Katalog

BTrnrı 29 Aıalık ?001 sayısında Dısco verden dlıntı onemlı bır yazı yayımlandı Gerek 7aman zdman ya^ılaı ırrun yayımlan masıyla guı ur duydugum CBI gerekse Dıscover cıddüıgı büımsellıgı tartışma goturmeyen derqı lerdır ve anüan rıidkdlede yazüarüar tumuyle dog mdur Ancak konuya bır gurup ılacm yan etküen 'açısınddiı ele aldıgı ıçın konuya da yan pencere den bakrnış olmaktadır Bn de konuya ana pence reden bakmaya çalışdlım Makale prozac adını one çıkarmdkld bıılık te anılan üacın uyetı oldugu Serotonın Gerı Alım Engelleyıcüerı (SSRI) gurubu üdçların yan etkısın den bahoetmektedır SSRI lar psıkotrop (ruhsal bo 7uklukldiın teddvısmdc kullanüan) ılaçların antı depresan (depresyonu tedavı edıcı) gurubu ıçınde yer alır Prozac admm one çıkması jılet adırun onceleıı bır traş bıçagı markası odugu halde sonra traş bıçagı anlarnı kdzanması gıbıdır Bugun pıyasada ona yakın SSRI antıdepre san bulunmaktadır Ayrıca sadece Prozac ın orı kaddr ırıuadüı vardu SSR] lar yaklaşık on yıldır kul lamlmaktddır ve ddha onemlısı klasık antıdepre sanların yan ptküerının fazld oluşu nedtnıyle gelış tııılmış üdçlardıı Serotonın etkısı anüdepresanld rın çogunda dz çok mevcutur C ILAÇLAR VE Hekimilaç endüstrisi ilişkileri etiği ŞÜPHELER Türkiye'de hekimlerE tık VVebster sozlugune gore moıal deger ler ve soıumluluklar açısından ıyı ve kotu yu ayıran dısrplın olarak tanımlansa da gunluk pratıkte tıbbı etık yaptüdarımıza daha eleştııel gozle bakmamızı saglayan ve heı gun bızı ıyı ve durust doktorluk ıçın daha neler ya pılması qerektığını duşunduren moral degerler toplulugudur Tıp etıgmdp hekım ılaç fırması ılışkısı onem kazanmaktadır tlaç fırmalan ABDde her doktora yılda 8000 13000 dolar harcar Ulkemız dekı ı ıkamlar bır mıktar mutevazı olması dışında faı klı degüdır 1999 da Turkıye dekı ılaç pazannın 2 5 müyar dolar olarak gerçekleştıgı ıfade edılmektedır Promosyon çdlışmalannın ılaç satışlarının ob ıru geçmeyecegı bıçımındp bır yasal sımılama olmasına raöjnen ulkpmızde bu oranın en az o ol0 duzeyınde oldugu tahmın edılmektedır Buradan çıkılarak hekım başına promosyon hdrcamalannın yüda en az 3000 dolar duzeyrn de oldugu duşunulebüır Resmı kurulu^larda çaüşan bır hekımın yıl lık maaşının toplamınm 4 6000 dolar oldugu hatırldnırsa olayın ger çek boyutu hakkmda fıkıı bdlubı olunabılıı Bu harcamaldrın üaç ge lışımı ıle ügısı yoktur ve üacın tanıtım ve pdzaılanması ıçın kullanüır Bu şeküde doktorların VP toplumun yeru üdçlaı ı ve hastdlıkları og rendıgı savlarur Aslında dunyada maalesef hekımlerın onenüı bu lasmı ypnı üaçlarld ügılı bügütrı üdç fıı malaı ının tanıtım broşurlerın den ogrenmektedır Ulkemızde de 1993 yüında yapüan bır çalışma da °o 58 hekım üaçlarla ügılı bügılerı üaç fırrndsımn temsücüerın den dldıklarını ıfade etmı^leıdıı Ancak bu şekılde bagımsız bügı kaymklaıına kavuştugunu bdnmdk üe bııa şnkeüerının alkohzm ko nubundab yayınlanna ınanmak arasındd onemlı bır fark yoktuı Tıp büımı uygulayıcüan üe farmasotık endustrı aıasmddkı uretken ve sorumlu ışbırlığınuı tıp büımının üerlemesı ıçın gereklı dır Anrak bu ıkı topluluk