşma her kentte cezalandıtıyoı toplumu Turtaye nın kalkınamamdsının temel nedenmın kent ola maydn kent oldugu hep yınplenmoîi gereken bır gerçektır Kent topraklan bugun gereksız bır yol ydrın gereksız bır kop ru obur gun bır kamu alanının bır açıkgoze tahsısı daha sonıa bırtarıhısıttalırıbıtuıunden suıeklı yagma hedeflprıdır Buko şullann yaşanmdsının kırsal kultuıun polıtık egernenlıgı ıle dog ı udan ılışkısız kuşkusuzdur Bunun kent baglamında gostergesı gerçek bır pları uretılememesıdıı Plan verılerını bıle toplaya mayan bır beledıyenm gelecek ıçın vızyonlar uretmebi duşunu lemez Fakat kentlı olamamış ınsanların bır gelecek rmgesı algı lamaldrının olanaksız oldugunu duşunmek belkı dogru degıldır Çunku toplum kendı yarattıgı proto kent ın pek rahat bır yaşam ot taını oldugunu soylemıyoı Tolstoy un vaktıyle Rus koylulerı ıçın soyledıgı gıbı bız de kcnttckı koyluleıımıze sozle ve ımgeyle daha ıyı şeylere sahıp olabüecekleı ını gosteıebılııız Hol ve çevrelerının gelışmesıyle Izmır metropolısı ıçın buyuk bu kultuı alanı gelıştırebılırdı Akdeniz Olimpiyatlan ıçın ydpıl mış Atatuık Stadyumu çevresınde buyuk bır spor sıtesı kıırula büırdı Kentın eskı ıdarı merkezınde sımgesel yapılaı yerınde kalmak koşulu ıle zaten yapümdkta olan Adalet Sıtesı çevresın de yenı bır ıdarı merkez oluşabılırdı Bu alanda Izmır ın doğru durust oluşmamış merkezı ış alaru ıçın gelışme olasılığı vardı en az bunlar kadar onemlı dığer bır ışlev Metropolıten Izmır ın Karşıyaka, Bornova Buca ve Konak kazalan arasında hepsme hızmet verecek merkea konumda 125 hektaılvk kamuya açık bır yeşıl alan orgutlenmesı olanağı ıdı Hukumetlerın 1963 ten bu yana kaldırmayı duşunduklerı Beledıye Başkanmın da bu su reç ıçınde destekledıgı ve kentın Lskı Nazun Plarunda ongoru len yuk lımanının kaldırüması boylece yenıden gundeme qelıyordu Burada sadece bır yolcu lrmam kalabılıı ve yuk lımanının yerınde Akdeniz Kentı Izmır e 21 yuzyıl ortabinda kultuıel tu ııstık ve tıcarı ılışkılervne hızmet edecek çagdaş gorkemlı bır kentsel eğlence ve turızm malidllesı gelışebılııdı Yanşma alanı ıçınde kalan VP bugun Turyağ fabrrkdldruırn oldugu kıyıda bu tun Izmır ıçın turıstık tesısler yapılmasına elvenşlı bır alan vardı Kısaca bu 500 hektarlık dları doğı u planlanıp degerlendıı ıldığı zaman her çagdaş Avrupa kentı ıle boy olçuşecek gelışme ola nakları sunuyordu Izmır Beledıyesı başta Melos olmak uzere Korfezın bu ucunu kırleten butun deıeleıı ve onlaıın onleıınde kı yan bataklıklann ıslahını bıtırmek uzereydı Ve bolgenuı utandıncı kokusu da hemen lıemen oıtadan kolkmıştı Yarış ma alanı kentın sağhklı gelısme sıne de yardım edecektı Yenı ya pılamna ıstekleıını kendıne çe kecek tarıhı Izmırdekı dldnldiın koıunmasına da npckulatıf ıstek lerının yonunu değıştırerek en gel olacak eskı kent uzerındekı bdskıları