Katalog

Stres beyni küçültüyor Savaş, cinsel taciz, trafik kazası gibi şiddetli travmaların beynin bir kısmını yok edip etmediği araştınlıyor. I dugu zamanımızda ıse bu hastalıga ' post tıaumatık stress dısorder travma sonrası stres hastahgı PTSD" denıyor Ve hastalıga yalnızca savaşlar degıl, tecavuz, çocuklukta maruz kalınan cinsel tacızler, Auschvvıtz toplama kamplarında yaşamak gı bı talıhsız olaylar da ne den olabılıyor Amerıkan Psıkıyatrı Bırlıgı'ne gore PTSD hastalarmın şıkayetlerı şunlardır Geııye donuşler (bellege kayıtlı olayları yenıden yaşamak) kâbuslar, uyku bozuklukları duygusuzluk, aşırı duygu sallık, zevk alamama geTWA uçağında ölenlerin yakınlan blrbirlerine tanlıp teselll anyor. reksız urkmesıçrama refgerçekleştırılen son araştırmalarda bu hastalarırı beyınleksı bellek ve dıkkat ıle ılgılı sorunlar Bunların ıçındelerınde yalnızca hipokampus'un atrofıye oldugu beyrun kı son üa semptöm beyıngoruntuleme çalışmalanna ongerıye kalan kısımlarında herhangı bır degışıklık olma celık verümesıne yol açtı dıgı goruldu Ne var kı hıpokampus'takı hasar goz ardı Bellek sorunların kaynagı mıkroskopık olabılır Bır edilemeyecek kadar buyuktu Harvard Tıp Fakultesı ve kaç krıtık noronun uretım veya tuketım aşamasında orta Manchester Tıp Merkezı'nden Taznara Gurvits, Roya çıkan sorunlar norotransmıter'lerm ıçmden geçtıgı ger Pitman ve çalışma arkadaşları, savaş kurbanı enzımlerle ılgılı sorunlar veya hucrelerarası bılgı alışvePTSD hastalarının hıpokampus'lannın bır tarafındakı kurışmde reseptorlerde gorulen bozukluklar mıkroskopık çulmenın yuzde 25'lere ulaştıgmı kaydettıler Bılım oluşumlardır Son yıllarda bazı sınırbılımcıler resmı buadamları bu kaybı, kalbın dort odacıgından bırınm trav tunuyle gormeye karar verdıler ve PTSD hastalannın ma nedenıyle ortadan yok olması ıle bır tutuyorlar Yale MR'larmı çekıp beyınlerının çeşıtlı kısımlannı tıtızlıkle Tıp Fakultesı'nden J. Douglas Bremner ve çalışma arolçmeye başladılar Bu olçumlerde hastanın cınsıyetını, kadaşları bu kaybın bellegı cıddı bıçımde etküedıgıne yaşını, egıtımını, aılede başka PTSD hastası olup olmadıdıkkat çekıyorlar gını da dıkkate aldılar Son gunlerde bırbırınden bagımBırıncı Dunya Savaşı sonrasmda bu fenomene sız olarak bu konuda araştırmalar yapan Yale, Manches'bombardunan şoku" adı verıldı Bu şokun etkısı al Glukokortikoid hormonları ter, Harvard, New Hampshıre Calıfornıa Tıp Fakulteletmdakı ınsanlaı, kapının sert bır şekılde çarpmasından Sınırbılımcıler atrotıye olmuş hıpokampus ıle n'nden bılım ddamları PTSD hastalannın beyınlerındekı bıle urkerek kcndılerıne sıgınacak bır delık ararlar Bu PTDS hastalan arasında yakın bır üışkı oldugunu ıddıa hıpokampus derulen bolumun normalden kuçuk oldu olguya Ikmcı Dunya Savaşın'dan sonra 'savaş yorgunluetmekle bırlıkte, bunun nedenlerı hâlâ sert tartışmalara gunu bıldııdıleı gu" adı verıldı Ağdalı psıhyatrık terımlerın yaygın ol yol açıyor Bremner'ın başı çektıgı bır grup bılım adamına gore bu nedenlerden bırı glukokortikoid hormonlaHipokampus'un n (bobrek ustu bezı korteksının salgıladıgı ve kortıkosboyutu teron, kortızon ve kortızolden oluşan hormonlar) denı Bu ortak bulgu bılım