Katalog

E D İ T Ö R E M E K T U P T A R T I Ş M A Mühendislik öğrenimi, akreditasyon ve sonrası M Hasan Boduroğlu* G eçen haftalarda unıversıtelerımızde akademık değerlendırme ve akreditasyon konularında Sayın Prof Dr Kazım Turker'ın ıkı yazısı yayınlanmıştı (1), (2) Bu ıkı konu ünıversıtelerın ozerklığı ve verılen dıplomaların güvenırlığı bakımından son derece önemli ve gereklı olan hususlardır Ancak bazı uygulamaların detaylarıyla tartışılmasının çok yararlı olacağı duşuncesındeyım Lı sans, yuksek lısans ve doktora öğrenımlerını Amerıkan sıstemı ıçınde tamamlayan ve bu sıstem ıçınde oğretım uyelığı yapmış ve de 25 yılı aşkın bır suredır uîkemızdekı oğretım sıstemı ıçınde hızmet veren bırı olarak, deneyım ve gorgulerımı daha genış bır kesıme ulaştırmak ama cıyla bu yazıyı hazırladım Şu an ulkemızde tum unıversıtelerde lısans ve lısans sonrasından oluşan model uygulanmaktadır Bu unıversıtelerdekı lısans oğretım planları Unıversıtelerarası Kurulun belırledığı esaslara uygun olarak hazırlanmaktadır Bu esaslarda ders planlarında hangı oranlarda ve hangı temel bılım derslerı, temel muhendıs lık derslerı ve meslek derslerının olacağı hususları genel olarak verılmektedır Her unıversıtenın senatosundan geçen ders planları ve ıçerıklerı uygulanmaktadır Ancak bunlar tam olarak denetlenmemektedır Her ne kadar YÖK denetım ışlerını ustlenmış ıse de bu denetım bır ıstatıksel bılgı toplamadan oteye geçememektedır ABD'de ıse 2500'u aşkın yukseköğrenım kurumundakı denetım, akreditasyon kurulları denılebllecek kurullar tarafından yapılmaktadır Muhendıslık ıle ılgılı olarak denetım ıse ABET (Acredltatıon Board for Engmeerıng and Technology) tarafından sağlanmaktadır Akreditasyon ıçın bu kurulun ongörduğu matematık ve temel bılımler muhendıslık bılımlerı, mu hendıslık tasarımı sosyal ve beşerı bılımlerın mınımum kredı saatlerıne uygun ders planlarının olması onkoşuldur Ancak bu değerlendırmede oğretım ıle ılgıli tum altyapı Kutuphane laboratuvar, bılgısayar, yurt ımkanları, oğretım kadrosu göz onune alınmaktadır Her ders ıçın ders kıtabı, ders ıçerığı, verılen odevler, okuma odevlerı sınav soruları, oğrencı rapor ve proıelerı, değerlendırılmış ödev omeklerı gıbı hususlar da ağırlıklı olarak ıncelenmektedır Ayrıca öğrencıye daha çok konu anlatmak yenne problem çoz me ve duşünme becerısını ve bılgıyt derleyebılecek becerının kazandırılmasına yonelık bır oğretım sıstemı öngorulmektedır ABET'ın ongörduğu mınımum kre dı yuklerı Amerıka'dakı öğretım sıstemının tumu ıle degerlendırıldığı zaman bır anlam taşıyabilir Bu sıstem ıçınde bğrencınıri her bır kredı saat yanında en az ıkı saat derse hazıriık, okuma ve odev hazırtamak ıçın zaman ayırması esas alınmaktadır ve öğrencının yukarıda belirtılen becerılerı bu sayede kazanması amaçlanmaktadır Bunun dışında en azından bırıncı sınıf oğrencılerının kampusta zorunlu yatılı ol ması da soz konusudur Ayrıca öğrencının bellı zamanını ders dışı faalıyetlere ayırmasıda çok onemlıdır. Amaç kışının çok yanlıo labılmesının sağlanmasıdır ABET yabancı ulkelerde akreditasyon yapmamakta ancak bu ulkelerde esas bakımından eşdeğerlık değerlendırmesı yapmaktadır ODTU'de Muhendıslık Fakultesı'nın bazı bölumlerınde yapılan, bu çeşıt bır değerlendırmedır İTU'de de benzer çalışmalar yapılmıştır ve tum ders planları yenıden ele alınarak ABET'ın belırledığı oranlara benzer oranlar kullanılmıştır ve bu husustakı çalışmalar devam etmektedır mezunıyet sonrası belırlı bır sure çıraklık dedeyımı gerektırmekte ve sınavla verılmektedır Unvanın devam etmesı ıçın belırlı surelerle meslek ıçı oğretım kurs larına katılınması ıstenılmektedır Benzer uygulamalara Ingıltere ve Avrupa'nın bır çok ulkesınde de