ardbindakı heı üı^kjyı bu sınıfa sokmanın zuılugu htpımızce büınrnpktpdır Bu tıp üı^küeım genellüdc başlan gıç noktası sureklı tıp egıtımı üe ügılı taıafların bırlıkte gerçekleşür düdeıı fVJıtsel toplantüar çagdaş tıp büımının sunulduğu kongre ve toplantüaı ve üaç gelıştırme progrdmldrı olmaktadıı Ozellüde ulke mi7 gıbı bu konulaıa kaynak ayııması °ınırlı olabüecek ulkelerde le ilaç şirketleri arasındaki Hişkilerin nasıl düzenlenmesi gerektiği konusunda bazı tartışma Tartışmalı uygulamalar önerileri... tlaç ve tıbbı malzeme şırketlerinden a/ınan hedıyeler: Hedıyeler dogradan vpya do laylı olarak hasta bakımında yararlı olmalı ve hekınüerm bağımsız karar vermelerım zorlaştıracak duzeyde pahalı olmamalıdn Kesın olarak egıtsel olan kıtap CD deıgı abonelıgı endustrı burslan la boratuvar aletlerı dışındakı rakam behrlenebüıı A B D de 100 do lar olan hedıye sınırının Tuıkıyede ne olabüecegı tartışüabüır Kanımca kışısel pahalı egıtsel ozellıklerı de olan databank palm egıtsel ozellıklerı olnidyan klıma buzdolabı kahve makınesı gıbı hedıyeler kabul edüır sınıfa gırmemelıdır Aynca egıtım toplan tüarı olmadan yapüan egience ağırlıklı yemek ve davetleı de etık anlamda uygun degüdır Bu noktada çuvaldızı yıne kendımıze bdtn mırnız gerektıgını vurgulamdk ısüyotum ABDde yapüan bır araş tırmaddkı gıbı asıstanlarm 'o85 nın polıtıkacüara hedıye veıümesı nın uygunsuz oldugunu soyleıken aynı asıstanlann doktoılaruı ıldç fırmalarından hedıye almasının dogru ve etık olmadıgını ıfade edenlerın oranının o46 olmasmın çehşkısını de yaşamamalıyız Hedıyelerın çeşıtlüıgı goz onune alındıgında bu noktadd dldığınızm toplum tarafından bümmtjinı ısteı mıydınız'' sorusu etık olarak ka bul edüebüpn ÜP uygunsuzu ayıı t edebüu duvuncesındeyım sureklı tıp egıtımuıı ügüenduen toplarıtüdr ve kongre katüımları konusu ayrı bır fonıidttd ırde lenmelıdır Omegın maaşının toplamı ıle bır kongreye kayıt ve konaklama ucretlerını odeye meyen bır hekımın bu tur toplantüaı a katüma old nagı ancak üaç endustrı sının dpstegı üe olabüı yorsa bu gırışımı kategorık olarak ret etmek yerı ne etık kurallara uygun yurutulmesını saglayacak kurallan ve uygulamalan kurumsallaştırmalıyız Her üacın yan etkısı vardır Bır paradoksal ornek uzerınde durmak gerekuse alerjı ıçın kul ldndıgımız üacın bızzat kendısı de alerjıye yol dcd büır Bu sadece bır ıhtınıaldır Aynı ıhtımal her du rumda karşımızd çıkar IYdftk kdZdsı geçıren yakı nımızı zıyarete gıderkpn kendımız de trafık kazası geçırebünız ve bu ıhtrmalı goze alınz Bır apandı&ü amplıyatı olurken büe potansıyel rıskler altına gır mış oluruz Buradan bakınca konu kar zarar den gesını dıkkate almaya gehr Kışı ağır bır depresyon geçırıyorsa buyuk bır elem yaşıyorsa kullanacagı üacın yan etkılerme katlanmak zorundadrr Kaldı kı bu yan etkıler alt alta sıralandığında koıkunç go runseler de heı zaman hepsı bırden ve yuksek duzeyde çıkacaö^ı anldmına gelmez Toplantılann organizasyonu ve davet: Yukaııda belır tıldıgı gıbı son yılldidd ulkemızdp tıp alanındakj gelışmenın ontnüı bır nedenı bu tur bügı alış, verışı yapüan toplantılara çok sayıdakı