len steroıd sınıu hormonlardır Fızıksel veya psıkolojık dunyasını dermden stres sırasında, kışının adrenal bezı (bobrek ustu bezı) sarstı Beyınde uzun subu hormonlardan bol mıktarda salgılar Glukokortıkorelı anıların depolandııd'ler av peşındekı leopardan kaçmaya çalışan geyık gı bılınçlı bellegın yer yavrusu ıçın yaşamsal onem taşır Hormonlar geyıgın aldıgı hıpokampus bubacak kaslanna ekstra enerjı gıtmesını saglarken, buyu gune dek pek çok araş me ve ureme gıbı o an ıçın gereksız etkmlıklen geçıcı tırmaya konu oldu Hıolarak durdurur Şiddetli üzıksel stres durumlannda yapokampus'u amelıyatla şamsal oneme sahıp olan bu hormonlar, kronık psıkoloçıkartılan HM olarak jık stres durumlannda yuksek tansıyon gıbı strese baglı anüan unlu hastanın belbozukluklara yol açabılır legı bır daha gerı gelHıpokampus'ta bol mıktarda glukokortikoid rememek uzere yok ol septorlen bulundugu ıçın beynin bu bolgesı soz konu muştu Alzheımer hastasu hormonlara karşı aşırı duyarlıdır Glukokortıkoıd'ler 'ıgınm da hıpokampus'u kemırgen ve pnmatlann hıpokampı'sındekı (hipokamtuttugu çoktandır bılınıPTSD'li hastanın beyln MRI'ında sol hlpokampusu (Kırmızı Ile çerçevelenen) normal pus'un çogulu) noronlara zarar verebılır Bu konuya bir beyne gore daha kiiçük görünüyor. (Sol hlpokampus sağda gözüküyor, çünkü yor açıklık getırmek amacıyla gerçekleştırılen deneylerde, hastanın yitzii btze donük) PTSD hastalan uzerınde lk kez beyın tomografısı (CT) veya manyetık rezo nans (MRI) çektıren hastalar, beyınlerının somut goruntusu karşısında şaşkınlıklannı gızleyemezler Anatomı dersınde beyın konusunu ışleyen tıp ogrencılerı de kadavra beynını ılk kez ellerıne aldıklarında tuhaf bır duyguya kapılırlar Insanı ınsan yapan bu onemlı onemlı oldugu kadar da karmaşık organ gızemını hâlâ koruyor Insan vucudunun gelışımı, beyın gelışımını tamamlayıp, yetışkm bır ınsan beyra halıne geldıkten çok sonra sona erer Bu nedenle yetışkın bır ınsanının beynınde meydana gelen degışıklıkler, büım adamlarının her zaman ılgısını çekmıştır Kronık alkolıklerın beynı ıncelendıgı zaman, beynin bır bolumunun alkolun etkısı ıle dagılmaya başladıgı gorulur Bu arada zehırlı organık maddelere maruz kalan bır kışının beynının bır başka bolumunde bozuklukların başladıgı anlaşılır Son gunlerde tum dıkkatler beynin zarar goren bır uçuncu bolumune çevrılmış durumda Bu bolumun strese baglı olarak atrofıye oldugu (organlann gıdasızlıktan erımesı, zayıflarnası)duşunuluyor 18 yaşında, norrnal koşullarda buyuyen bır çocugu alın askerı unıforma gıydırın savaşın tam ortasına bıra kuı, her çeşıt zulmun ve vahşetm kol gezdıgı kanlı çatışmalara sokun bırlıgınden gerıye kendınden başka kımse kalmasın, en yakın arkadaşı gozlerının onunde çırpına çırpına can versın Bu ve bunun gıbı ortamlardan çok az sayıda ınsan hıç etkalenmeden, ruh saghgı bozulma dan çıkar Ortalama bır ınsanın boyle bır durumdan et kılenmemesı mumkun degıldır Bır sure karabasanlarla boguşur Gerı dondugunde savaş alanlannda neler yaşadıgını anlamakta zorlanan yakmlarına yabancılaşır Bu lun bunları şansı varsa kısa surede atlatır Bu ınsanların buyuk bır kısmı yülarca acı çeker ve eskı halıne donemez 623/8