rastlanmaktadır Avrupa Ulusal Muhendıslık Bırlıklerı Federasyonu (FEANI) Avrupa Bırlığı'nde geçerlı olan EuroEng unvanı vermeye başlamıştır Bu unvanın verılmesı ıçın gereklı koşullardan bırı akredıte edılmış bır kurumdan dıploma almaktır Ulkemızde 1992 Erzıncan ve 1995 Dınar depremlerını acı deneyımlerı unutulmamalıdır Bu depremlerde her dıplomalı mu hendısın ımza yetkısınin olmasının bir sonucu olarak nıtelendırılebıleceğımız, onlenebılır yapı hasarlarıyla buyuk can ve mal kayıplarına uğranılmıştır Ulkemızde de çok farklı gelışme surecınde olan unıversıtelerde verılen muhendıslık oğretımının getıreceğı sakıncaları ortadan kaldırmak ıçln bır tur profesyonel veya sertıfıkalı muhendıslık uygulaması gereklı olacaktır Inşaat Muhendıslerı Odası'nca surdurulmekte olan Yetkın veya Sertıfıkalı Muhendıslık çalışmalarının tum unıversıte ve meslek odalarınca desteklenmesı YÖK'un bu konuda koordınasyon görevını ustlenmesı ulkemız açısından son derece önemli olacaktır Eğıtımde kalıtenın gelıştırılmesıne yönelık bu çalışmaların yapılması son derece sevındırıcıdır Ancak bu çalışmalar yukarıda özetle açıklamaya çalış tığım tum ogelerı ıçerdığı zaman bu yararlı olabılecektır Dığer bır deyışle bır sıstemı gelıştırırken sıstemın tumunun çalışması onemlıdır Bunun ıçın belkı oğretım uyelerının de eğıtılmesı gerekebılır. Akreditasyon çalışmaları sadece kredı saatlerının azaltılması ıle değıl bu çok yonlu ogelerle ele alındığında başarılı olabılır aksı halde buyük hatalarla başbaşa kalabıleceğımız unutulmamalıdır * Prof. Dr. İTU Inşaat F a k u l t e s i , Mekanik Anabilim Dalı, Maslaklstanbul E p o s t a : bodurogl@sariyer.cc.itu.edu.tr (1) Unıverslteler Denetım ve Yenıleşmeye Açık Olmah, Bıllm ve Teknık, Sayı 542, sayfa 4,9 (2) Yuksek öğretım kurumlanmızda Druum bılim ve Teknik Sayı 543 sayfa 4 16 Ağuslos Bilim Tarihi dersi zorunlu olmah Bilim Tarihi dersi temel bilim ve mühendislik fakültelerinde zorunlu olmalıdır. Osman Bahadır I ılım, ekonomık ve toplumsal gelıışımın en onemlı ıtıcı guçlerınden "bırıdır Bılım, toplumlar uzerındekı etkısını başlıca ıkı yoldan gerçekleştır mektedır Bırıncısı, akılcı, eleştırel ve sıstematık duşuncenın yolunu açarak bu duşuncelerın ulkeler ve toplumlar uzerınde etkılı olmasını sağla. ve boylece ınsan toplumlarının kendılerını tanımalarına, lyı bır bıçımde yonetılmelerıne ve sağlıklı gelışmelerıne ımkân verır Ikıncısı, teknolojı aracılığıyla dolaylı olarak gerçekleşır Bılımın doğal sonuçla rından bırı de teknolojık gelışmelerdır ve teknolojık buluşlar ve yenılıkler ekono mıye ve sanayiye uygulanarak ılerleme sağlarlar Çok açıktır kı bazı teknolojık ıcatlar ve onların uygulamalan, toplumları, nıce guçlu sıyası ıktıdarların dahı başaramayacağı bır kuvvetle dönuşturme yeteneğıne ve kudretıne sahıptır Bınlerce yıllık geçmışıyle bılım ve tek nolojı, toplumlar uzerındekı donuşturücu etkısını gunumuzde de surduruyor Bılı mın ve teknolojının toplumsal dönuşturucu etkısı şımdı daha da hızlı ve genış tır Çunku 20 yuzyılda bılım, çok daha hızlı ve kapsayıcı bır huvıyet kazandı 0nun bu ozellığı, sessız fakat buyuk toplumsal etkısının de gıderek artmasına yol açıyor Bılımın ve teknolojının toplumlar ve ülkeler uzerındekı etkısının analızı, gelece ğın toplumlarını kurmak bakımından zorunlu bır çalışmadır Ancak bu analızın temel unsurlarından bırısı, bılımın ve teknolojinın gellşımındekl tanhsel çalışmasının yapılmasıdır Çunku ancak ve ancak Bılım Tarihi (ve felsefesı) çalışmasıyla, bılımın gelışımı ıçın zorunlu koşul ları anlayabılır, bılımın önundekı engeilerı saptayabılır ve bılımın gelışım mekanızmalarını ortaya çıkarabılırız Bilim Tarihi, bu konuların açığa çıkarılabılmesıne ım kân sağlayabılecek sayısız