azaltacaktı Akdeniz de hınterland oldndkkrı lz mır kadar zengm ve buyuk ıçınde ılk çekırde ğını arkeolojık verılenyle hâlâ taşımakta de vam eden çok kent yoktur Bu onemlı bır rnı rastır Aynca doğru bır plarüama kentın gele cek yuzyılına ıpotek koyan tutucu ve menfaat çı tepkılen de engelleyebılır Kaldı kı bu bol ge orasında burasında yabanotu gıbı yapılar yukselse de halâ bır çokuntu bolgebidır Fa kat gelışme olanağı yuksektır Kamuya dit aldnlar % 50 yı bulmaktadır ozel mulbyet alanlan da çok paı çalanmamıştır Butun bunlar Izmir'in 21. yüzyıla buyuk bu mırasa konmuş brr gelın gıbı çıkmasını sağlayabılecek verılerdı lşte yanşma bu duşuncelerle açılmıştı Projelerın sergüendı ğı salona ızmır'ın gelecegı ıçın sayısız duşunce ve ımge yağdı Plancıların bakmasını bılen herkesın gozunu açacak duşunce ler Bızım kentlerin taşıaulığı ıle 21 yuzyıl oldsılıkları aıasmdakı buyuk farklan gosteren duşunceler Ve bunları hayal edebılen sdyısız Turk mıman ve kent plancısımn varlığı ıle de mutlu ol duk Fakat daha jurı çalışması bıtmeden gazetelerde bir tüccann. Yuk lrmanı yerınde kalsın hatta daha da buyutulsun dedığını gorduk 1520 yüda o da geıçekbır motıvasyonla ızlen dığı takdırde gerçekleşecek olan yuk lrmdnının kalduılması ol gusunu yann ışını aksatabılecek bır etkvnlık olarak goruyordu anldşılan Bu tutuculuk, hayalsizlik ve ilkel bir menfaat duzenı surduruculuğunun karakterıstık bu orneğı ıdı Ne yazık kı bız Turkıye'de bırkaç kışının kısa vadelı menfaatlerı ıçın kentlerın geleceğını ıpotek altına alan çok uygulama ammsıyoru? Turk kentlerının 21 yuzyılda Avrupa kentlerı ydnında kasaba olarak kalmasına neden olacak duşuncelerın ozetı bu değışmeme ozlemı ıfadesınde yaünaktadır Şımdı butun sorun bu surpcı çagdaş goruşlu bır polıtık rrade ıle bdşlayan Belediye Başkanı'nın bunu surdurecek ıradeyı de gostermesıdır Sur durulebılır uygar brr kent ydşamı surdurulebılen bır polıtık ır ade, surdurulebılen bır polıtık zekâ gerekmektedır Kentın one mını kavramış bır polıtık rrade Gelecek ıçın temel sorun bunun uretümesıdır Taşranın kentlere saldırısı lstanbul dd dahıl olmdk uzere kentleı zavallı yapı ve me kân kalıtelerı yanında dogal topografyalarını arkeolojık ve tarı hı verılerını hıçe sayan taşralı hucumlann hedefıdrr Gerçı top lum kulturunu ve polıtık ydpısuıı doğru yansıtıyorlar Yrne de olağanustu bır tarıhın teşvıkınden yararlanamamak Turkıye kentlerı ıçın utanç verıcı bır tutumdur Bu ulkerun uluslararası ımgesrnı de yaralamaktadır Koylu olmak ya da taşralı kalmak yenlecek bır şey değıl dır Çunku o ortdmldrdd butun boyutlanyla değışık ve ınsancıl bır yaşam uslubu tanımlarlar Fakat buyuk kentleı ı dolduran ın sanların koyu ve kasabayı oralara taşrmaları ve bunun çaresını bulamamak çağddş Turkıye nın en onemlı sorunudur Bır top lumsal ayıp olarak da duşunulebılır