he kımın üaç fırmalannın destegı üe katümasıdu Ancak bu ısımleı be lırlenırken toplantıdan fayda sagiayacdk ve Turkıye ye geı ı dondu gunde bu faydayı payla^acak hekımler ve bu bagiamda egıtım go ıevınde olanlann katüımının oncelıkle duşunulmesı geıeklıdır Bun Sanrı ve prozak üzerine Keyıflc okudugum VP bır kere de yaz dıgım CBTnın 771 sayısında elpştırümesı gereklı bırkaç husus dıkkatımı çektı 1. Nügun Ozbaşaran Dede ımzasıyla Spıpgel 18/20001 kdyndklı yazıda sanrı kelımesı yanlış kullanümış Sdnrı kelıme°ı yenı kelımelerı tercüı edenlerın hezeyan (delusıon) karşüıgında kullandıgı bır terım yazıdd kastedüen ıse hallusınasyon (varsanı hdllucınatıon) Bu tuı ıstısnaı sendromlara bazı kayndkldtdd mısıdentıfıcatıon «yndro mes denır bazüarında başkd şey Autos copy denen benrer bır hale de dıssosıyatıf ya^antüaıda ve bazen temporo lımbık epı lepsı nobLÜeımde rastlanır (kışının kpndı bedenının dışına çıkıp kendmı '•eyrptmesı) Yazıda bahsedüen hallusındsyona (sanııya degıl) bır ılgınç ornek de ben veıeyım 43 yaşmda ?G senedır şı?ofrenı ve alkol bağım lüıgı teşhısıyle takıpte olan K P îoimlı hd^ta Zdmdn zaman aynaya baktıgında kendı yu zunu goımuyoımuş (negatıve heautoscpy) burada dd negatıf bır hallusmasyon soz ko nusu (sanrı deqıl) Kaynak Bhuıjra D Munro A (Eds) Troublesome Dı^guısts Undeıdı agnced Psychıatrıc byndrümei Blackwtll Scıence Oxford 1997 Yanı bu tur halluüi nasyonlaı hezeyarüara da bagiı olabüır ama olmaydbüıı de Hıpnagojık VP hıpnopompık hallusuidsyonldi dedıgımız uykuyla ııyanık lık arasında yaşanan ydşdnüldiı dd bu gruba oı nek olarak verebüırız 2. Etıkten bahseden açüı^ yazijiyld çok teıs duşen baş sayfada da voı ılen bügı bılım etıgıne uymuyoı DİKKAT1 PROZAK ŞUPHEL1 ILAÇ Depresyondd hıp pokdmpal noronal dejpneresans oldugu ve antıdepresdnlarm da (Prozac dahü) bunu duzeltmelerıyle klınık lyıleşmenın gorulme sının paralellık arz ettıgı en az uç yaşında bır bügı Gelelım yazıdakı dıger çok onemlı bı lımsel ve etık hatalara * Bır üaç tek tıcan ısırrüe pazdrlanı yorsa büunsel açıdan etüdıgı gene de tartış malı olmakld bırlıkte büımsol bır yazıda on dan bahsederken tıcarı îbmı kullamlabüır gene de jenerık ısmını kullanmak dogıu olandır Turkıye dp fluoksetın (ProZdC ın ıçın dekı nidddenın jenerık adı) üıtıva eden en az beş preparat daha varken sadece bellı bır fırmanın mdmulunun dleyhınde yayın yap mak etık degüdır Ustelık tam da bu fırma nın fluoksetın ın haftada bır dlınacak yenı bır foımunu gelıştırıp pıyasaya vermeye hazıı landıgı ve buyuk ılaç fırmalarırıın ardsınddkı rekdbetm kızıştıgı bır donemde bu haberın 1 CBTde ydyınlanması benı çok şaşırttı * Yazıddkı ıddıalar sadece fluoksetın ıçın degü butun bbRI laı (selectıve serotonın re uptakp ınhıbıtors seçıcı serotonın gerı alım engelleyıcılerı) ıçın geçerlıdır Parok ^etın bitalopram (buna benzeyen yenı bır molekul de yolda) sertralm tluvoksamın Nederı orüaıdan hıç bahıs geçmıyor ve üade bır Prozac denıyoı'' Ayııca yazıdan çıkan ıfadenın aksıne ılk sentezlenen SSRI fluok setındegıl fluvoksamındır * Ekstası MDMA ve fenfluramın gıbı Hekim denetimi önemli