Katalog

llek'in izi •dilmiş olabi lım adamı bellek mo lekullprının kendı yor!... başlanna bügı sakla yıp bdkldniddığını merak edıyor Beyın fonksıyonlarının ağ duzeyınde çalıştığı yonundekı genel ka nının aksıne Ars havsky noronlann tek başlanna onemlı rol ler ustlendığme ınam hedefm peşuıde Bı , t Her üa şekılde de bu son derece radıkal bır oneı me Bılını dunyasında genetık kodlann yaşantımızm başmdan berı varolduğu duşuncesı ege rnendır Genetık kodkı ın her gun yenıden yazılma olasılığı bu gune dek pek yandaş buldmamıştır Beyın hucıeİPiıran her bırı tek tek bu koda mu dahale etmeye kalkış sa ne gıbı sonuçldi 9 doğar Arshavsky nın meslektaşlan bu ko nuda kesuı konuşmak ıçın veıılerın yeterlı olmadığı gonışunde Bu duıumdd Pena ve Arshavsky yı genetık kopyalaı ımızırı yenı den yazıldığına ınandıran faktor nedır 9 Bu gune dek yalnızca ıkmcı derece delüleı soz konusu olmasına karşın ıkı bılım adamı ça lışmalarınd devam etmekte ısrarlılar Ve DNA larm kesınlıkle bellek molekullen ıçın sabıt kopya gıbı hareket etme kapasıtesıne sahıp olduklarına ınaruyorlar Yeni anılar nasıl depolanır? Pena ve Arshavsky ye gore bunun ıçm bu tur ge netık duzenleme gerekır Yanı genomık al fabeyı oluşturan Aların Tlerm Gleruı ve C lerın yenıden kanştınlması soz konusu dur Bu gorunduğu kadar saçma olmayabı lır DNA larm yenıden duzenlenmesı pek çok hucrede soz konusu değıldu Ancak bagışıklık sıstemı enfeksıyon yaratan pato jenlerı bu şekılde anımsar Amsterdam Unı versıtesı nden generık bıluncüer Axel Dietrich ve Wülem Been bu konuda şoyle konuşuyor Doğada uç turlu bellek sıstemı mevcuttur Bu organızmanın nasıl oluşturu larağma üışkın evnmsel bellek başımızdan geçen olaylara üışkın büışsel bellek ve geç mıştekı enfeksıyonlara üışkm bagışıklık bel leğı Ve bunlann ıkısı DNA lara dayandırılır Doğanm uçunru tur bpllek ıçın de aynı aıaçlardan yaıaılanması çok buyuk bır ola sıhktır / F ' *!'?•!» < yor yenıden yapılanması soz konusu oldugun da bızım gıbı uzun yaşayan canlılann beyınleıınde bagışıklık sıstemıne ozgu en z.ımlere benzer yapıştırıcı enzımlerderı bol mıktarda bulunrndsı gerektıgını ılerı suru yor Ln azından ÜNA ları yenıden yapıştıran bır genın ınsanlarda kemırgen beyınlerıne oranla yuz mıslı daha fazla olduğu bılınıyor Ancak bu cnzımın varlıgı yenı genle rın yaratüdığı konusundakı kuskuları gıder meye yetmıyor Bu enzımlerın nıçın bulun duğu konusunda bdbkd açıkldmalaı ın da gerekh olduğu duşunuluyor Merck ten ge netık bılımcı Jerold Chun, noronal genlc ıın yenıden duzenlenmesının yenı genlerın yaratılmasıyla degıl yenleı ın yeı değıştu ıl mesıyle gerçekleştığıne ınanıyor Chun bu konuda şoyle konuşuyor Yenıden duzen leme varolan bır genın onune tetıkleyın genı yerleşüımekle ınumkun olabılu Pena ve Arshavsky butun bu onermeleı kaışısında yınc yümadan yenı bellek molekullerının vaılığını kanıtlamaya uğraşı yor Bunun kdnıünın da beynın gızemlı ba ğısıklık ayncalıgı nda saklı olduğunu ılerı suıuyoı Fızıksel bır baııyer bagışıklık