venlerle do ludur Ama ne yazık kı, bılımın tarıhtekı gelışımıne yonelık çok az çalışma yapıl mıştır Dünyada da henuz yenı sayılabılecek bu tur çalışmalar ulkemızde çok daha sınırlıdır Oysa bılım ve teknolojı tarihi uzerlne yapılacak araştırmalar, ülkemız bılımı ıçın bır ışık nıtelığınde ola caktır Dığer şeylerle bırlıkte bılım ve teknolojı tarihi konusunda bılımsel ye terlı ve kapsamlı araştırmalar yaparak, gunumuzdekı ve gelecektekı bılımsel çalışmaların onunu açabılırız ulkemızı bılım ve teknolojı ureten bır ulke halıne getırebılırız Açıktır kı, bılım ve teknolojı uretmeyen bır ulke, bunu yapanlara her zaman mahkum durumda kalacaktır Bılım ve teknolojı tarihi çalışmaları, sadece geçmışı anlamamızı sağlamakla kalmayacak fakat aynı zamanda gunu müz Için doğru, uygun ve gereklı bır bılım ve teknolojı polıtıkası saptamamıza da ımkân verecektır öte yandan Bılım Tarihi çalışmaları ve derslerı, temel bılım ya da muhendıslık dallarında eğıtım gören öğrencılerın kendl bılımsel dısıplınlerının tanhsel geçmışinl ve evrımını öğrenmek suretiyle mesleklerını hem daha lyı kavramalarına, h«m de daha fazla sevmelerıne yol açmaktadır Bılım Tarihi çalışmalannın ve eğıtiminın sonuçları bu gerçeğı doğrulamaktadır Kendı alanındakı tarıhsel evrımı bilen oğrencı daha sorgulayıcı olmakta ve yenılıklere daha açık hale gelmektedır Bırçok durumda da yenıleşmenın bizzat öznesı olmaktadır Bılım Tarihi eğıtiminın, bılımsel çalışmadakı etkısı ve bılım üretımının gelıştırılmesındekı rolu, kuşkusuz Bılım Tarihi eğıtiminın ıçerığıyle de doğrudan ılıntılıdır Bu nedenîe Bılım Tarihi derslerı, kapsamlı ve derınlığı olan bır nıtelık taşımalıdır Başlangıçta tek yan yıllık olarak duşu nülebılecek Bılım Tarihi derslerının kapsamında şu konuların ışlenmesı uygun olur A Bılım Tarıhının Anlamı ve önemı B Bılımın Tanhsel Evrimı 1 Tarih Öncesınde Bılım 2 Eskı Uygarlıklarda Bilim a) Mısır'da ve Mezopotamya'da bılım b) Yunan Bılımı J Yunan Bılımının Doğuşu 2 Tales ve Önemı 3 Yunan Duşuncesınde Akılcı Eğılımin Doğuşu 4 Arıstoteles ve özellıklerı c) Çın ve Hınt Bılımı 3 Ortaçağ Avrupası'nda ve Islam Ülkeleıinde Bilim a) Ortaçağ Avrupası'nda Bılımın Durumu b) Islam Ulkelerınde Matematık, Astronomı, Fızık ve Tıp c) Islam Bılımı'nın Batı'ya Etkısı d) Islam Ulkelerındeki Bılımın Gerıleme Nedenlerı 4 Bilimsel Devrim a) Bılımsel Devrim Öncesındekı Koşullar b) Modern Bılımın Doğuşunda Ronesansın Rolu c) Kepler ve Önemı d) Matematık, Fızık, Kımya ve Tıp'takı önemli Gelışmeler e) Dekart ve Metot f) Galıleo ve Fızığe Katkıları g) Bılımsel Olarak Newton'un özellık lerı ve önemı h) Bılımsel Devrımın Nedenlerının Analıtık Olarak Çözumlenmesı 5 Sanayi Devrimı ve Bilim a) Sanayi Devrimı öncesı Bılım b) Sanayi Devrimı Dönemınde Bılım ve Teknolojı 1 Sanayı Devrımı'nde Bılım ve Teknoloji Arasındakı llışkı 2 Sanayi Devrımı'nde Teknolojik Gelışmeler c) 19 Yuzyılda Bılım ve Teknolojı 6 Yırminci Yuzyılda Bilim a) özel Rolatıvıte Teorısı'nın Doğuşu ve Sonuçları b) Genel Rolatıvıte Teorısi'nın Doğuşu ve Sonuçları c) Kuantum Teorisl'nin Doğuşu ve Etkılerı C Bılim Felsefesı a Bılım Nedır, Tanımı ve özellıklerı b Bılım ve Matematık llışkisı c Bılımsel Metot d Bılımsel Yasa Kavramı D Osmanlılarda Bılım a Osmanlılarda Bılımın Avrupa Bılımı ıle Karşılaştırmalı Olarak Incelenmesı b Osmanlılarda Bılımın Gerı Kal masının Nedenlerının Incelenmesı "Profesyonel Mühendis" Burada önemle uzerınde durmak istedığım bır nokta, ABD'de akredıte edılmış kurumlardan alınan bu muhendısllk dıplomalarının en lyı oğretım kurumundan alınmış olsa bile ımza yetkısı ıçın yeterlı olmadığıdır Bılındığı uzere ABD'de ımza yetkısı ancak Profesyonel Mühendis unvanı ıle kazanılmaktadır Bu unvanlar 5464