Bunun yanında bız saglıkçüann her zaman uzerınde durdugu konu zaten her üacm hekım tav sıyesı üe kullanüması gerektıgıdır Ilacı reçete eden hekım ku^kusuz yan etkılerını büır S07 gelı mı arulan yazıda düe getırüen uykuya dalmakta ve uyanmakta zorluk küo kaybı gıbı yan etkıleı hekımın üaç tercıhı üe çogu zaman onlenır Bır üa cın ıştah azalftıgı bılınıyorsa ıştah artması olan has talara reçete pdüerek bu yan etkı rıskı ortadan kal dınln Hekım depresyonlu hastaya antıdepresan reçete ederken soz gelımı uykusu az olan hasta ya uyku vencı uykusu çok olan hdbtaya uyku azal tıcı üacı teçete ederpktır Bugun pıyasada olan hıç bır antıdepıean ya da tum psrkotrop üaçlar uzerm de şuphe olamaz Eger cıddı bır şuphe olursa za ten o ılacm onre satışı sonra uretımı hemen duıdu ruluı vc üaç pıyasadın toplanır Ilaç erıdusu ısınde bunun orneklerı vardır Dahası her ılaç pıyasaya surulmeden once sayısız deneylerden geçer bu deneyler faz I faz II dıye adlandırüır ve bu ışlemlpr yıllar alır Bu arada bır üaç pıyasaya verüırken orüarcaaı çopluge atılır Psı kotrop üaç kullanan kışüer çogu zaman guvensız vesveselı ıknnklı olurlar Insanlarımız da bügı ek biklıgmden batü rmnçlanndan üaç kullanmanın yuksek mahyptmden etküemr ve bu tur ılaçlara kaışı tavır alır Bu bakımdan toplum hekımlıgının bır amacı da üaç kullanıcüannı bügüendırmek he kım denetımınde üaç kullandırmaya yoneltmektır Prof Dr Ahmet Çelıkkol Ege Um Psıkıyatrı A D 773/12 seıotonınerjık veya norotokiik et küı djanlaıın meıkezı sınır sıste mındekı eylemlcrıyle SSRllaı ınkını aynı kefeye koymamn en ufak bır bılımsel mantıgı olmadıgı g±>ı ydnütıtı ve al datıcı bır yonu de soz konusudur * SSRIlarla ılgılı dıye sırdldndiı kutu ıçı bügüeı hpmen butun antıdepresanlar ıçın geçerlıdır Ama başlıkta gene Prozac yer dl 1 mış hem de resmıyle bırlücte Buna karşüık serotonın sendromu SSRI kesüme sendıo mu SSRI etkı kaybı sendromu gıbı esas uze ıınde durulabüınecek bılımsel argumdiüaım esamesı büe okunmuyor Prozac ı ımâl eden fırmayla en ufak bır mdddı üışkım menfaat beklentım yoktur dolayısıyla da tdm bıı büımsel tarıftızlıkla bu satırlan kdleme dldım Dr M Kerem Doksat Psüayatrı Profesoru 1 U Cerrahpdîjd T F Psıkıyıtrı doksat l@ıstanbuledutr CBT'nin notn: CB1 oldrak ılav viıtPÜ"nyle ügımu sılııcüı Daha'îi dokioılar hastahane ler IIP ılaç şırketlen arasında etık olrnay m VL bu tun dunyayı taı ııı kutu üışkıler mcı ınp de durma dan yayın yapan bır dergıyız Bızım bır bdok ı ıl ıv şırketı lerune yayın yapmamız SO7 konusu degıl dıı Prozar ın etkın raaddesını ıçeren çok t jyıda > ılacın olması doğaldu Anrak bu etkın madde bu tun dunyada ılk olarak Prozac adıyla tıcırıleştırıl mı^tır ve unlcnmıştıı Bu undpn yaıarlanarak bu yuk paıalar kazanan bır şırketın ^ınıdı de ayııı et kın maddpımı yoıı Lİkılen konıısunda oıtaya çıkan sonuçlardın bahsederken adınm dnılınanı ı mı ı temenın VP h ık3ı/ n kabot suçlamaîi yapılmasının qozden kaçan onemlı bır bır etık hata oldu^unu duşunuyoruz Ilacın Pro/ırolaıakanılmasıveun İpnmesınde de aynı etık kaygılar dıle gctu ılmı? o! saydı bu eleijtumın haklı hır Ipmplı olabıhrdı