Katalog

Cönülden Bilime Ahmet Inam Öznel denen Oznellık ustune çok yazdım Surdurmem gerekıyor, yazmayı Hâlâ yoğun bır yanlış anlaşılma ıle karşılaşıyorum Oznellığın farklı anlamlannı, yorumlarını gormemız, bunlar ustunde du şunmemız gerektığme ınanıyorum Oznel olmak, keyfî olmak, desteksız, hesabını vermeden, rastgele konusmak, davranmak anlamlarına gelebılıyor Oznel, "ozune", kendısıne bağlı, toplumunun, yerleşık değerlenn, kural ların uzağında bin Oznel, nesnel olmayan, nesneyle, bakılan, algılanan, bılınenle, ılgılı olmayan demek Taraf tutan, tarafsız olmayan Nesnellığın, gerçeklığın bılınmesınde, bılgısının oluşturulmasında gereklı sayılan kuralların dışında olan Boylesı olumsuz anlamları ıçınde, oznellık, genellıkle cıddıye alınmaması gereken, sıradan, onemsız bır tutum olarak goruluyor Bılgının oluşumunda, değerlenn belırlenmesınde, yaşanmasında, duşunce, sanat yapıtlarının ortaya konmasında oznellık, nesnellığın yanında hırpalanıyor Bu ıkı kavramı tumuyle bırbırının karşıtı olarak, tanımları iyi yapılmış, sınırları bellı kavramlar gıbı duşunmek de yanıltıa Bızım kulturumuzde, hayranlık duyulan, saygın olduğuna ınanılan "nesnellık", sahıp olanın ayrıcalık taşıdığı bır kavramdır Bır deus ex machina'dır gok ten hayatımıza ındırılmış, neredeyse kutsallaştırılmıs, "bılımselllkle e tutulur Uzaydaki 100 bin uygarlık nerede? Mehmet Emın Ozel (*) numuzdekı yuzyıllarda yeıyuzuııdekı medenı yetımızın sorunlannı çozme becerısı gostenp yıldızla rarası yolculuklar yapabılme ka pasıtesıne ulaşabüecegını duşu nebılırız Once gurıeş sifatemm dekı daha sonıa yakın yıldız sıs temlerındekı gezegenlerı ışgal edıp kolonı leştırmemız ve hatta yaşanabıhr dunyalar halıne getırmemız hâlâ aşılması ge ıekh çok cıddı sorun ve guçlukler de taşısa pekalâ mumkun gorunuyor Şu anda büe luzla globalleşen dunyamızı bır Guneş Sıstemı medenıyetının beşığı say mamız mumkundur Şımdıden Ay a ındık (Pluto harıç) tum gezegenlere onemlı aylanna goz attık surekü uzay ortamında yaşama mekdnldnmız (Uluslararası Uzay îs tasyonu gıbı) ınşa edümekte Mars yolculuguna hazırkkldrımız yavaif bu hı/da da olsa surmekte (1 2) O Olasılık hesaplarına göre Samanyolu galaksimizde 100 bin uygarlık gelişmiş olmalı. En eskisi 5 milyar yıl, en genci ise 50 bin yıl önce ortaya çıktığı varsayılıyor... sonuca ulaşmamız kaçınümazdır Başkaları bır gokadasal medenıyetı çoktan oluşturmuş olmalılar 100 bin uygarlık Einstein özneldi, bu anlamda, bübilim adamlayük bilim adamlan, fılozoflar, düşünürler, sanatçılar özneldi. İyi ki, özneldiler. "? olmu tur * "Oznellığın luzumu yok1 Burada bılımsel konular konuşuyoruz1" "Arkadaşlar lutfen nesnel olalım Sığ kafalı, oznel Şarklılık tutumlarından vazgeçelım" "Ne geldıyse basımıza, bu oznel, keyfı bakışlardan geldı" Bunlar yakınmalardan bırkaç ornek Ben oğrenayken, "Oğretmenım kızıyor, nesnel ve bılımsel olmalıyım" dedığımı anımsıyorum Oğretmenler kızarlar, nesnel olmamızı ısterlerdı Pekı bız oznel mıydık7 Hayır, bız papağandık Taklıtçıydık Anlamaya çalıştığımız duşuncelen ırdelemeye başlayınca "oznel" olma tehlıkesı ıçıne duşuyorduk Bır oznellık vardı kı o, tembellık