huc relerının beyne gırmesını engeller çunku bunlar geçümeyecek kadar buyuktur Bu banyer beynı enfeksıyonlara karşı savun masız buakır Beyın sağlam bır gerekçe ol mdddn boyle bır ııskın nıçın altına gırer' Sperm fetus ve plasenta gıbı bagışıklık ay rıcalıgı oldn dığer dokuldr ortak bır ozellık taşu Hepsı barındıkları vurudun bagışıklık hucreleı ıne yabancı yenı proteınler taşırlaı Vucudun bagışıklık hucrelerı bu dokıılarla temasa geçerse bu yem molekullen duş man olarak bpllpyıp saldırıya geçerler Pe rıa ve Arshavbky buna çok benzeı bu olgu nun beyınde de geçerlı oldugunu savunu yoı Her yeru deneyırnde noıonlaıın ıçınde yenı proteınler oluşur dıye konuşan Pena Bagışıklık sıstemı yem bellek molekulle rıyle karşüaşırsa otoımun reaksıyonlaıını tetıkleyerek molekullerın yok olmasına ne den olabılır Bunun sonucurıda beynın uzun surelı bellek kapasıtesı de yok olur dıyor Bu yenı teorı doğruysa bır gun belle ğı de nakledebüır hatta klonlayabüırız Ke mık üığı donorlerının (verıcıleı ın) dleıjılerı nı de ımun B bellek hucresı şeklınde naklet tıgını bılıyoruz Her şey bır yana Pena bu tezın henuz spekulasyon aşamasında oldu gunu ıtıraf edıyor Genetıkçüer arasında DNA harıtası nın kışılığımızı ydnsıtüğı füa ı yaygındır An cak çok azı bunun karşılıgmda kışılığımızın genom uzeımde kalıcı etkı ydiattığını kabul eder Isie bellek konusundakı yenı DNA teorısı bunu onenyor Fğer bu teorının dogrulugu kanıtlanırsd beynımız ve vucudumuzla bellegımız ve hastalıklarla ılgılı duşunrelerımızde kok lu degışıklıkler yapmamız gerekecck Or neğın kuçukken geçırdığınız su çıçeğı has talıgmın ne denlı rahatsızlık verdığını hatır ladıgınız anda belleğıruz de devreye gıre cek ve bu vırusle yenıden kaışılaştığınız zaman nasıl savaşması gerektıgını bılecek NevvScıentıst ISFylul ?001 Reyhan Oksay 5 kışı ıçın 1 kişiyi feda | • • • • ğer beş kışı bır tren yolunda sıkışıp kal mışsa o sırada tren de gelıyorsa trenı sadece bır kışının bulundugu başka bu hatta yonlendırmek ah laken doğru mudur' Çoğu ınsan buna evet dıyecektıı Pekı trenın bu beş kışıye çaı pmasını onlemek ıçın başka bu ınsanı tıen hattına 9 ıtmek dogru olur mu Bu kez çoğu ınsan buna hayıı dıyecektır I arklı tepkıler felsefecıleı ı şa^ııtu çunku beş kışının hdyatını kurtar mak ıçın bır koşıyı feda etkuralı her üa durumda da düündd dyrudır Son zaman hrda yapılan manyetık re zonans goruntulerı bu ıkı ıküem durumunun beynımızde temel olarak faıklı yontemleıle ışlendıgım gosterır Beynı mi' duygularddn sorumlu olan bolgelerı sadccc ıkıncı durumda kullanır Kalbimiz mantığımızlo aynı fikirde. Duygular, aptal ve saçma değildir. E New Jerseydekı Prınceton Unıversıte sınde meslektaşlaı ıyla bırhkte bır ıncelemeyı yuruterı pbikolog Jonathan Cohen beynı mızın ahlâkı ıkılemlen nasıl elp aldıgı konu sunda hemen hıç bırşey bümıyorduk ' dıyor Şımdı anlıyoru7 kı ınsanlar ahlakı kararlar aldığmdd duygubdl tephleı manüksal analızler kadar buyuk rol oynuyor Deneye kaülanlaı batan bu cankurtaran