Bu agglomeraldrın en ıtıcı goruntulerı gecekondu nıtelığını taşımakta devam eden sozde apartmanlann oluşturdugu çrrkmlık yumaklandrr Bıtmemış go runumlerıyle blr hastalık imgesi sergılerler Kentlerin mer kez bolgelennde bırkaç gokdelen tıcaret merkezı ığretı camı ler bırkaç tuğla kaplı yol arkaddkı bu buyuk ayıbı ortadan kal dıramaz Yagmur yağınca dere yataklannda boğulanlar boyle yerlerde yaşıyorlar Bu sınırı belırsız dev yerleşmeler daha doğ madan hastalanmış savaşsız savaş ortamları gecekondu ıle gokdelen arasında çekılmış bır ıp uzerınde oynanan yağma oyunlannın sonuçlarıdrr Turkıye nın 21 yuzyıla katılmasına ve çagdaş bır goruntu kazanmasına engel olan her şey adı kent olan bu alanlarda yapılıyor Turkıye ya kent ve kentlıyı yaratacaktır ya da yan somurge statusunde yaşayacaknr ka yenı ımgeler goturmek geıekıı Izmır dekı ydrışma Tttrk plancılar ıçm boyle bır olana gın yolunu açıyor Bunu sağlayan bır kent ıdaresıne dıgerlerıne oı nek olması umuduyld teşekkur etmek gerekır Bu yarışmaya temel olan sureç ıkı yıl once Ulutlararası İzmir Sempozyumu ıle başladı Orada Izmır ın 21 yuzyıl perspektıfi ıçındekı ye rı tarıhı coğrafı konumu ve olandkldn taı tışıldı Osempozyum dala duşunceler ışıgında Karşıydka Bonıova ve Alsancdk ara sındakı Izmır ın eskı sanayı bolgesı başka bır deyışle kokusu ıle unlu çokuntu bolgesı metropolıten dlan ıçındekı merkezı du lumu ve gelışme potansıyelı olan bolge olarak seçıldı Ve burası ıçın pldncılara bır alt verı sağlayacak uluslararası yanşma orgutlendı Bu uzun nefeslı ve pahdlı bu çdlışmanın ılk aşamasıy dı Ve arkasında bır polıtık ırade gerekıyordu Burada Izmır Bu yukşehır Beledıye Başkanı bu cesaretı gosteren nadır bır baş kan olarak anılmalıdır 140 proje katıldı İzmir yanşması bu duşuncelerın fonu uzennde çok oğretıcı bır etkvnlık oldu Katılan 140 projenın onenleıuu bızım kentlerin bugunku goruntulerıyle karşılaştınnca gelecegı yakalamak ıçın henuz harekete geçemedığunız goruluyordu Bu gunku kentlerin iki zavallı ölçutti var Daha çok daha çok ın 2 şaat alanı başka bır deyışle M estetığı ve bınalann arasını dolduran ust uste arabalar Brrkaç noktası dışında Izmır de dığer kentlerden farklı değıl Tarıh arkeolojı yeşıl alan denız kullanı 772/6 5oo hektarlık alan Izmır ı tdnuridydiılaıa bıidz yabancı gelse bıle çok kap samlı ve karmaşık sorunlara yanıt vercek bır potdnsıyel bu 500 hektarlık alanda toplanmıştı Gecekonduapartmanlarld çevrılı Ilk Izmır (Bayraklı) arkeolojık ve sımgesel potansıyelı ıle oncul ve teşvık edıcı bır verı oluşturuyordu Bolqenın buyuk olçude terk edılmış sanayı yapıları (Elektnk fabrıkalan Havagaz fabrıkalan buyuk tahıl anbdrldrı vb) restore edılıp yenı ıslevlere tahsıs edüebıldıklerı takdırde olağanustu gorsel ve ışlevsel bır potansıyel oluşturuyorlardı Bunlaı m yenı ışlevlerle donanlması