ve haddını bılmemekten, "nesne"yı anlayamamaktan doğuyordu Bu kahrolası oznellıktı Şark kurnazlığı bunu bılımsellık, nesnellık maskesı altında gızlıyordu Bır oznellık de vardı kı, gozu, kulağı, duşuncesı olmak demektı Einstein ozneldı, bu anlamda, buyuk bılım adamları, fılozoflar, duşunurler, sanatçılar ozneldı lyı kı, ozneldıler Oznellık, uddı olmayan, karanlık, anlamları tanımlanmamıs, çağın bılgılerının uzağında kalmak anlamını taşımıyor, bu açıdan Bız, oznellığı, ışkembeden atmak, bılımsellığı, nesnellığı, bılımde otorıte olduğunu duşunduğumuz dergı ve kıtaplarda soylenenler gıbı alYem bıı dunya ya yerlcşıp gelıştıkçe ba7ilanmız mışız Oznellığımız palavracılık, nesnellığımız, otorıteye boyun tekrar başlangıca daha uzak yddızlarda yenı koloruler eğerek, kendı çapsız duşuncelerımızı gızledığımız bır perdenın oluşturma gereksınımını er veya geç duyacaktır Uzay papağanlığın adı olmuş1 gemılerımız çok yavaş hızlarda (mesela ışık hızmın yuz Oznellığın, yaratıa oznellığın, bılınmesı gereken konuyu, de veya bınde bırı mertebesınde) da yol alsalar mesela "nesne"yı, sorunu oğrenıp, kavrayarak, yorumlama gucune, ba bırkaç (yuzyıl degüse büe) bınyüda yakın yddızlar çer kış açısına sahıp olmak olduğunu unutmamak gerek Dunyayı çevesınde on larca kolonı oluşturmuş olabılırız 10 bin kavrayışta kendıne ozgu, geçerlı anlayışlara seçenek oluşturabıyıl ıçınde ınsanlık guneşın bırkaç ışık yuzyüı çevıesm lecek goruşler getırebılme gucu taşıyan, olgulara ılışkın bılgılere dekı yüdızlara pekala yerleşebıhr Bırkaç müyon yüda ii.e saygılı, ırdeleme, akıl yurutme, dayanaklarını farkedebılme sureç(bır tur olaıak o kadar suremız varsa) pratık olarak Sa lerıne duyarlı ınsandır, oznel ınsan Oznel ınsanın çokkun, bozul manyolu nun her noktasma dagılmLş yerleşımlere sahıp muş yorumlarına yıne yaratıa oznel ınsanlar karşı çıkacaktır1 okbılırız Uzun vadede Samanyolu Gokadamızdakı her Farklı duşunme ozurlu, kendını aşma becerısı olmayan, kendı yüdız SLStemını şu veya bu şekılde keşfederek gerçekten kendısıyle karşılaşmaktan korkan, sığ kafalı ınsanların, "bılımselde bır 'Samanyolu Medeniyeti' oluşturmamız olası gorunuyor lık", "nesnellık" adına uzerımızde yarattıkları terore karşı, bılıme saygılı, katkıya hazır, gonul vermış, kendı gonlunu de yok sayEger ınsanlık olarak bırkaç müyon yü ıçınde bızım mayan, farklılıklanndan çıkarak, nesnel ve evrensel olana keşfetbüe bır gokada medeniyeti gerçekleştırebüme olasılı ğımız varsa ve bunu ıspatlanmamış olmakla bırlücte yımeye çabalayan oznel ınsan kavga verecektır Oznellığın nasıl bır çaiışma, emek, bılgı gerektırdığını, ancak bılgının çılesını çek np makul gorunen medenıyetlerın yaygm bır fenomen olabüecegı (dığer bır deyışle ınsanhk olarak yaşadık ve mış, çekmekte olanların oznel olmayı hak ettığını, bızım ın yaşayacaklanmızın olagandışı bır yanı olmayan sıradan sanımız da gun gelıp anlayacaktır olaylar olabüecegı) goruşu üe bırleştırırsek şu şaşırtıcı Yıldızlararası yolculuklar gezegenlerarası yolculuklaıdan sadece nıcel olarak degü rutel olarak farklı ko şullar ıçermekte (3) Mesela fizık (ozel gorelüık) yasala rının