sandalından ınsanları deraze atmak gıbı ıçınde kışısel faktoı olan durumlarda ahlâkı kararlar alırken beyınlerınde duyguları ışlemekle yu kumlu oldn dort bolgede aktıvıte arttı Bu ara da kısa vadede bügıyı depolayıp ışleyen haü zayla ılgılı uç bolgede ıse azaldı Denekler kdyıp bır cuzdan bulunca ıçındekı parayı sak layıp saklamamak gıbı daha az kışıspl sayılabılecek ahlakı ıkılemlen yargılarken ya da bellı bu" durumda otobusle mı trenle mı seya hat etmenın gereklılıgı gıbı ahlakı olmayan so runların uzerınde duşunurken bunun tam tersı meydana geldı Ingılterede Bath Unıversıtesınde ahlâk piikolojısı uzmanı Helen Haste bu buyuleyı rı araştırmanın akıl yurutme surecmın ıçınde kesınlıkle duygulann da oldugunu gosterdıgı nı soyluyor Hdste şundıye kadar araştırmacılaıın çogu ahlâkı akıl yurutmenm tamamen anahtık bır sureç oldugunu kabul ettüer ve duyguyu mantıgı kostekleyen bır şey olarak saydılar dıyor Çıkmazdaysak Pı ıncoton dakı ıncelemeyı yuruten Joshua Greene ahlâkı akıl yurutme surecı ıçın de duygulann onemıne yonelık daha once psıl ologların oldukça çok bılgı edındıklerını soyluyoı Bunlann pn unlusu ondokuzunru Tutkal enzimler Isveç Karolmska Y nstıtusu nden psıkı yatı George Bakalkin m kafası bu konuda epey karışık Uzun suıelı bellekte DNA nm yuzyılda yaşamış olan trenyolu ışçısı Phineas Gage ın hıkayesıdır Bu adam oldukçd sayguı kanunlara saygüı bır vatandaştı Daha sonn bır kazd suasında demıı bıı çubuk gozunden gınp kafasınm arkasından çıkınra mıskın kavgacı bu serserıye donu^rnubtuı Greene e gore Gage kazadan hpmen sonra ıyı gorunuyordu Konuşabılıyoı matc matık yapabılıyordu Fakat temel akıl yurutme yeteneklerı bozulmamış olarak kaldıysa da ahlâkı davranışları dramatık oldrdk değıştı Ya kın zamanlarda benzer bır beyın hasanndan sonra Green ın başkd bır hastdsı dd soyut ah lâkı ıkılemlen mantıksal olarak analız edebü mesıne karşm kışısel yaşdmındd feldket alüa kı kararlar almaya başlamıstı Green e gore belkı de ıncelemede oı taya çıkan en can alıcı nokta trenın onune bu ınsanı atmanın uygun olacaguıa karar verme nın uygun olmayacagına karar vermektpn çok daha u/un t>urme&ıydı Bunun uygun olduğu nu soyleyen ınsanlann duygularıyla savaşmak zorundd kdldıgını bu yuzden dahd fa/la du rakladıklarını soyluyor Greene Bu da duygu ların sadece raslantısal olmadığını gerçekte ınsanlann muhakemelerı uzerınde bır baskı unsuru yarattıklannı gosterır Cohen ınceleme sırasında hangı kardrlann ahlâkı olduğu uzeımde heıhangı bır ka rara vanlmadıgını vurguluyor Yaptığımız şe yın neym ahlâken doğru olduğu konusuyla bır ügısı yok Bız sadece ınsanldrın bdzı kdrarlaıa nasıl vardığını tanımlamaya çalışıyoruz dıyor Bu onların doğıu karaılara vaıdıklan anlamı na gelmez Aynı zamanda yureğunızden verdığı mız tepkılere de guvenmemız ıçın ıyı neden lerımız olabılır dıyoı Cohen Duygulaı onemlı adaptasyonlar olabılır Onlaıı aptal saçma ya dd mdntıksız tepkıleı oldiak kabul etmemız gerekmez Çımen Oner Kaynak Nature New Seıvıce 769/9