ve alınacak mesafenın ve surenın uzunluğunun bızı zorladığı yüdızlararası keşıf gezılerının tek yonlu yol culuklar olması geregı büe geçmışte bu tur yolculuklan dunya uzerınde başarı üe gerçekleştırmış bır urun ço cukları olarak bızı pek korkutmuyor Bu evre nm de bır kaç yuzyü ıçmde aşüacagı umulmalıdır Tartısmdyı gelıştırmek dmaçlı ol mak uzere guncel bır astronomı ders htabından (4) alınma şu ba sıt akü yurutmeye bakalım Uy garhkların 1 müyon yüdızda 1 or taya çüctıgını varsayahm O zaman 100 müyardan fazla yüdıza sahıp Samanyolu muzda en az 100 bin uygarlık gelişmiş olma lıdır Bunların zaman ıçınde dağüımı hakkında füar gelış tırmek ıçın Guneş ornegımızden yola çıkarak ük yaklaşımda medenıyetlerın ana yüdızları 5 müyar yaşına gel dıgınde ortaya çü<abümelerı vaısdyunuu kullanabüırız Samanyolu nun en az 10 müyar yaşında oldugu gozonu ne alınırsa uygarlıkların en eskısının 5 müyar yü once en gencının de 50 bin yü once ortaya çıkmış olması soz ko nusudur Bu vdrsayımldr altında bızden sonrakı en genç medenıyet S0 bin yaşında çogu ıse bızden yuzbınlerce hatta müyonlarca yü üerde olmalıdır Ydnı bu varsdyımlar altında Samanyolu nu bızım uygarlıgımızdan çok çok üerde uygarlüdarla bırlıkte paylaşıyor olmamız soz konu sudur Bu ıse bızı ük kez tanınmış fizıkçı Enrico Fermi tarafindan ıfade edüdıgı ıçın bu ısımle anüan Fermı açmazı üe karşı karşıya getırır Oyleyse (bu uzaylüar) ner deler' Nerede diğer uygarlıklar? Gerçekten acayıp bır açmaz (paradox) karşısında yız Makul varsayımlar bıze gelıskm (en az) bır Saman yolu uygarlığı üe karşı karşıya olmamız gerektığmı büdı rırken bu uygarhga aıt hıçbır ız veya ıpucu bulamamaktayız (*) Bu açmazın bır dızı makul çozumu soz konusudur Ancak bunlar şu genel kategorüerden bınne duşerler (4 5) (1) Bır Gokada medenıyet yoktur çunku uygarhk lar çok nadır bır oluşumdur Belkı de bız ılkız Veya me denıyetier o kadar seyrek oıtaya çüonaktadıılaı kı bı zımkı dahü bırçok yüdız sıstemı henuz keşfedümemış veya zıyaret edümemıştır (2) Bır Gokadd uygarlığı yoktur çunku uygarhklar kendı ana dunyalarından (yüdız sıstemlerınden) ayrü mazlar Bunun nedenı yüdızlararası keşıflerden hoşlanmamalan veya bu evreye ulaşmadan kendüerını yok et melerı veya kdynaklarını tuketmelen olabüır (3) Bır Gokada uygarlığı vardır Bunlar varlıklarını bızden büerek gızlemektedırler Bunun nedenı bızım bellı bır olgunluga enşmemızı beklemelerı olabüır (Carl Sagan ın aynı adlı ıomdnınddn uyarldnan Contdct Te mas fümı bu temaya yakın bır kurguya sahıptır) Vpya büemedıgımız bır nedenle bızırrüe temastan kaçınıyoı olabüırler Bu açıklamaların açmazın dogru çozumu olup ol madıöjını bümıyoruz Fakat bunlardan her bırı kendı ba şına ügınç sorulara gebedır Eğer ükı dogruysa bızım uygarhğımız çok az turun başardıgı (beüa de bızden başka hıçbırının başaramadıgı) gerçekten hayranlık du yulacak bır sonuçtur Bu babş açısı üe ınsarüık çok daha degerlı bır konuma gelmekte ve uygarlığmm çokuşu soz konusu olur sa bu çok daha trajık bır firidl durumund yukselmektedır Hancı açüdama ddha az doyurucu bulundbüır Dığer uygarlüdarla farklı duşunmek gıbı bır usturüugumuz 773/2